Morgunblaðið - 13.12.2001, Blaðsíða 61
fars og heilbrigðra lifnaðarhátta.
Til gamans má geta þess að þetta
var á þeim tíma þegar tóbak var
auglýst í Læknablaðinu en Jónas
var frumkvöðull í tóbaksvörnum
hér á landi, eins og svo mörgum
öðrum forvarnarmálum, en hann
stofnaði Tóbaksbindindisfélag
Sauðárkróks 1929. Boðskapur hans
átti ekkert skylt við óraunhæfa
draumóra. Heilsutrúboð hans, en
það orð var stundum notað um
kenningar hans í niðrandi merk-
ingu, var trúin á það eða öllu held-
ur fullvissan um það að með
ábyrgum og heilsusamlegum lífs-
háttum öðlist menn heilbrigt og
farsælt líf. Þessi sannfæring hans
studdist við sterk rök og einnig
órækar sannanir sem bornar voru
fram af heilsteyptum mannvini, af
hugsjónarmanni í sönnustu merk-
ingu þess orðs.
Í ávarpi Jónasar Kristjánssonar
læknis sem birtist í fyrsta hefti
Heilsuverndar, tímarits NLFÍ, ár-
ið 1946 segir hann m.a.: „Nátt-
úrulækningastefnan lítur svo á, að
flestir sjúkdómar stafi af því, að
vér brjótum lögmál þau eða skil-
yrði, sem fullkomnu heilbrigði er
háð. Vísindi framtíðarinnar eiga án
nokkurs vafa eftir að sýna fram á
þessa staðhæfingu þegar vísinda-
mönnum þjóðanna ber sú gæfa til,
að leita orsaka sjúkdóma í stað
þess að huga nær eingöngu að
meinunum sjálfum. Til þess að
skapa heilbrigt og dugandi þjóð-
félag, þarf andlega og líkamlega
heilbrigða þegna. Undirstaða heil-
brigðinnar er réttir lifnaðarhættir
og rétt fræðsla. En heilsurækt og
heilsuvernd þarf að byrja, áður en
menn verða veikir.
Æsku landsins þarf að uppfræða
um lögmál heilbrigðs lífs. Í þessu
starfi þurfa allir hugsandi menn að
taka þátt, allir góðir synir og dæt-
ur fósturjarðar vorrar verða að
telja það sína helgustu skyldu að
vernda heilsu sína ættjörðinni til
handa. Og takmark allra þarf að
vera það, að deyja frá betri heimi
en þeir fæddust í.“
Jónas Kristjánsson læknir var
langt á undan sinni samtíð þegar
hann barðist fyrir heilbrigðum lífs-
háttum landsmanna. Hann lagði
sín lóð á vogarskálarnar í því skyni
að gera fólki ljóst að heilsuna beri
að virða og öllum sé skylt að líta í
eigin barm og tileinka sér ein-
kunnarorð Náttúrulækningafélags
Íslands: „Berum ábyrgð á eigin
heilsu“.
Höfundur er stjórnarformaður
Náttúrulækningafélags Íslands.
Heilsa
Æsku landsins, segir
Gunnlaugur K.
Jónsson, þarf að upp-
fræða um lögmál
heilbrigðs lífs.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2001 61
Falleg jólagjöf
Handgerðir
grískir íkonar
Klapparstíg 40, sími 552 7977.
www.simnet.is/antikmunir
Verð frá 1.999 kr.
UNGT fólk fyrir um-
burðarlyndi og lýðræði
var yfirskrift ráðstefnu
sem haldin var í Berlín
20. til 23. október sl. á
vegum Evrópusam-
bandsins og þýskra
stjórnvalda. Um 100
ungmenni hvaðanæva
úr Evrópu voru þar
samankomin til að
ræða hvernig Evrópa
getur brugðist við vax-
andi kynþáttafordóm-
um og þátt ungs fólks í
þeirri baráttu. Þrír Ís-
lendingar sátu ráð-
stefnuna í boði Evrópu-
sambandsins og sat undirrituð hana
fyrir hönd Miðstöðvar nýbúa.
Þátttakendurnir áttu flestir sam-
merkt að vera starfandi í samtökum
ungs fólks sem beita sér gegn kyn-
þáttafordómum og fyrir lýðræðis-
legu fjölmenningarsamfélagi. Um-
ræðan var á forsendum okkar
ungmennanna, enda var skipulag
ráðstefnunnar mjög lýðræðislegt og
hver sem var gat kynnt umræðuefni
sem hann eða hún vildi ræða, safnað
um sig hóp áhugasamra, og skilað til-
lögum og ábendingum hópsins sem
beint var til framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins.
Brýnna en nokkru sinni
Hryðjuverkin í Bandaríkjunum
11. september og stríðið í Afganistan
lágu þátttakendum þungt á hjarta.
Þeir skynjuðu líka sterkt að einmitt
vegna þessara atburða var viðfangs-
efni ráðstefnunnar brýnna en
nokkru sinni fyrr. Allir þátttakendur
gátu vitnað um að fordómar, sér-
staklega gagnvart múslimum, höfðu
aukist í löndum þeirra í kjölfar at-
burðanna. Á sama tíma var reynt að
forðast að ráðstefnan leystist upp í
umræður um þessa atburði ein-
göngu, því meginviðfangsefnið var
hvernig við getum einmitt þróað
samfélög okkar þannig að þau verði
ekki vettvangur slíkra átaka og
fjandskapar í framtíðinni.
Í ályktun ráðstefnunnar var bent
á að rasismi og fordómar eru ekki
fyrirbæri sem eru lokuð inni í litlum,
öfgakenndum félagasamtökum
þeirra sem eru yfirlýstir unnendur
hreinna kynstofna og vilja „hreinsa“
samfélagið af „óæskilegum“ þegn-
um. Allt samfélagið þarf að líta í eig-
in barm og afhjúpa þær staðalmynd-
ir sem búa með okkur, meðvitað eða
ómeðvitað. Þetta gerum við bara
með upplýsingu, fræðslu, lýðræðis-
legum umræðum og ekki síst því að
skapa öllum íbúum skilyrði til að láta
eigin rödd hljóma í gagnkvæmum
samskiptum við samfélagið allt á
grundvelli virðingar fyrir einstak-
lingnum, menningarlegrar fjöl-
breytni og mannrétt-
inda.
Framlag til
friðarferlis
Einn málstofustjór-
anna hafði mikil áhrif á
ráðstefnugestina.
Michael Raphael frá
Ísrael gaf okkur innsýn
í merkilega reynslu
sína úr starfi meðal ísr-
aelskra og palestínskra
ungmenna innan sam-
takanna Jewish and
Arab Youth for Coex-
istence. Þar leiddi hann
hópa þar sem unnið var
að því að styrkja „etníska“ sjálfs-
mynd og sjálfsvirðingu, leysa ágrein-
ingsmál með aðferðum samræðunn-
ar og efla gagnkvæman skilning og
virðingu fyrir sérkennum fólks úr
ólíkum menningarheildum. Hann
hefur verið kallaður til fleiri átaka-
svæða til að vinna með ungu fólki,
m.a. fyrrverandi Júgóslavíu og N-Ír-
lands. Hann færði sterk rök fyrir því
að þær aðferðir fortíðarinnar að leit-
ast við að þurrka út etnísk sérkenni
hópa og steypa alla í sama mót hefðu
alið af sér tortryggni, hatur og fjand-
skap og leitt til blóðugra átaka og
mannréttindabrota. Hann telur að
heillavænlegra sé að leyfa fólki að
vera stolt af uppruna sínum, þekkja
menningu sína og sögu og stuðla að
sýnileika þess í samfélagi við aðrar
menningarheildir. Jafnframt sé
mjög mikilvægt að gera sér grein
fyrir því að engin menning er betri
en önnur, engin trúarbrögð rétt-
hærri öðrum, mannréttindi eins hóps
verða aldrei tryggð með því að troða
mannréttindi annarra fótum.
Á ráðstefnunni var kallað eftir að-
gerðum samfélagsins alls til að
sporna gegn vaxandi kynþáttafor-
dómum; aðgerðum frá stjórnmála-
mönnum, frá frjálsum samtökum
borgaranna, frá mennta- og menn-
ingarstofnunum, fjölmiðlum og síð-
ast en ekki síst frá löggjafarvaldinu.
Við þurfum á því að halda að allar
stofnanir samfélagsins standi vörð
um grundvallarstoðir lýðræðisríkis,
jafnrétti þegnanna og okkar helg-
ustu mannréttindi. Stjórnarskrár
okkar og sáttmálar alþjóðasam-
félagsins á borð við Mannréttinda-
sáttmála Evrópu og alþjóðasamning
SÞ um afnám alls kynþáttamisréttis
eiga ekki að vera innantóm orð á
blaði.
Stöndumst við prófið?
Það var ekki laust við að þessi boð-
skapur endurómaði í huga mér
tveimur dögum eftir að ráðstefnunni
lauk. Þá féll dómur í máli sem höfðað
var gegn varaformanni Félags ís-
lenskra þjóðernissinna. Dómurinn
er fagnaðarefni, og í fullu samræmi
við skuldbindingar Íslands á sviði
mannréttinda sem 233. gr. a al-
mennra hegningarlaga endurspegl-
ar. Fjölmiðlaumræðan í kjölfar
dómsins var hins vegar með ólíkind-
um. Flestir sem spruttu fram á rit-
völlinn lýstu einhvers konar undrun
eða vandlætingu á því að með dómn-
um væri verið að skerða tjáningar-
frelsi varaformannsins. Ég vil nota
þetta tækifæri og vitna til dómsins,
þar sem sækjandi vísar í 17. gr.
Mannréttinda-sáttmála Evrópu, en
„í henni felst að engin túlkun á rétt-
indaákvæðum samningsins skyldi
leiða til skerðingar á öðrum grund-
vallarréttindum sáttmálans. Það
dygði því ekki að vísa til tjáningar-
frelsisins ef það leiddi til þess að aðr-
ar grundvallarreglur væru virtar að
vettugi“.
Í þessum orðum felst mikilvægur
hluti mannréttindahugtaksins sem
vill því miður oft gleymast. Mann-
réttindi eins má aldrei nota til að
skerða mannréttindi annarra. Tján-
ingarfrelsið má ekki nota til að draga
virðingu annarra og mannréttindi
niður í svaðið. Þessi dómur var próf-
steinn á það hvort íslenskir dómstól-
ar eru tilbúnir til að standa vörð um
mannréttindi og leggja sitt af mörk-
um til að koma í veg fyrir að andúð
og fjandskapur milli þjóðarbrota nái
að festa rætur hérlendis. Í þessu til-
viki stóðust íslenskir dómstólar próf-
ið. Íslenskir fjölmiðlar standa dag
hvern frammi fyrir þessu sama prófi.
Vonandi fer frammistaða þeirra
batnandi!
Ungt fólk í Evrópu gegn
kynþáttafordómum
Ragna Bjarnadóttir
Fólk
Mannréttindi eins, segir
Ragna Bjarnadóttir, má
aldrei nota til að skerða
mannréttindi annarra.
Höfundur er háskólanemi.