Morgunblaðið - 12.01.2002, Side 27

Munnmök og smitsjúkdómar?
Spurning: Mig langar að fá svar við
eftirfarandi – fylgir engin áhætta
því að stunda munnmök á þessum
tímum kynsjúkdóma og alnæmis
og hvað ber að varast? Ein varkár.
Svar: Munnmök er það kallað þeg-
ar tunga og varir eru notuð til að
erta kynfæri karla eða kvenna.
Munnmök eru stundum hluti af
forleik fyrir venjulegar samfarir en
stundum eru þau einu kynmök ein-
staklinganna sem geta verið karl
og kona eða samkynhneigðir karlar
eða konur. Við munnmök kemst
slímhúð í munni í snertingu við
slímhúð á kynfærum og við það er
alltaf möguleiki á smiti. Smit getur
borist í báðar áttir en meiri hætta
er talin á smiti frá kynfærum til
munns. Sár eða fleiður í munni
eykur hættu á smiti og gildir það
m.a. um smáfleiður sem getur orð-
ið við tannburstun eða notkun
tannstönguls eða tannþráðs. Í
skoðanakönnunum erlendis hefur
komið í ljós að stór hluti almenn-
ings telur munnmök hættulaus eða
a.m.k. mun hættuminni en venju-
leg kynmök. Lengi hefur verið talið
að munnmök séu hættuminni, m.a.
fyrir alnæmissmit, en venjuleg
kynmök en nú eru margir farnir að
efast og nýlegar rannsóknanið-
urstöður styrkja þann efa. Það
verður þó að segjast eins og er að
rannsóknir á þessu sviði eru frekar
fátæklegar og hafa stundum gefið
mótsagnakenndar niðurstöður.
Þeir sjúkdómar sem mest hætta er
á að smitist við munnmök eru bakt-
eríusjúkdómar eins og lekandi,
klamydía og sýfilis og veiru-
sjúkdómar eins og herpes og al-
næmi. Til er tvenns konar herpes
eða áblástur, herpes-1 sem að-
allega á vörum og herpes-2 sem er
aðallega á kynfærum og báðar teg-
undir geta smitast við munnmök.
Lengi hefur verið deilt um áhætt-
una að smitast af alnæmi við munn-
mök og talið er líklegt að hættan sé
nokkru minni en við venjulegar
samfarir og talsvert minni en við
samfarir í endaþarm þar sem
hætta á alls kyns smiti er mjög
mikil vegna þess hve þunn og við-
kvæm slímhúð í endaþarmi er. Hér
er verið að fjalla um kynmök þar
sem engar verjur eru notaðar. Í
bandarískri rannsókn á 102 sam-
kynhneigðum karlmönnum sem
nýlega höfðu smitast af alnæmi
þótti fullvíst að 8 hefðu smitast við
munnmök og segir það væntanlega
eitthvað um áhættuna. Til að forð-
ast smit við munnmök gilda ná-
kvæmlega sömu reglur og við
hvers kyns kynmök, kynmök við
ókunnuga eru varasöm og ef ekki
er allt á hreinu með rekkjunautinn
ber alltaf að nota smokk eða aðrar
gúmmíverjur, líka við munnmök.
Á heimasíðu landlæknisembætt-
isins (www.landlaeknir.is), hjá Net-
Doktor (www.netdoktor.is) og á
heimasíðu undirritaðs (www.hi.is/
magjoh) er að finna ýmiss konar
fróðleik um kynsjúkdóma.
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt
lækninn um það sem þeim liggur á hjarta.
Tekið er á móti spurningum á virkum dög-
um milli klukkan 10 og 17 í síma 5691100
og bréfum eða símbréfum merkt: Vikulok.
Fax 5691222. Einnig geta lesendur sent
fyrirspurnir sínar með tölvupósti á netfang
Magnúsar Jóhannssonar: elmag@hot-
mail.com.
HEILSA
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 2002 27
Lágmúla 5, 108 Rvík, s. 568 6880,
Hafnarstræti 95, Akureyri, s. 893 5960.
www.heyrnartaekni.is
Viltu heyra?
Fyrsta heyrnartækið sem skilur fólk
Nýtt byltingarkennt heyrnartæki frá Oticon með
innbyggðum raddnema og fleiri tækninýjungum.
· Stafrænt - sjálfvirkt
- forritanlegt
· Sérsniðið að heyrnarriti,
aldri og lífsstíl
· Afgreitt á 2-28 dögum
H E I L B R I G Ð S K Y N S E M I
LÝSI&LIÐAMÍN
Allra liða
bót
án A og D vítamína
Hvað er
Liðamín?
Liðamín inniheldur
amínósýruna
glúkósamín, sem er
hráefni til viðgerðar á
brjóski, og kondróítín
sem er eitt algengasta
byggingarefnið í
liðbrjóski.
Hvers vegna
lýsi?
Lýsið í Lýsi & Liðamíni
inniheldur a.m.k. 30% af
omega-3 fitusýrum.
Rannsóknir sem gerðar
hafa verið á liðagigt
benda til þess að við
reglubundna neyslu á
omega-3 fitusýrum dragi
úr einkennum eins og
stirðleika á morgnana,
verkjum og þreytu.
www.lysi.is
Y
D
D
A
/
SÍ
A
Fæst í
apótekum.
Smit-
sjúkdómar
SLYSUM í heimahúsum, þar sem
lausir stigar eða tröppur koma við
sögu, hefur fjölgað um 62% síðast-
liðinn áratug, að því er segir í
frétt á vef BBC. Þessi slys geta
valdið miklum meiðslum, bæði
beinbrotum og höfuðáverkum.
Svo virðist sem börnum sé einkar
hætt við að slasa sig á stigum og
lausum tröppum.
Samkvæmt upplýsingum Rehab
UK, samtaka í Bretlandi sem að-
stoða fólk með höfuðskaða, leita
um 48 þúsund manns árlega til
sjúkrahúsa þar í landi vegna slysa
sem þeir hafa orðið fyrir við notk-
un á stigum í og við heimahús. Í
upphafi 10. áratugar síðustu aldar
leituðu um 30 þúsund manns sér
aðstoðar eftir slys af sama tagi.
Um þriðjungur þessara slysa
tengist lausum tröppum, um
fimmtungur A-laga stigum eða
tröppum og um 17% stigum sem
lagðir eru upp að vegg.
Um 2.300 urðu fyrir höf-
uðmeiðslum, oftast við fall úr
stiga. Fjórðungur þeirra, sem
meiddust á höfði, var að vinna að
viðhaldi eða viðgerðum á heimili
sínu. Einnig var algengt að börn
„að leik“ fengju höfuðáverka. Að
sögn talsmanns Rehab UK var yf-
irleitt um ung börn að ræða, 1–3
ára, sem gengu á eða hrösuðu um
tröppur og stiga. Oftast mátti
kenna um hirðuleysi hinna full-
orðnu sem skildu stiga og tröppur
eftir án þess að gæta að öryggi
barnanna. Taldi talsmaður Rehab
UK að fólk þyrfti að huga vel að
þeirri slysahættu sem fylgir stig-
um og tröppum, einkum fyrir
börn en ekki síður fullorðna.
Þegar leitað var skýringa í
Bretlandi á mikilli fjölgun slysa af
þessu tagi síðastliðinn áratug
beindist athyglin einkum að
tvennu:
Annars vegar að fólk væri orðið
kærulaust eða andvaralaust um
notkun stiga og hins vegar að það
hefði færst í vöxt að fólk sinnti
sjálft viðhaldi og viðgerðum á
íbúðarhúsnæði sínu. Þar með voru
talin verk sem krefjast mikillar
aðgæslu, svo sem þakvinna og
málun utanhúss.
Morgunblaðið/Sverrir
Vinna í stigum og lausum tröppum krefst aðgæslu, því þessi
hjálpartæki geta valdið alvarlegum slysum.
Stigar eru slysagildrur
„FÓLK sem er haldið ofnæmi fyrir
hnetum getur fengið bráðaofnæmi ef
það kyssir einhvern sem hefur nýlega
borðað þessa fæðu,“ segir dr. Rose-
mary Hallett sem talaði á 59. þingi
amerískra fræðimanna sem fjallaði
um ofnæmi, asma og ónæmisfræði og
haldið var í Orlando í Florida.
„Þegar lagður var spurningalisti
fyrir fólk sem haldið var ofnæmi fyrir
hnetum og trjáhnetum kom í ljós að
5% þeirra kváðust hafa fundið fyrir
ofnæmisviðbrögðum eftir að hafa
kysst einhvern sem hafði borðað þá
tegund af hnetum sem þeir höfðu of-
næmi fyrir,“ sagði dr. Hallett í sam-
tali við fréttamann Reuters sem
fjallar um heilsufarsmál. „Þessi við-
brögð eru líklega algengari en við
gerðum ráð fyrir.“
Dr. Suzanne Teuber, sem stýrir of-
næmis- og ónæmiskönnununum við
háskólann í Kaliforníu í Davis spurði
hóp af fólki: „Hefur þú fundið til of-
næmisviðbragða eftir að hafa snert þá
fæðu sem þú hefur ofnæmi fyrir?“
Sagði hún að 15 af 442 sem svöruðu
spurningunni hefðu fundið til ofnæm-
isviðbragða eftir að hafa kysst ein-
hvern sem hafði borðað þá hnetuteg-
und sem þeir höfðu ofnæmi fyrir. Í
flestum tilfellum hafði fólkið verið að
kyssa maka sinn en börnin nefndu
einnig ættingja.
Einn afinn kvaðst hafa fundið fyrir
ofnæmisviðbrögðum eftir að hafa
kysst barnabarn sitt sem hafði nýlok-
ið við að borða hnetusmjör. Sumir af
þeim sem svöruðu voru einhleypir en
höfðu fundið til ofnæmis þegar þeir
höfðu verið á stefnumóti og mótaðil-
inn hafði borðað hnetur. Þegar gift
fólk átti í hlut hafði makinn oft varann
á eftir að hafa borðað hnetur og
burstaði tennurnar á eftir eða skolaði
munninn með munnskoli sem gagn-
aðist vel í vörninni gegn ofnæminu.
„Það er nauðsynlegt fyrir þá sem
haldnir eru hnetuofnæmi að vita að
hætta er á ofnæmisviðbrögðum eftir
að hafa kysst manneskju sem hefur
borðað hnetur,“ sagði dr. Teuber.
„Jafnvel koss á kinnina getur fram-
kallað ofnæmisviðbrögð og ætti fólk
sem haldið er ofnæmi að íhuga hvort
það eigi ekki að leggja þann sið af.“
Hnetur og kossar