Morgunblaðið - 11.12.2001, Qupperneq 32

LISTIR
32 ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁLDSAGA
Ólafs Jóhanns
Ólafssonar, Slóð
fiðrildanna, er
eitt þeirra verka
sem tilnefnd eru í
ár til IMPAC
Dublin bók-
menntaverð-
launanna. Til-
kynnt verður í
mars á næsta ári
hvaða sex sögur
keppa um verð-
launin. Úrslitin
liggja síðan fyrir í
maí.
Um eitt hundr-
að bókasöfn víðs
vegar um heim
tilnefna til verð-
launanna, þar á
meðal Borgar-
bókasafn Reykjavíkur sem sent hef-
ur tilnefningu frá upphafi verð-
launanna 1996. Verðlaunin eru veitt
fyrir skáldsögu á ensku, frumsamda
eða þýðingu.
Steinunn Sigurðardóttir rithöf-
undur situr í dómnefnd í ár ásamt
fimm öðrum höfundum, þeim Mich-
ael Holroyd frá Bretlandi, Jennifer
Johnston frá Írlandi, Audrey Thom-
as frá Kanada og George Volpi frá
Mexíkó.
Nálgast má upplýsingar um til-
nefndar bækur á Borgarbókasafni
Reykjavíkur og á vefsíðu safnsins.
www.borgarbokasafn.is. Um það bil
helmingur tilnefndra bóka eru til á
safninu og fleiri væntanlegar.
IMPAC-verðlaunin
Slóð
fiðrild-
anna
tilnefnd
Ólafur Jóhann
Ólafsson
Steinunn
Sigurðardóttir
Grensáskirkja
Landsvirkj-
unarkórinn og
Landsbankakór-
inn halda sameig-
inlega aðventu-
tónleika kl. 20.30.
Einsöngvarar eru
Þuríður G. Sig-
urðardóttir og
Þorgeir J. Andr-
ésson. Hljóðfæra-
leikarar: Jón Bjarnason á píanó og
Guðni A. Þorsteinsson á harmoniku.
Stjórnendur kóranna eru Páll
Helgason og Björn Thorarensen.
Súfistinn, Laugavegi Dagskrá
helguð bókinni Ljóð ungra skálda
2001 hefst kl. 20. Einnig fá gestir og
gangandi tækifæri til að lesa sín
uppáhaldsljóð eftir lestur skáldanna.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Þorgeir J.
Andrésson
BRESKU Turner-verðlaunin voru
veitt listamanninum Martin Creed
á sunnudagskvöldið. Verk Creeds
nefnist Work 227: The lights go-
ing on and off, eða Verk 227:
ljósin kveikt og slökkt, og sam-
anstendur af tómu herbergi með
ljósum sem flökta á fimm sek-
úndna fresti.
Listamaðurinn varar fólk við
að leita eftir of djúpri meiningu í
verki sínu, sem vakti misjöfn við-
brögð þegar það var kynnt ásamt
öðrum tilnefningum í Tate-
safninu í síðasta mánuði. Nokkrir
sýningargesta gengu út og sögðu
verkið ekki þess virði að vera til-
nefnt til þessara virtu verðlauna.
Aðrir, sem líta verkið jákvæðari
augum, segja það hins vegar vera
yfirlýsingu listamannsins gegn
neysluhyggju og söfnunaráráttu.
Turner-verðlaunin hafa oft ver-
ið umdeild, m.a. fyrir fílamykju-
verk Chris Offilis og óhreint rúm
Tracey Emins. Að sögn breska
dagblaðsins Daily Telegraph þyk-
ir Verk 227 þó óvenju sérkenni-
legur vinningshafi og líklegt til
að vekja umræður um framtíð-
arhorfur verðlaunanna.
Verðlaunaupphæðin nemur ein-
um 20.000 pundum, eða tæpum
þremur milljónum króna.
Creed hlýtur
Turner-verðlaunin
Reuters
Martin Creed í verki sínu Verk 227: ljósin kveikt og slökkt.
EGGERT Magnússon, formaður
Knattspyrnusambands Íslands, segir
í ávarpi í bókinni Íslensk knattspyrna
2001 að í hugum margra ljúki knatt-
spyrnuárinu á Ís-
landi ekki fyrr en
bókin komi út.
Það má til sanns
vegar færa því um
er að ræða eina
heimildarritið um
íslenska knatt-
spyrnu á ári
hverju.
Bókin Íslensk
knattspyrna kom
fyrst út 1981 og er þetta því 21. bókin
í bókaflokknum en Víðir Sigurðsson
hefur komið að þeim öllum nema
þeirri fyrstu. Að venju er fjallað um
allt það markverðasta sem gerðist í
íslenskri knattspyrnu á árinu. Efsta
deild karla, Símadeildin, fær mesta
rýmið sem fyrr en einnig er greint frá
gangi mála í Símadeild kvenna, neðri
deildum karla og kvenna, bikar-
keppni karla og kvenna, landsleikjum
Íslands, Evrópuleikjum félagsliða,
yngri flokkum og sagt frá íslenskum
leikmönnum og þjálfurum erlendis.
Tölfræðilegar upplýsingar eru um fé-
lög og leikmenn, lengri viðtöl eru við
Gunnlaug Jónsson, fyrirliða Íslands-
meistara ÍA, Margréti Ákadóttur,
fyrirliða Íslandsmeistara Breiða-
bliks, og Ásgeir Sigurvinsson, lands-
liðsnefndarmann KSÍ, en styttri við-
töl við fyrirliða eða aðra leikmenn
allra liða í Símadeild karla. Þá er það
nýmæli að birt eru úrslit í öllum leikj-
um í öllum aldursflokkum og loka-
stöður í öllum mótum á vegum Knatt-
spyrnusambands Íslands á árinu.
KSÍ og Skjaldborg gerðu með sér
samstarfssamning hvað þetta varðar
og þar með hættir KSÍ sambærilegri
útgáfu á úrslitum, sem fylgt hefur
ársskýrslu sambandsins. Við þetta
stækkar bókin um 16 síður og er
stærri en áður eða 192 síður og þar af
48 síður í lit eins og undanfarin ár, en
hún er prentuð í Lettlandi eins og í
fyrra.
Víði Sigurðssyni fer fram með
hverri bók og hann gerir góða bók
betri með stöðugt betri myndum og
uppsetningu og framsetningu allri.
Til þessa hefur bókin verið í föstum
skorðum en nú hefur hann breytt nið-
urröðun efnis lítillega, fært saman
það sem vissulega á heima í sama
kafla, og eru þær breytingar af hinu
góða því þær gera einfalda leit að efni
enn einfaldari og aðgengilegri.
Höfundur er nánast alfarið hættur
að skrifa að leikur hafi unnist 0-2 eða
1-2 á útivelli heldur segir réttilega að
lið hafi unnið 2-0 eða 2-1 og er það vel.
„Breiðablik náði að knýja fram sigur í
hörkuleik í Eyjum og tvö mörk með
mínútu millibili komu Kópavogslið-
inu í 3-1,“ (bls. 93) hljómar enda
miklu betur, burtséð frá úrslitunum,
en „Tindastóll hafði betur í botnslag
á Dalvík og skildi heimamenn eftir í
fallsæti. Eftir að Dalvíkingar minnk-
uðu muninn í 1-2...“ (bls. 67).
Í raun er lítið hægt að setja út á
þessa bók, en auðvitað má alltaf gera
betur. Efstu deildir karla og kvenna
heita Símadeild karla og Símadeild
kvenna, en réttu nöfnin eru höfð í
sviga í byrjun viðkomandi kafla, eins
og í bókinni í fyrra, en annars ekki
notuð. Úrvalsdeild skrifað í staðinn
sem fyrr. Bikarkeppni KSÍ – Coca-
Colabikar karla og Bikarkeppni KSÍ
– Coca-Colabikar kvenna er yfir-
skrift umfjöllunar um bikarkeppnina,
en rétta nafnið, þ.e. Coca-Cola bikar
karla og kvenna, hefur ekki áður ver-
ið notað í bókinni. Það er vandræða-
legt að fara í kringum þessi nöfn eins
og köttur í kringum heitan graut og
eðlilegt að kalla hlutina réttum nöfn-
um hverju sinni.
Þetta er efnismikil bók og ástæða
er til að þakka Víði Sigurðssyni fyrir
að halda utan um tölfræði knatt-
spyrnunnar með þessum hætti, en
þess má geta að hvergi annars staðar
en á heimasíðu KSÍ hefur verið farið
rétt með allar áhorfendatölur á leikj-
um Símadeildar karla í sumar. Sam-
anburður á uppgefnum áhorfendatöl-
um frá félögunum, sem birtust eftir
leiki deildarinnar í Morgunblaðinu,
og opinberum tölum KSÍ, sem Víðir
Sigurðsson styðst við í bókinni, sýnir
að uppgefnar tölur eftir leiki voru að-
eins réttar í 28 tilvikum af 90. Fyrir
þá sem vilja hafa hlutina á hreinu lýk-
ur knattspyrnuárinu því ekki fyrr en
Íslensk knattspyrna kemur út.
Eina heimildarritið um
íslenska knattspyrnu
BÆKUR
Íþróttir
Eftir Víði Sigurðsson.
Skjaldborg, 2001. 192 síður.
ÍSLENSK KNATTSPYRNA 2001
Steinþór Guðbjartsson
Víðir
Sigurðsson
AÐSTREYMI forvitinna tón-
leikagesta, þ. á m. álitlegur hópur
starfssystkina sólistans í Sinfóníu-
hljómsveit Íslands og utan, kolsp-
rengdi hefðbundinn tveggja til
þriggja tylfta áheyrendafjöldann
þegar nýjasta listmúsíkin á í hlut á
fimmtu tónleikum af sex á vegum
Caputs í Hafnarhúsinu á laugar-
dag. Varð af drjúg töf meðan sífellt
þurfti að sækja fleiri stóla. En þeg-
ar spilverkið loks gat hafizt, og sér-
staklega þegar langt var liðið á
fyrsta verk dagskrár, hvarflaði
smám saman að manni hvort fleiri
hefðu, aldrei þessu vant og eftir á
að hyggja, komizt að en vildu. Því
þó að aðeins einn hlustandi forðaði
sér út áður en rúm þriggja kortéra
löng Melódía Atla Heimis Sveins-
sonar fyrir víólu „og aðrar hljóð-
lindir að vild“ hafði silazt sitt skeið
á enda, fór löngunin eftir að fylgja
téðu fordæmi snemma líka að naga
undirritaðan.
Enda gerðist sárafátt athyglivert
miðað við óhemju tímalengd verks-
ins, a.m.k. í eyrum þess er hér rit-
ar. Hvorki í heild né þaðan af síður
í löngum tónaröðum víólunnar,
fyrst í stórstígum tónbilum, síðan í
smástígari. Allra sízt í rytmísku til-
liti, þar eð langflest þrammaði
óbreytt áfram á miðlungshraða í
sömu jöfnu lengdargildum, rofnum
af mislöngum þögnum endrum og
eins. Nokkur innskot með pizzicato,
tvígripum, glissandói, flaututónum
og tremólósargi dugðu hvorki til að
skerpa framvindu né brjóta efnið
nægilega upp, enda kom það manni
frekar fyrir sjónir sem langdregið
uppkast en fullklárað verk.
Tilviljunarkennt dangl einleikar-
ans og höfundarins utan í uppstillt
tam-tam, gong, marimbu og málm-
gjöll við undirleik tónbands í seinni
hluta – að virtist upptöku af víólu-
fyrripartinum eða a.m.k. skyldu
efni – gerði varla betur en að stytta
augum áheyrenda stundir. Burtséð
frá hve merkilega lítið var um eig-
inlega framúrstefnueffekta fyrir ví-
óluna, minnti útkoman öðrum
þræði á „ódetermínískar“ uppá-
komutónsmíðar 7. áratugar, og
ekki einu sinni hetjuleg einbeitni
og innlifun víóluleikarans gat
hleypt teljandi lífi í stykkið. Séu
væmnar kvikmyndir vestan hafs
stundum flokkaðar eftir vasaklúta-
fjölda, mætti hér eins tala um
þriggja geispa verk að áhrifamætti.
Nema ef bæri að taka tónlistinni
sem tímalausri innhverfri íhugun
að austurlenzkum sið. Sá trans lét
þó einhverra hluta vegna á sér
standa í mínu tilviki.
Líkt og fyrri daginn tefldu tón-
leikarnir í Hafnarhúsinu fram
mestu andstæðum milli fyrsta og
annars verks, því óhætt má kalla að
Tveir (1992) eftir Svein Lúðvík
Björnsson hafi kunnað sér maga-
mál. Í þessu stutta þvíþætta ör-
verki birtist margfalt myndrænni
og eftirminnilegri melódísk tjáning
en í undangengna atriðinu, og það á
fimm sinnum skemmri tíma. Helzt
komu upp í hugann ofureinbeitt
pensilstrok japansks hækuskálds,
þar sem hugurinn hefur flysjað
burt allt hismi löngu áður en ljóðið
er fest á blað. Í svipmikilli túlkun
Guðmundar lifnaði við afstrakt en
hrífandi lítið skáldverk í tónum
sem leiftur um nótt, og langaði
mann helzt að fá að heyra það strax
aftur, enda engu ofaukið. Ef áfram
heldur sem hingað til fer Sveinn að
hasla sér völl sem aðalmíníatúristi
yngri kynslóðar, og ekki hægt að
segja annað en að fari honum vel.
Burðugasta tónverk dagsins var
þó án efa Sónata Pauls Hindemith
Op. 25 nr. 1 frá 1922. Kom það að
vísu ekki á óvart, þar eð þýzka tón-
skáldið (1895–1963) var ekki aðeins
eitt hið fremsta á 20. öld, heldur
einnig víóluleikari sjálfur sem gjör-
þekkti möguleika hljóðfærisins og
kunni að meta sérkenni hins furðu-
mikla tónsviðs þess, jafnt í duls-
veipaðri dýpt sem í hvassri hæð.
Guðmundur Kristmundsson fór á
miklum kostum í þessu krefjandi
en líka gefandi verki. Hann var
mælskur og skorinyrtur í inngangi
og II. þætti, gæddur heimspeki-
legri tilfinningadýpt í III. og lék
eins og með sjálfan skrattann á
hælunum í „moto perpetuo“ IV.
þættinum, sem auðkenndur er af
höfundi „tónfegurð er aukaat-
riði“[!], en hafði samt betur – þökk
sé leiftrandi bogatækni. Fínallinn,
„Langsam, mit viel Ausdruck“, var
nákvæmlega svo, mótaður af gegn-
músíkalskri innlifun, og engin
furða að væri bravóað á eftir við
raust.
Lokanúmer dagsins var hin að
sögn óspilandi Sequenza VI frá
1966 eftir ítalska módernistann Lu-
ciano Berio. Hér kom bogatæknin
sannarlega ekki í síðri þarfir, en þó
að tremóló á streng væri kannski
mest einkennandi fyrir stykkið í
heild, kenndi líka annarra tækni-
grasa. Mest á óvart kom þó höf-
undur með hinu heillandi „sotto
voce“ niðurlagi verksins, þar sem
ólgandi ástríðurnar fjara út við
dúnmjúk demparastrok líkt og
barnagæla, og bar þar vel í bæti-
fláka fyrir einstaka langdregna
staði í undangengnum hamagangi,
þó að sum tvígripin í lokin hefðu
kannski mátt vera jafnari. Verkið
útheimti fram að því verulegan
skaphita af flytjanda, sem hinn
dagfarsprúði lágfiðlari lét ómældan
af hendi, án þess í neinu að missa
tökin. Eftir stóð með pálmann í
höndunum frábær víóluleikari sem
fáir hérlendir kollegar yrðu líklegir
til að skora á hólm héðan í frá með
þennan persónulegasta meðlim
fiðlufjölskyldunnar að vopni.
Þriggja geispa melódía
TÓNLIST
Listasafn Reykjavíkur
Atli Heimir Sveinsson: Melódía (frumfl.).
Sveinn Lúðvík Björnsson: Tveir. Hindem-
ith: Sónata Op. 25,1. Berio: Sequenza VI.
Guðmundur Kristmundsson, víóla, slag-
verk; Atli Heimir Sveinsson, slagverk.
Laugardaginn 8. desember kl. 16.
EINLEIKSTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
ÞÝÐINGASETUR Háskóla Ís-
lands stendur fyrir verkefninu
Menningarmiðlun í ljóði og verki
dagana 14.-16. desember. Um er
að ræða fjölþjóðlega ljóðahátíð
sem Hugvísindastofnun HÍ, þýð-
ingasetur hugvísindastofnunar og
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur
halda í tilefni af ári tungumálanna
í Evrópu í samvinnu við nokkra
aðila hérlendis, meðal annarra
Lesbók Morgunblaðsins. Í
tengslum við þessa hátíð var hald-
in ljóðaþýðingarsamkeppni í sam-
starfi við Lesbókina og bárust
gríðarlega mörg ljóð í þá keppni
en dómnefnd vinnur nú við að fara
yfir þýðingarnar (um er að ræða
hundruð ljóða sem þýdd hafa verið
af og á íslensku úr og á fjölmörg
tungumál) og verða verðlaun veitt
á ljóðahátíð í Borgarbókasafni á
sunnudag kl. 18.
Menningar-
miðlun í ljóði
og verki