Morgunblaðið - 16.12.2001, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 9/12 – 15/12
ERLENT
INNLENT
 ATLANTA hefur samið
um leigu á tveimur þotum
til fraktflugs. Eru þær af
gerðinni Boeing 747-200.
Hefur önnur þeirra þegar
verið leigð til Cargolux.
Áhafnir Atlanta fljúga þot-
unum. Hyggst fyrirtækið
hasla sér völl í fraktflugi á
sama hátt og í farþega-
flugi, þ.e. að leigja út þotur
til fyrirtækja í fraktflugi.
 ERLENDUR fjárfestir
sem íhugar kaup á Perl-
unni hefur sett fram hug-
mynd um að reka þar spila-
víti. Ef verða á af slíkum
rekstri þarf lagabreytingu
þar sem hann er ekki leyfi-
legur hérlendis.
 BORGARRÁÐ hefur sett
fram þá tillögu að einka-
dans verði bannaður á
nektarstöðum. Er ætlunin
að kasta fram frumvarpi
að breytingum á lögreglu-
samþykkt borgarinnar í
þessa veru.
 MAÐUR lést í bílslysi á
Eyrarbakkavegi á mið-
vikudag. Var hann í fólks-
bíl sem lenti í árekstri við
jeppa.
 HÆSTIRÉTTUR þyngdi
dóm yfir manni sem dæmd-
ur var fyrir nauðgun, lík-
amsmeiðingar, eignaspjöll
og fleira. Var refsingin
lengd úr þriggja ára fang-
elsi í fjögurra og hálfs árs.
 TALIÐ er að um 17 þús-
und heimili í landinu séu
án innbústryggingar.
Sjóvá-Almennar áætla út
frá markaðshlutdeild sinni
að fimm brunar frá kertum
verði á degi hverjum í des-
ember. Talið er að tjón
vegna þeirra nemi um 40
milljónum króna.
Samið um aðgerðir
í kjaramálum
SAMÞYKKT var á formannafundi Al-
þýðusambands Íslands á mánudag að
fresta um þrjá mánuði að endurskoða
launalið gildandi kjarasamninga. Í
framhaldi af því var á fimmtudag und-
irritaður samningur milli forystu-
manna ASÍ og Samtaka atvinnulífsins
um þessa frestun og samstilltar að-
gerðir til að draga úr verðbólgu og
koma á stöðugleika. Jafnframt gaf rík-
isstjórnin út yfirlýsingu um aðgerðir í
efnahagsmálum þar sem lýst er stuðn-
ingi við þessi markmið. Forsvarsmenn
samtakanna eru sammála um að að-
gerðirnar muni stuðla að hækkun á
gengi krónunnar og vextir lækki.
Launalækkanir
kannaðar
FORRÁÐAMENN Flugleiða vörpuðu
fram þeirri hugmynd á fundi með for-
svarsmönnum helstu stéttarfélaga
starfsmanna hjá fyrirtækinu að launa-
hækkanir yrðu frystar næstu átján
mánuði. Sigurður Helgason, forstjóri
Flugleiða, sagði þegar skipulagsbreyt-
ingar voru kynntar hjá félaginu að ef
draga ætti úr rekstri yrði að skoða
lækkun launa eins og ýmsar aðrar leið-
ir til að draga úr kostnaði.
Meiri áhugi á hlutafé
en í boði var
VIÐ hlutafjárútboð í Bakkavör Group
óskuðu einstaklingar og fagfjárfestar
eftir að kaupa hlutafé fyrir nærri 5
milljarða króna en í boði var hlutafé
fyrir 2,9 milljarða króna.
Hlutafjáraukningin var ákveðin í
framhaldi af kaupum Bakkavarar á
breska matvælafyrirtækinu Katsouris
Fresh Food fyrir 15,6 milljarða króna.
Kaupþing sá um útboðið og sagði
fulltrúi þess að áhuginn sýndi að menn
hefðu trú á Bakkavör.
MYNDBANDIÐ með Osama bin
Laden, sem sýnt var á fimmtudag,
þykir sanna, að hann hafi vitað allt
um undirbúning hermdarverkanna í
Bandaríkjunum 11. september. Þar
segir hann meðal annars frá því, að
Mohammed Atta hafi verið foringi
hryðjuverkasveitanna og bin Laden
segist hafa verið búnn að reikna út
hugsanlegt mannfall í árásunum.
Það hafi þó orðið meira en þeir hafi
þorað að vona. Viðbrögðin víðast
hvar eru þau, að myndbandið sanni
sekt bin Ladens en í arabaríkjunum
eru þau þó dálítið blendin. Sumir
segja myndbandið sanna það, sem
vitað var, en aðrir telja það ekki
fullnaðarsönnun eða jafnvel, að það
sé falsað.
Ísraelar hefna
hryðjuverkaárásar
PALESTÍNSKIR hryðjuverkamenn
felldu 10 Ísraela er þeir réðust með
sprengjukasti og vélbyssuskothríð á
fólksflutningabifreið nálægt Nablus
á Vesturbakkanum á miðvikudag. Á
sama tíma gerðu tveir Palestínu-
menn sjálfsmorðsárás á Gaza og
særðu fjóra. Ísraelsstjórn lýsti strax
yfir, að hún myndi hefna þessa
grimmilega og hefur nú slitið öllu
sambandi við palestínsku heima-
stjórnina. Hefur ísraelskur her sótt
inn á Vesturbakkann og Gaza og
loftárásir verið gerðar á ýmis mann-
virki. Voru sex Palestínumenn
drepnir á föstudag og þrír í gær.
Bandaríkjamenn beittu í gær neit-
unarvaldi í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna gegn ályktun þar sem
hryðjuverk gegn Ísraelum og Pal-
estínumönnum voru fordæmd og
hvatt til, að alþjóðlegt gæslulið yrði
sent til Miðausturlanda. 12 ríki
studdu ályktunina en Bretar og
Norðmenn sátu hjá.
Myndband sýnir
sekt bin Ladens  GEORGE W. Bush, for-
seti Bandaríkjanna, til-
kynnti á fimmtudag, að
Bandaríkjastjórn ætlaði að
segja upp ABM, gagneld-
flaugasáttmálanum frá
1972, með sex mánaða fyr-
irvara. Kvað hann sáttmál-
ann hindra Bandaríkja-
menn í að verjast hugsan-
legum árásum hryðju-
verkamanna og óáreið-
anlegum ríkjum. Hefur
þessi einhliða uppsögn ver-
ið gagnrýnd harðlega en
svo virðist sem Rússar ætli
að sætta sig við hana.
 FIMM manns gerðu
árás á indverska þingið í
Nýju-Delhí á fimmtudag
og urðu sjö manns að bana
áður en þeir voru sjálfir
skotnir. Indverska stjórnin
hefur þegar lýst yfir, að
tvenn samtök íslamskra
öfgamanna í Pakistan beri
ábyrgð á ódæðinu.
 SLOBODAN Milosevic,
fyrrverandi forseti Júgó-
slavíu, var nú í vikunni
leiddur fyrir stríðsglæpa-
dómstól Sameinuðu þjóð-
anna í Haag og ákærður
fyrir þjóðarmorð. Er það
alvarlegasta kæran, sem
lögð hefur verið fram á
hendur honum. Neitaði
hann sem fyrr að tjá sig um
ákæruna.
 KOFI Annan, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, tók við friðar-
verðlaunum Nóbels í Ósló
sl. mánudag. Sagði hann í
ræðu sinni, að réttindi ein-
staklingsins vægju þyngra
en réttindi ríkisins og ekki
mætti nota fullveldið sem
skálkaskjól fyrir mannrétt-
indabrot.
EITT af því sem gerir erfiðara en ella
að aðstoða suma af þeim sem misstu
ættingja eða vini í hryðjuverkunum í
Bandaríkjunum eða komust naum-
lega af er að þeir óttast neikvæðan
„geðveikisstimpil“ samfélagsins ef
þeir fá hjálp vegna svefnvandræða og
andlegra truflana í kjölfarið. Eftir til-
ræðið í Oklahoma fyrir nokkrum ár-
um var komið á laggirnar stofnunum
undir nýju og hlutlausu heiti, Well-
ness Centers, og hefur sama aðferð
verið notuð núna, að sögn Bens
Geboe, félagsráðgjafa hjá geðvernd-
ardeild New York-borgar.
Geboe, sem hlaut menntun sína við
Columbia-háskóla, flutti fyrirlestur á
fundi með íslenskum félagsráðgjöf-
um á föstudag og lýsti reynslu sinni
og annarra af því sem gerðist í New
York og hjálparstarfinu á eftir. Þegar
blaðamaður ræddi við Geboe sagði
hann starf sitt hafa gerbreyst 11.
september. Áður hefði hann, eins og
fleiri starfssystkin, einkum fengist
við að leiðbeina og hjálpa fólki sem
lent hefði utanveltu í samfélaginu og
ætti við áfengissýki, fíkniefnavanda-
mál eða einhvers konar heimilis-
vanda að stríða. Yfirleitt væru slík
vandamál algengust í lægstu stéttum
samfélagsins en skjólstæðingarnir
sem þurfa aðstoð vegna árásarinnar
á World Trade Center væru yfirleitt
vel stætt millistéttarfólk og í góðum
stöðum, fólk sem var í jafnvægi áður
en árásirnar voru gerðar og bjargaði
sér sjálft.
„Ég var oft eins og í föðurlegu hlut-
verki gagnvart mínum gömlu skjól-
stæðingum en það er ég ekki núna,“
segir hann. Ekki megi þó gleyma að í
turnunum hafi unnið mikið af ólög-
legum innflytjendum við ræstingar
og fleira, og óvíst sé hvort nokkurn
tíma verði hægt að átta sig á því hve
margir hafi í reynd farist. Eitthvað
hafi einnig verið um að heimilislaust
fólk héldi til í byggingunum.
Svefntruflanir algeng-
asta einkennið
Geboe segir að yfirmaður sinn hafi
þegar í stað sagt öllum starfsmönn-
um að nú yrðu allir að leggja frá sér
hefðbundin störf skriffinnans, papp-
írsvinnu og annað, og sinna þeim sem
væru illa haldnir, mál þeirra þyldu
enga bið.
„Við bendum fólkinu á að það geti
átt við tímabundna geðræna erfið-
leika að etja og stundum ráðleggjum
við meðferð hjá geðlækni. Þá er
nauðsynlegt að útskýra að venjulegt,
heilbrigt fólk fái oft kvilla og sjúk-
dóma af þessu tagi. Svefntruflanir
eru langalgengasta viðfangsefnið.
Þær eru einkenni sem hafa áhrif á
alla heilsu okkar, nægilegur svefn
eða skortur á honum ræður úrslitum
um hve vel okkur gengur í leik og
starfi. Það er líka auðveldara að tala
við marga um svefn en depurð því að
svefn er hlutlausara efni. Margir eru
líka ákaflega reiðir vegna atburð-
anna. Einkennin eru ólík eftir ein-
staklingum. Við höfum leitað ráða hjá
þjóðum sem hafa þurft að glíma við
hryðjuverk, til Breta og Ísraela.
Aðrir finna til sektartilfinningar.
Okkar er ekki að segja til um það
hvort tilfinningin er réttmæt heldur
að aðstoða fólk við að taka á málinu.
„Horfi ég of mikið á sjónvarp, of lít-
ið?“ Hversdagslegar athafnir sem
enginn velti mikið fyrir sér eru allt í
einu orðnar áhyggjuefni, allt er orðið
að siðferðisspurningum. Er ég góður
eða vondur? Við reynum að útskýra
að fullkomlega eðlilegt sé að vera
ruglaður í ríminu eftir svona atburði,
tilfinningar togist á í sinninu og
mestu skipti að níðast ekki á sjálfum
sér.
Margir borða mikið og leita þannig
huggunar og ráða við vanlíðan, sjálf-
ur hef ég bætt á mig mörgum kíló-
grömmum og háma í mig smákökur!
Lögreglumenn og slökkviliðsmenn
drekka margir meira en áður, lifa á
áfengi og kleinuhringjum.“
Hann segir að oft geti orðið löng
bið á að afleiðingarnar komi í ljós í
versnandi hegðun. Dagleg tilvera
hafi verið rofin með svo skelfilegum
hætti að sálarlífið hafi ekki getað tek-
ist á við áfallið. Sumir af þeim sem
komust af í turnunum hafi nánast
lamast andlega við það sem þeir
gengu í gegnum og það án viðvör-
unar.
„Þeir opnuðu lyftudyr til þess að
komast niður stiga og sáu hönd eða
annan líkamshluta á stigapallinum,“
segir hann. Þetta geti valdið því að
annars rólegur maður lendi í slags-
málum á krá hálfu ári eftir áfallið eða
geri eitthvað enn verra. Munurinn á
því að missa ástvin í bílslysi og
hryðjuverki sé að í fyrra tilfellinu sé
ekki hægt að benda á óvin. „Samt eru
margir reiðir Guði eftir að hafa orðið
fyrir missi í óveðri. En í þessu tilfelli
var um að ræða að ákveðnir menn
vildu myrða annað fólk, hver sem
ástæðan nú var. Þetta var glæpur.
Viðbrögðin eru önnur. Hver eru þau
þegar einhver myrðir ástvin? Maður
vill hefnd, skýringu, réttlæti,“ segir
Ben Geboe.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ben Geboe á fundi með félagsráðgjöfum í Odda. Hann er menntaður við Columbia-háskóla í New York, er frá
Suður-Dakota og ólst upp hjá móður sinni á verndarsvæði Sioux-indíána en í föðurætt er hann norskur.
Margir lömuðust
andlega við áfallið
Félagsráðgjafi í New York segir af-
leiðingar hryðjuverkanna geta birst
með ýmsum hætti