Morgunblaðið - 28.11.2001, Blaðsíða 1

Bókmenntaperla
Verðlaunahöfundurinn Guðbergur Bergsson hefur á
undanförnum árum unnið einstætt afrek í íslenskum
bókmenntum með endurritun sagna sinna. Nú bætir
hann „nýjum tíma“ inn í eina af höfuðskáldsögum
þjóðarinnar, Önnu. 1992 & 1998
B
IR
T
IN
G
U
R

/
S
ÍA
Á milli tveggja heima
Ólafur
Jóhann
Ólafsson
talar um Höll
minninganna
SÖGUSVIÐ Óvinafagnaðar er
Sturlunga öld, nánar tiltekið eftir-
mál Örlygsstaðabardaga. Sagan er
bundin Þórði kakala og hefndum
Sturlunga eftir ófarirnar gegn Kol-
beini unga. Hámarki ná þeir at-
burðir í Flóabardaga, mestu sjóor-
ustu sem háð hefur verið á Íslandi
fyrr og síðar.
Það hefur löngum þótt dirfska
þegar rithöfundar og aðrir lista-
menn hafa gert sér mat úr íslensk-
um fornsögum. Þær hafa þótt
ósnertanlegar og öll tilraun til að
nýta efnivið þeirra til nýsköpunar
hefur jaðrað við goðgá og klám.
Þannig hefur verið rætt, með réttu
eða röngu, um Mörð Valgarðsson
eftir Jóhann Sigurjónsson, Söguna
um Sám eftir Per Olof Sundman og
Gerplu Halldórs Laxness.
Þessir þankar hljóta að koma
upp þegar þessi skáldsaga Einars
Kárasonar er lesin. Nokkrar
spurningar vakna í kolli þess sem
hér ritar: Hvernig er hér sagt frá
Þórði kakala og verkum hans? Ber
stíllinn merki Íslendinga sögu og
hinnar eiginlegu Þórðar sögu kak-
ala? Svarið er bæði já og nei.
Fyrsta málsgrein bókarinnar, sem
jafnframt er endurtekin á bókar-
kápu, gefur tóninn: „Ég hef
kannski ekki ráð á því að fárast yfir
ólifnaði, drykkjuskap og slagsmál-
um, en ég var samt búinn að fá nóg
af því öllu í Niðarósi, því pestar-
bæli.“ Þetta minnir meira á orð-
færi Íslendings nútímans en mið-
alda-Íslendings, sem út af fyrir sig
þarf hvorki að vera gott né vont.
Stíl sögunnar má gagnrýna fyrir
of mikla flatneskju á köflum, hann
trufli samsömun við söguöldina
sem nauðsynleg verður að teljast.
Á móti má segja að stíllinn feli í sér
ákveðna einlægni og einföldun sem
geri frásögnina aðgengilegri fyrir
fleiri. Á hitt er að líta að þótt orð-
færið sé að mörgu leyti nútímalegt
felur það í sér margt úr frumheim-
ildum 13. aldar Það
truflar ekki þennan
lesanda hér þótt orð-
færið tilheyri jafnt
13. og 21. öldinni.
Það er þvert á móti
styrkur sögunnar að
vísa þannig í fornan
og nýjan hugmynda-
heim.
Í upphafi sögunn-
ar dvelur Þórður
kakali, sonur Sig-
hvats og bróðir
Sturlu, í Þrándheimi
þegar hann fregnar
að Kolbeinn ungi hafi
stráfellt Sturlunga
norður í Skagafirði. Það er ekki
mikils að vænta af kakalanum en
hann er samt sá eini af bræðrunum
sem Kolbein unga grunar að hafi
þor og hugsanlegt afl til hefnda.
Þórður siglir heim til Íslands og
kemur í Gása. Þar er hláleg lýsing
á því hvernig tveimur flugumönn-
um Kolbeins, sem settir eru til höf-
uðs Þórði kakala, skortir kjark að
vega hann. Þórður er hundeltur
um landið en tekst
eigi að síður að safna
liði, mestanpart
morðingjum og
brunnmigum, sem
hann hyggst beita
gegn Kolbeini unga.
Aðdragandanum að
falli Kolbeins er lýst,
hvernig tilviljun en
ekki skipulagning
ræður því að öflugt
herlið bíður ósigur
fyrir búandkörlum og
landshornalýð á
miðjum Húnaflóa.
Söguefnið er þess
virði að vera rifjað
upp og sett í nýtt samhengi í þess-
ari skáldsögu. Íslendingasaga
Sturlu Þórðarsonar og Þórðar saga
kakala eru nógu stór listaverk til
að þola umskrifun í ný verk.
Spurningin er bara hvernig tekist
hefur til.
Persónulýsingar eru mæta vel
unnar. Kakalinn og Kolbeinn ungi
stíga hér sterkir fram. Sá fyrri
ábyrgðarlaus, óhræddur, óút-
Reynt á samhengið
BÆKUR
Skáldsaga
eftir Einar Kárason. Mál og menning
2001 – 248 bls. Prentvinnsla: Oddi hf.
ÓVINAFAGNAÐUR
Einar Kárason
ÚT ER komin skáldsag-
an Höfundur Íslands eft-
ir Hallgrím Helgason.
Fremsti höfundur Ís-
lands vaknar í brekku í
afskekktum dal. Hvar er
hann? Er hann lifandi
eða dauður? Ekki
minnkar undrun hans
þegar þungstígur bóndi,
tekur hann í fangið og
ber hann heim í sitt frumstæða kot, þar
sem margt er kunnuglegt. Er hann staddur
í eigin höfundarverki?
Þessi margslungna og nýstárlega saga
leiðir lesandann í ótrúlega ferð um íslensk-
an menningarheim liðinnar aldar.
Síðasta skáldsaga Hallgríms, 101
Reykjavík, hefur nú komið út í 12 löndum
og er orðin ein útbreiddasta íslenska
skáldsagan frá upphafi.
Útgefandi er Mál og menning. Bókin er
511 blaðsíður. Jón Sæmundur Auðarson
gerði kápu. Prentvinnsla Oddi hf. Leið-
beinandi verð: 4.690.
Höfundur Íslands
Hallgrímur Helgason
ÚT ER komin skáldsag-
an Með titrandi tár –
glæpasaga eftir Sjón,
sjálfstætt framhald
Augu þín sáu mig.
Leó Löwe flóttamaður
af gyðingaættum kemur
til Íslands í seinni heims-
styrjöldinni með hatt-
öskju er geymir lítinn
leirdreng, sem Leó vill
fyrir alla muni vekja til lífsins. Til þess
þarf hann að leysa ýmsar þrautir og eign-
ast um leið ólíklegustu bandamenn og and-
stæðinga. Úr verður spennandi ferð um Ís-
land eftirstríðsáranna þar sem margar
litríkar persónur koma við sögu.
Sjón hefur skrifað skáldsögur, ljóð og
söngtexta og hlaut vorið 2001 tilnefningu
til Óskarsverðlauna fyrir texta í kvikmynd
Lars von Triers, Myrkradansaranum.
Útgefandi er Mál og menning. Bókin er
187 bls..Guðmundur Oddur hannaði kápu.
Oddi prentaði. Leiðbeinandi verð: 4.290 kr.
Með titrandi tár
Sjón


BÆKUR
SÉRRIT MORGUNBLAÐSINS UM BÆKUR miðvikudagur 28.nóvember2001