Morgunblaðið - 11.12.2001, Síða 44

UMRÆÐAN
44 ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í BYRJUN nóvember sl. óskuðu
Samtök iðnaðarins eftir því að
Fjármálaeftirliti, Seðlabanka eða
öðrum opinberum hlutlausum aðila
yrði falið að kanna þróun vaxta-
munar hjá íslenskum lánastofnun-
um þar sem samtökunum virtist að
álagning banka og annarra lána-
stofnana, bæði í formi vaxtamunar
og þóknana, færi mjög hækkandi.
Með öðrum orðum: Við fáum ekki
betur séð en að ofan á svimandi háa
grunnvexti hér á landi hafi bankar
og aðrar lánastofnanir að undan-
förnu, í skjóli fákeppni, notað tæki-
færið og aukið sína álagningu.
Viðskiptaráðherra hefur tekið
þessu erindi vel og er þess að
vænta að niðurstöður komi fyrir al-
mennings sjónir fljótlega. Það er
sannarlega ekki vanþörf á að fyr-
irtæki og almenningur fylgist með
þessari þróun en það er ekki auð-
velt því þessar upplýsingar liggja
ekki á lausu. Sú var að minnsta
kosti raunin þegar eftir þeim var
leitað sl. haust.
Vaxtatekjur aukast sem
svarar gengistapi
Í Morgunblaðinu 15. nóvember
fullyrti Guðjón Rúnarsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka
banka og verðbréfafyr-
irtækja, að vaxtamun-
ur hér á landi færi
minnkandi. Svo
skemmtilega vildi til
að daginn eftir birtist í
sama blaði frétt í til-
efni af níu mánaða
uppgjöri Landsbank-
ans þar sem sagði:
„Gengistap af hluta-
bréfum nam 1.610
milljónum króna og
eru umskiptin frá
fyrra ári um tveir
milljaðar króna, en á
sama tímabili í fyrra
nam gengishagnaður
af hlutabréfum 424 milljónum
króna. Vaxtatekjur jukust u.þ.b.
sem svarar auknu gengistapi af
hlutabréfum og koma þar til aukin
áhrif verðbólgu, að því er fram
kemur í fréttatilkynningu frá
Landsbankanum.“ Í annarri frétt
sagði: „Hreinar vaxtatekjur bank-
ans jukust um 44% eða 1.892 millj-
ónir króna í samanburði við fyrstu
níu mánuði ársins 2000.“
Ég skil þessar fréttir ósköp ein-
faldlega svona: Lántakendur bank-
ans eru umsvifalaust
látnir greiða tapið af
hlutabréfaeign bank-
ans.
Reikningskúnstir
Guðjón Rúnarsson
er aftur kominn fram
á ritvöllinn í Morgun-
blaðinu 4. desember
og er enn við sama
heygarðshornið. Hann
segir álagningu bank-
anna fara minnkandi
nema bara rétt núna
allra síðustu mánuð-
ina. Hann tekur mis-
mun vaxtatekna- og
vaxtagjalda og deilir í
með niðurstöðutölu efnahagsreikn-
ings. Þetta segi ég að sé villandi
málflutningur. Nær væri að deila
með meðalstöðu inn- og útlána eða
vaxtaberandi eigna og skulda bank-
anna. Undanfarin ár hafa bankar
og aðrar lánastofnanir þanið út
efnahagsreikninga sína með endur-
lánuðu erlendu lánsfé, skuldabréfa-
og hlutabréfakaupum innanlands og
utan. Hlutabréfin skila bönkunum
engum vaxtatekjum og reyndar
engum arði heldur um þessar
mundir. Vaxtagjöldin aukast og nið-
urstöðutala efnahagsreikningsins
stækkar. Ég fæ hins vegar ekki séð
að vaxtamunurinn hafi minnkað.
Þvert á móti.
Að reikna niður
vaxtamuninn
Tökum lítið dæmi: Í Morgun-
blaðinu 5. des. sl. er þessi frétt á
bls. 20: „Þá jók Íslandsbanki-FBA
eignarhlut sinn í Baugi í gær í
10,15% með því að kaupa hlutabréf
að nafnvirði 5.000.000 í félaginu.
Eignarhlutur bankans í Baugi er
því 172.186.775 að nafnvirði ...“
Bankinn á sem sagt rúmlega 1,7
milljarða að markaðsverði í Baugi.
Þetta eykur vaxtagjöld bankans,
sem þarf að fjármagna þessa eign,
og um leið stækkar efnahagsreikn-
ingur bankans. Hefur vaxtamunur
eða álagning Íslandsbanka minnkað
við þessi kaup? Ég segi nei. Guðjón
Rúnarsson reiknar út að vaxtamun-
urinn hafi minnkað. Hvað segja við-
skiptavinir bankans og þú lesandi
góður?
Vaxtamunur bankanna er reynd-
ar orðinn ótrúlega lítill samkvæmt
þessum útreikningum Guðjóns
Rúnarssonar: Innan við 3% í fyrra
og myndi minnka stórlega ef ís-
lensku bankarnir væru með hús-
næðislánin eins og t.d. í Danmörku
þá „mundi vaxtamunurinn vera um
1-1,5% stigum lægri en hann er
nú“. Þeir sem af eigin raun þekkja
hver munur er á inn- og útláns-
vöxtum íslenskra banka finnst þetta
ef til vill fyndið eða að minnsta
kosti hlægilegt.
„Umbreytingar-
fjárfestingar“
Við Guðjón erum ósammála um
fleira. Ég tel að bankar og spari-
sjóðir hafi gengið allt of langt í því
að fjárfesta í atvinnurekstri. Fleiri
og fleiri dæmi eru um það að lána-
stofnanir sem ætluðu upphaflega að
taka þátt í því sem Guðjón kallar
því skondna nafni „umbreytingar-
fjárfestingar“ hafa brunnið inni í
fjárfestingum sem hafa súrnað og
orðið að gamaldags fjárfestingar-
mistökum. Fleiri og fleiri forsvars-
menn fyrirtækja innan Samtaka
iðnaðarins kvarta yfir því að vera
komnir í samkeppni við banka og
aðrar lánastofnanir. Jafnvel eigin
viðskiptabanka.
Áður þóttu það hin verstu mál ef
lánastofnanir þurftu að taka yfir
rekstur þrotabúa tímabundið til að
verja eigin hagsmuni og koma eign-
um í verð. Nú eru bankarnir á fullri
ferð í því sem talsmaður þeirra
kallar „framtaksfjármögnun“ og
keppa þar hver við annan og við
eigin viðskiptamenn. Hvað við tek-
ur þegar þessi fyrirtæki hrapa í
verði eða fara á hausinn er hins
vegar áhyggjuefni. Það eru nefni-
lega ekki allir sem búa við sam-
keppni á fjármálamarkaðinum ís-
lenska. Þeir sem ekki eiga í önnur
hús að venda eru lítil og meðalstór
fyrirtæki og heimilin. Þau eru látin
borga brúsann í formi aukins vaxta-
álags. Þetta er augljóst hverjum
þeim sem les fréttatilkynningar
bankanna sjálfra.
Bættur skaði
Sveinn
Hannesson
Vaxtamunur
Smærri lántakendur
eru, segir Sveinn
Hannesson, umsvifa-
laust látnir greiða tapið
af hlutabréfaeign
bankanna.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
STEFÁN Snævarr
gerir mér mikinn
sóma hér í blaðinu á
laugardag (8/12) og
auðvitað gladdist ég
mjög við að heyra að
„ódrjúgan“ hluta af
visku sinni um örlög
gelískunnar hefði
hann úr lítilli grein
sem ég skrifaði í
Skírni vorið 1998.
Sé hins vegar um
það að ræða að Stefán
telji sig hafa verið að
endursegja umfjöllun
mína í fyrri Morgun-
blaðsgrein sinni (2/11)
verð ég að lýsa and-
mælum mínum. Alltént get ég ekki
skrifað upp á að fúlmennska Eng-
lendinga ein og sér hafi valdið
undanhaldi gelískunnar á Írlandi á
nítjándu öld, líkt og Stefán óneit-
anlega færði rök að.
Sagan er nefnilega margslungn-
ari en þetta, eins og hann raunar
viðurkennir í sinni nýjustu ritsmíð.
Ég verð að játa að ég undraðist
það nokkuð að Stefán skyldi í fyrri
grein sinni gagnrýna Kristján
Árnason og Sigurð Kristinsson
fyrir ummæli sem þeir létu falla
um örlög gelískunnar enda þótt
ljóst mætti vera, í það minnsta
hvað Sigurð varðaði, að þar var
hann að vitna til skrifa minna.
Taldi ég auðsýnt að úr því að
mín væri einskis getið í þessu
samhengi hlyti ég að
vera einn landráða-
mannanna, sem Stef-
án ræddi um, og sem
hann telur vilja ís-
lenska tungu feiga.
Þykir mér gott að fá
nú hreint sakarvott-
orð útgefið af Stefáni
hvað það varðar.
Rétt er hins vegar
að ég lýsi við þetta
tækifæri efasemdum
mínum um að sú að-
ferð Stefáns, að saka
mann og annan um
landráð fyrir að nota
ekki íslenskuna sem
skyldi, sé líkleg til árangurs. Slík
stóryrði fá áreiðanlega marga upp
á móti málverndarátakinu fremur
en hitt.
Um annað geri ég ekki ágrein-
ing – er honum raunar sammála
um sumt af því er varðar verndun
íslenskunnar. Ég get þó ekki stillt
mig um að nefna við hann að jafn-
vel þó að Írland hafi til skamms
tíma verið eitt af fátækustu lönd-
um Vestur-Evrópu þá hefur hag-
vöxtur hvergi verið meiri en þar
undanfarinn áratug. Ekki er mér
kunnugt um að menn telji þá þró-
un skýrast af endurreisn gelísk-
unnar, enda fer litlum sögum af
henni.
Enn um Írafár
Davíð Logi
Sigurðsson
Höfundur er blaðamaður.
Gelíska
Ég efast um að sú
aðferð Stefáns, segir
Davíð Logi Sigurðsson,
að saka mann og annan
um landráð fyrir að
nota ekki íslenskuna
sem skyldi, sé líkleg
til árangurs.
KVEN-
SÍÐBUXUR
3 SKÁLMALENGDIR
Bláu húsin við Fákafen.
Sími 553 0100.
Opið virka daga 10-18,
laugardaga 10-16.