Morgunblaðið - 15.02.2002, Blaðsíða 30
30 FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
ALGERÐUR Sverris-
dóttir (B) iðnaðarráð-
herra mælti fyrir
frumvarpinu á Alþingi
í gærmorgun. Hún
sagði það flutt til þess að afla laga-
heimilda fyrir framkvæmdum við
raforkuver vegna stóriðjufram-
kvæmda sem hugsanlegt er að ráð-
ist verði í á næstu árum á Austur-
landi. Í frumvarpinu er annars vegar
lagt til að Landsvirkjun verði veitt
heimild til að reisa og reka Kára-
hnjúkavirkjun með allt að 750 MW
afli og virkja til þess í tveimur áföng-
um vatnsföllin Jökulsá á Brú og Jök-
ulsá í Fljótsdal. Hins vegar er lagt til
að iðnaðarráðherra verði veitt heim-
ild til að veita Landsvirkjun leyfi til
að stækka Kröfluvirkjun í allt að 220
MW.
„Viðræður um byggingu álverk-
smiðju á Austurlandi hafa staðið yf-
ir um nokkurt skeið. Þeir aðilar er
hafa komið að því verkefni eru ís-
lensk stjórnvöld, Landsvirkjun,
Hydro Aluminium Metal Product-
ion, Reyðarál hf. og Hæfi hf. Er nú
svo komið að aðilar stefna að því að
taka 1. september næstkomandi
endanlega ákvörðun um hvort af
framkvæmdum verði eða ekki,“
sagði Valgerður.
„Meðan á framkvæmdum stendur
má vænta mikilla áhrifa á efnahag
fólks og fyrirtækja á Austurlandi en
umsvifin munu leiða til tímabund-
innar spennu á vinnumarkaði. Aukin
eftirspurn eftir vinnuafli mun nær
örugglega leiða til almennrar hækk-
unar launa. Á framkvæmdatímanum
má búast við miklum áhrifum á af-
komu fyrirtækja í verktakageiran-
um og fyrirtækja á sviði
verslunar, þjónustu og
samgangna. Veigamestu
efnahagsáhrifin koma
hins vegar fram á rekstr-
artíma virkjunar og ál-
vers þegar skapast
munu yfir eitt þúsund ný störf á
Mið-Austurlandi. Varanleg fjölgun
starfa á Austurlandi verður því að
langstærstum hluta vegna álverk-
smiðjunnar þar sem verða til rúm-
lega 600 bein störf og um 400 afleidd
störf og menntunarkröfur fjöl-
breytilegar.
Fyrirhugaðar framkvæmdir á
Austurlandi munu leiða til mikillar
atvinnusköpunar, hærri atvinnu-
tekna og aukinna viðskipta á Mið-
Austurlandi,“ sagði hún.
Eftir að framsögu iðnaðarráð-
herra sleppti tók við löng og ítarleg
umræða í þingsal. Má heita að hún
hafi einvörðungu snúist um Kára-
hnjúkaþátt málsins og að þingmenn
stjórnarandstöðu hafi þar verið
mest áberandi. Þó sætti tíðindum að
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, sagði obbann af
Samfylkingunni fremur fylgjandi
virkjunaráformum og að þingmenn
Vinstri hreyfingarinnar – græns
framboðs lögðu megináherslu á arð-
semi virkjunarframkvæmda í máli
sínu fremur en umhverfisþáttinn.
Varð þessi áherslubreyting til þess
að Guðmundur Árni Stefánsson (S)
sté í pontu og spurði hvort „rauði
þráðurinn í vinstri hreyfingunni
væri ekki lengur grænn“.
Össur Skarphéðinsson sagði það
skoðun Samfylkingarinnar, eða
„obba Samfylkingarinnar“ eins og
hann orðaði það, að ekki væri hægt
að útiloka að menn réðust í virkjun
við Kárahnjúka á grundvelli þeirrar
skipulagstillögu sem liggur fyrir í
þessu frumvarpi. Hann viðurkenndi
þó að innan síns flokks væru skoð-
anir mjög skiptar; margir væru ein-
dregið fylgjandi virkjun og stóriðju-
áformum en aðrir væru eindregið
andsnúnir slíkum áformum. Svo
væru þeir til sem teldu unnt að sætta
ólík sjónarmið t.d. með stofnun þjóð-
garðs á sömu slóðum, svo vernda
mætti önnur svæði fyrir framtíðar-
áformum um orkuöflun.
Sagði Össur þó algert skilyrði að
ákveðnar upplýsingar og forsendur
lægju fyrir, hvernig bregðast ætti
við aukinni þenslu, hvort efnahags-
legur ávinningur væri ótvíræður og
hvernig menn hugsuðu sér framtíð
hálendisins norðan Vatnajökuls.
Þessi staða málsins innan Sam-
fylkingarinnar varð til þess að Árni
Steinar Jóhannsson (Vg) spurði Öss-
ur hvort hann teldi, að
að þessum þremur skil-
yrðum uppfylltum yrði
flokkur hans einhuga í
því að samþykkja þessar
framkvæmdir eða hvort
hann, formaðurinn, teldi
að Samfylkingin mundi klofna,
„sumir greiða með en aðrir á móti.“
Össur Skarphéðinsson svaraði því til
að hann skuldaði Vinstri grænum
ekki nein svör um afstöðu í þessu
máli og hóf gagnsókn með því að
spyrja hvers vegna formaður VG,
Steingrímur J. Sigfússon, væri ekki
viðstaddur umræðu um þetta mikla
baráttumál flokksins. Ekki fékk for-
maðurinn svör við því, en Árni Stein-
ar lét þó í ljós undrun á hinum hörðu
viðbrögðum við spurningu sinni,
sagði þvert á móti eðlilegt að for-
maður Samfylkingarinnar væri innt-
ur eftir því hvernig landið lægi í mál-
inu. Þess má geta í þessu sambandi
að skv. upplýsingum Morgunblaðs-
ins var Steingrímur J. Sigf
lendis á ráðstefnu.
Skoðanir um málið vor
skiptar innan Samfylkin
Þannig lýsti Jóhann Á
þingmaður Vesturlands, y
ánægju með virkjunaráfo
kvaðst telja að virkjunin gæ
mjög mikla orku með tiltölu
um tilkostnaði. Sagði han
raunar hafa gengið allt of la
ingum á þeim náttúruspjö
yrðu af völdum virkjunarin
vegar gagnrýndi hann þann
skini í gegnum texta frum
og að framkvæmdir ættu a
nokkurn veginn á sama tí
stendur að taka ákvörðun
efnið í heild sinni. Slíkur as
eins til þess fallinn að sker
ingsstöðu okkar gagnva
kaupandanum.
Af þessu tilefni sagðist V
Sverrisdóttir fagna öllum þ
„kæmu nú upp í vagninn“
eins gott að framsóknarme
sýnt þrautseigju í þessum
Nú kæmu fleiri og fleiri og
vagninn og þetta endaði ö
með algerri samstöðu um m
þá verð ég hreykin,“ lý
herrann síðan yfir.
Umræðunni lauk þó ekk
að þingmaður Samfylkin
lýsti miklum fyrirvörum v
kvæmdina. Þórunn Svein
dóttir kallaði hana nefnile
kostlegustu náttúruspjöll
sögunnar“ auk þess sem
nokkuð benti til þess að hú
sig í bráð og lengd.
Ögmundur Jónasson, þi
formaður Vinstri grænna,
að arðsemisþætti málsins
í sinni ræðu og vitnaði,
eins og raunar fleiri þing-
menn, í greinar hagfræð-
ingsins Sigurðar Jóhann-
essonar í Vísbendingu um
arðsemi virkjunarinnar.
Gagnrýndi Ögmundur h
hversu upplýsingagjöf vær
hálfu Landsvirkjunar og
ráðuneytisins og sífellt vær
þess að þetta og hitt flokka
viðskiptaleyndarmál. „Æt
herra að bjóða okkur up
vinnubrögð?“ spurði Ögm
sagði alla geta verið sam
umhverfisþátt málsins, þ.e.
felldu náttúruspjöll sem h
virkjuninni. Hins vegar væ
uppi miklar efasemdir
kvæmni framkvæmdanna o
hann efast um trúverðugle
þeirra gagna sem snert
Hvort verið gæti að tölum h
ið hagrætt í pólitískum tilga
Frumvarp til laga um Kárahnjúkavirkjun og stæk
Aðilar stefna
ákvörðun 1. sept
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðarráðherra mælti fyrir frumvarp
Rauði þráður
Vinstri grænna
ekki lengur
grænn?
Iðnaðarráðherra mælti í
gær á Alþingi fyrir
frumvarpi um Kára-
hnjúkavirkjun. Um-
ræða um frumvarpið
stóð frá morgni til
kvölds, skrifar Björn
Ingi Hrafnsson. For-
maður Samfylking-
arinnar lýsti ólíkum
viðhorfum innan flokks-
ins til málsins en Vinstri
grænir lýstu sig and-
víga, enda þótt áhersla
þeirra hafi snúið meira
að arðsemi framkvæmd-
arinnar en áður.
FYRIRKOMULAG
HÚSNÆÐISLÁNA
Umsvif Íbúðalánasjóðs eru meiri enflestir átta sig á. Sjóðurinn gegnir
um þessar mundir lykilhlutverki í því
kerfi, sem upp hefur verið komið hér á
landi til að greiða fyrir húsnæðiskaup-
um almennings. Ekkert segir hins veg-
ar að engar aðrar leiðir megi fara í fyr-
irkomulagi íbúðalána og í tímans rás
hafa komið fram tillögur um að færa
þessa lánastarfsemi til banka og spari-
sjóða.
Halldór J. Kristjánsson, bankastjóri
Landsbanka Íslands, reifaði þessa hug-
mynd á Viðskiptaþingi Verslunarráðs
Íslands á þriðjudag. Í ræðu sinni talaði
Halldór um „umbreytingu húsbréfa-
deildar Íbúðalánasjóðs í verðbréfunar-
fyrirtæki á heildsölustigi“. Halldór
benti á að Íbúðalánasjóður væri með
50% hlutdeild á lánamarkaði til ein-
staklinga og sýndi að áhætta af lána-
starfsemi hans væri sýnu minni en
áhættan af almennri starfsemi við-
skiptabanka. Halldór sagði að Ísland
hefði ákveðna sérstöðu í þessum efn-
um, en húsnæðislán væru hins vegar
eðlilegur þáttur í rekstri banka og
myndu bæði auka arðsemi og rekstr-
aröryggi. Æskilegt væri að afmarka
smásöluhlutverk Íbúðalánasjóðs og
bæta þyrfti verkaskiptinguna milli
Íbúðalánasjóðs og banka „á grundvelli
verðbréfunar“.
Halldór kvaðst sjá fyrir sér að bank-
ar og sparisjóðir myndu veita íbúðalán
með sömu skilyrðum og kvöðum um
viðskipti og nú er. Húsbréfadeild
Íbúðalánasjóðs í hlutverki heildsala
myndi kaupa söfn íbúðalána af bönk-
unum, en bankarnir annast umsýslu
gegn þóknun, sem yrði ákveðið hlutfall
af heildarstofni. Íbúðalánasjóður gæfi
út safnbréf með tryggingu í söfnun
bréfa með ríkisábyrgð fyrst um sinn,
en önnur starfsemi yrði óbreytt.
Hugmyndir um að færa húsnæðislán
út í bankakerfið hafa meðal annars
verið gagnrýndar á þeirri forsendu að
þá myndu þeir, sem minna hafa á milli
handanna, verða útundan og ekki eiga í
neitt hús að venda. Haldið hefur verið
fram að þetta myndi sérstaklega bitna
á landsbyggðinni og bæta enn á þann
vanda, sem þar er að finna. Vitaskuld
yrði að tryggja að í nýtt kerfi yrði ekki
innbyggð mismunun milli fólks þannig
að þeir yrðu útilokaðir, sem við núver-
andi fyrirkomulag eiga rétt á lánum.
Íbúðalánasjóður er um þessar mund-
ir ekki einn um að veita lán til húsnæð-
iskaupa. Það hefur Landsbankinn einn-
ig gert þótt ekki sé hægt að bera þá
starfsemi saman við starfsemi Íbúða-
lánasjóðs. Það er hins vegar ljóst að
þar sem hægt er að flytja starfsemi úr
ríkisrekstri í umhverfi samkeppni ber
að gera það. Það á við í þessu tilfelli og
því er rétt að taka þá hugmynd, sem
Halldór J. Kristjánsson tók upp á Við-
skiptaþingi, til rækilegrar skoðunar.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
OG BORGARLEIKHÚSIÐ
Leikfélag Reykjavíkur hefur tekiðákvörðun um að rifa seglin. Ummánaðamótin síðustu sagði fé-
lagið upp sex fastráðnum starfsmönn-
um sínum og tveimur öðrum var boðinn
hlutastarfssamningur. Dregið verður
úr umsvifum og reksturinn lagaður að
þeim fjármunum sem um er að tefla.
Velunnarar Leikfélagsins hljóta að
spyrja hvers vegna svo sé komið fyrir
þessu 105 ára gamla félagi, sem löngum
hefur verið talið vagga leiklistarinnar í
höfuðstaðnum og landinu öllu.
Í fréttaskýringu hér í blaðinu sl. mið-
vikudag kom fram, að á því er vafalaust
engin ein einföld skýring. Fjárhagsleg-
ar ástæður vega þó án efa þungt. Bent
er á að á meðan fjárframlag ríkis til
Þjóðleikhússins nemi 460 milljónum
króna fái Leikfélag Reykjavíkur um
190 milljónir til rekstursins í Borgar-
leikhúsinu. Þá er þess hins vegar ógetið
að L.R. greiðir enga leigu til borgarinn-
ar og þarf ekki að standa straum af við-
haldi við húsið. Engu að síður skakkar
verulegum fjárhæðum, ekki síst í ljósi
þess að bæði þessi stóru leikhús reka
nú þrjá sýningarsali með nýtilkomnum
sal í tengibyggingu milli Borgarleik-
hússins og Kringlunnar.
En Leikfélagsfólk verður vafalaust
að einhverju leyti einnig að horfa í eigin
barm. Hinir hugumstóru félagar sem
árum saman öfluðu fjár til að byggja yf-
ir sig leikhús í stað Iðnó með ærsla-
leikjum og kassastykkjum á miðnætur-
sýningum, einatt að loknum sýningum í
Iðnó, réðu mestu um það hvers konar
leikhús var byggt þegar samningar
höfðu tekist við borgaryfirvöld um að
reisa Borgarleikhúsið. Voru áformin ef
til vill of metnaðarfull, húsið ekki nægi-
lega hagkvæmt og starfsgrundvöllurinn
ekki nægilega tryggður? Var of mikið
umrót innan félagsins eftir að starfsem-
in fluttist í nýja húsið, leikhússtjórum
ekki tryggt nægilegt listrænt vald og
leikhússtjóraskipti of tíð fyrir bragðið?
Síðast en ekki síst – var verkefnavalið
og einstakar sýningar nógu spennandi
til að laða að nægilega marga áhorf-
endur til að brúa mætti bilið milli hins
opinbera fjárframlags og rekstrarfjár-
þarfarinnar að öðru leyti? Um þetta
hlýtur að vera spurt.
Hvað sem því líður þá safnaði leik-
félagið skuldum eftir að flutt var í
Borgarleikhúsið, einkanlega eftir að
ríkið hætti fjárstuðningi við félagið, uns
að því kom að borgin keypti nýlega hlut
L.R. í Borgarleikhúsinu fyrir um 195
milljónir króna en leikfélaginu var falin
endurgjaldslaus umsjá hússins með
eins konar þjónustusamningi til 12 ára.
Í þessu ljósi er vart að undra þótt
mörgu því Leikfélagsfólki sem barðist
fyrir byggingu hins nýja leikhúss með
ómældri sjálfboðavinnu þyki hugsjónin
grátt leikin og spyrji til hvers hafi verið
barist. Um leið hlýtur þessu fólki að
standa nokkur stuggur af umræðunni
um breytt rekstrarfyrirkomulag Borg-
arleikhússins í þá veru að þegar fram
líði stundir taki borgin alfarið yfir
rekstur leikhússins eða það verði gert
að athvarfi annarra leikhópa. Leikfélag
Reykjavíkur hlýtur að eiga bæði sögu-
legt og tilfinningalegt tilkall til Borg-
arleikhússins svo lengi sem félagið
sjálft telur sig rísa undir því að halda
úti metnaðarfullri leiklistarstarfsemi
innan veggja þess. Vonandi verður það
um langan aldur enn.