Morgunblaðið - 15.02.2002, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2002 31
fússon er-
ru raunar
ngarinnar.
Ársælsson,
fir mikilli
ormin og
æfi af sér
ulega lág-
nn menn
angt í lýs-
öllum sem
nnar. Hins
n asa sem
mvarpsins
að hefjast
íma og til
um verk-
si væri að-
rða samn-
art orku-
Valgerður
þeim sem
“ og sagði
enn hefðu
m málum.
stykkju á
örugglega
málið. „Og
ýsti ráð-
ki án þess
ngarinnar
við fram-
nbjarnar-
ega „stór-
Íslands-
m fátt ef
ún borgaði
ingflokks-
vék mjög
harkalega
ri áfátt af
iðnaðar-
ri vísað til
ðist undir
tlar ráð-
pp á slík
undur og
mmála um
. þau stór-
hlytust af
æru einnig
um hag-
og kvaðst
eika allra
tu málið.
hefði ver-
angi.
Af þessu tilefni kom Halldór Blön-
dal (D), fyrsti þingmaður Norður-
lands eystra, upp í pontu og sagði
málflutning þingmannsins ekki boð-
legan. Annars vegar óskaði hann eft-
ir fleiri útreikningum og betri gögn-
um en í hinu orðinu sakaði hann
embættismenn og fleiri um að falsa
gögn og um óheilindi. „Hvers konar
málflutningur er þetta? Svona mál-
flutningur á ekki að heyrast í þing-
sal,“ sagði Halldór í andsvari við Ög-
mund, en sjálfur lýsti forseti
Alþingis sig eindregið fylgjandi stór-
iðjuáformum og virkjunarfram-
kvæmdum, enda væri eftir þeim
kallað af íbúum á svæðinu og lengi
verið eftir þeim beðið. Beindi Hall-
dór spjótum sínum að fulltrúum
stjórnarandstöðunnar og sagði þá
vilja tefja fyrir gangi málsins, enda
þótt sumir gæfu annað í skyn.
Undir þetta tók flokksbróðir
hans, Guðjón Guðmundsson, vara-
formaður iðnaðarnefndar. Hann
lagði mikla áherslu á efnahagslegan
ávinning og hin jákvæðu áhrif fram-
kvæmdanna á austfirskt atvinnulíf.
Sagði hann sérstaka ástæðu til þess
að fagna frumvarpinu og hvetja til
þess að það fengi skjóta afgreiðslu á
þingi.
Kolbrún Halldórsdóttir (Vg) gerði
efnahagslegan þátt málsins einnig
að umtalsefni, en á öðrum nótum en
Guðjón. Þannig sagðist hún þeirrar
skoðunar, að jafnvel þótt málið feng-
ist afgreitt á Alþingi og virkjunar-
leyfi veitt, þá yrði aldrei af fram-
kvæmdinni. Ekki fengist til hennar
nægilegt fjármagn og hún yrði ekki
talin nægilega hagkvæm. Velti hún
sérstaklega upp þætti lífeyrissjóð-
anna og spurði hvort
verið gæti að þeir væru
að brjóta lög um lífeyr-
issjóði með því einu að
ræða mögulega þátt-
töku í verkefni sem
þessu, hvað þá beina
aðild. Sverrir Hermannsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, tók
undir gagnrýni á ónógar upplýsing-
ar og sagði allt slíkt eiga að vera
uppi á borðinu. Ekki ætti að sætta
sig við leynimakk Landsvirkjunar í
þessum efnum. Sagði hann upplýs-
ingar um arðsemi verkefnisins for-
sendu þess að unnt væri að bera
saman kosti og galla við virkjunina
og til fortíðar heyrði að skýla sér bak
við viðskiptaleyndarmál í þeim efn-
um.
Klukkan var langt gengin í tíu í
gærkvöldi þegar umræðunni lauk og
atkvæðagreiðslu var frestað. Nánar
verður greint frá umræðunni í
blaðinu síðar.
kkun Kröfluvirkjunar
a að
tember
Morgunblaðið/Ásdís
pi um Kárahnjúkavirkjun á Alþingi í gær.
Ráðherra segir
sífellt fleiri
stökkva á
vagninn
M
IKILL munur er á
lífeyrisréttindum
opinberra starfs-
manna annars veg-
ar og starfsfólks á
almennum vinnumarkaði hins
vegar. Þannig geta opinberir
starfsmenn farið á óskertan ellilíf-
eyri tveimur árum fyrr en starfs-
menn á almennum vinnumarkaði
og á skertan lífeyri fimm árum
fyrr en fólk á almennum markaði.
Lífeyrisgreiðslur opinberra
starfsmanna eru auk þess veru-
lega hærri en á almennum mark-
aði, en opinber starfsmaður getur
gert ráð fyrir að vera með tæp-
lega 50 þúsundum kr. hærri mán-
aðarlegar lífeyrisgreiðslur en
starfsmaður á almennum vinnu-
markaði miðað við að báðir séu
með 250 þúsund kr. í mánaðar-
tekjur að meðaltali um starfsæv-
ina.
Með nokkurri einföldun má
segja að lífeyrisréttindi opinberra
starfsmanna séu að meðaltali 55%
verðmætari en sambærilegi rétt-
indi á almennum vinnumarkaði,
en það er einmitt sá munur sem
er á inngreiðslum til sjóðanna eft-
ir samþykkt nýrra laga um lífeyr-
issjóð starfsmanna ríkisins árið
1997. Það sama gildir um þá
starfsmenn sveitarfélaga sem eru
í félögum opinberra starfsmanna í
öllum aðalatriðum, en í saman-
burðinum hér á eftir er miðað við
reglur í Lífeyrissjóði starfsmanna
ríkisins (LSR).
Á almennum vinnumarkaði
gildir að greidd eru 10% af öllum
launum í lífeyrissjóð og greiðir
launþegi 4% og vinnuveitandi 6%.
Af launum opinberra starfs-
manna, eftir lagabreytinguna
1997 sem tók gildi eftir umfangs-
miklar samningaviðræður og mið-
aðaist við kostnaðinn af því kerfi
sem það leysti af hólmi, eru hins
vegar greidd 15,5% af öllum laun-
um í lífeyrissjóð. Þar af greiðir
launþegi 4% eins og á almennum
vinnumarkaði og ríki og sveitar-
félög 11,5%.
Eingöngu tryggð
með eignum
Það er einnig sá munur á að á
almennum vinnumarkaði eru rétt-
indi félaga eingöngu tryggð með
eignum sjóðanna og ávöxtun
þeirra eigna. Ef þær standa ekki
undir þeim réttindum sem lofað
er í reglugerðum sjóðanna verður
því að koma til réttindaskerðingar
þar til eignir og skuldbindingar
vegast á samkvæmt tryggingar-
fræðilegri úttekt. Með sama hætti
er hægt að auka réttindin ef eign-
ir eru umfram skuldbindingar.
Í A-deild Lífeyrissjóðs starfs-
manna ríkisins (LSR) er gert ráð
fyrir að 15,5% inngreiðslan af
launum dugi fyrir skuldbinding-
um. Ef hins vegar í
ljós kemur að eignirn-
ar og ávöxtun þeirra
duga ekki fyrir skuld-
bindingum er vinnu-
veitandanum skylt að
bæta það sem upp á
vantar með hækkun iðgjaldsins,
þannig að sjóðurinn geti staðið
undir skuldbindingum sínum. Fé-
lagar í LSR þurfa þannig ekki að
óttast réttindaskerðingu af þess-
um sökum. Með sama hætti getur
framlag ríkisins lækkað ef eignir
sjóðsins eru umfram skuldbind-
ingar, en reynslan til þessa hefur
ekki gefið ástæðu til þess að
breyta framlagi ríkisins á annan
hvorn veginn.
Þetta gildir um A-deild Lífeyr-
issjóðs starfsmanna ríkisins sem
sett var á laggirnar með áður-
nefndum lögum frá árinu 1997.
Hún leysti af hólmi eldra fyr-
irkomulag lífeyrisréttinda opin-
með sama hætti og ellilífeyrisrétt-
inda nema hvað örorkustigið er
tekið inn í útreikninginn. Ef rekja
má aðalorsök örorkunnar til
starfsins sem viðkomandi gegndi
skal þó reikna réttindin eins og
sjóðfélaginn hafi starfað til 65 ára
aldurs.
Þetta eldra kerfi lífeyrisrétt-
inda opinberra starfsmanna sem
varðveitt er í B-deildinni er í eðli
sínu frábrugðið því kerfi sem í
gildi er á almennum markaði og
einnig því kerfi sem leysti það af
hólmi, þ.e.a.s. því kerfi sem A-
deild LSR varðveitir.
Komast á óskertan
lífeyri 65 ára
Um A-deildina og lífeyriskerfið
á almennum vinnumarkaði gildir
að þar er um stigakerfi að ræða
þar sem inngreiðslur um starfs-
ævina eru umreiknaðar í stig sem
ráðast af upphæð launa og starfs-
tíma og ræður stigafjöldinn því
hverjar lífeyrisgreiðslurnar verða
þegar lífeyristaka hefst sam-
kvæmt ákveðnum reglum og eru
greiðslurnar verðtryggðar miðað
við verðlag en ekki laun. Lífeyr-
isréttindin eru hins vegar miklu
ríkulegri hjá opinberum starfs-
mönnum, enda inngreiðslurnar
55% hærri eins og fyrr sagði.
Þannig geta opinberir starfsmenn
í A-deild LSR farið á óskertan líf-
eyri 65 ára gamlir og á skertan
lífeyri sextugir. Starfsmaður á al-
mennum vinnumarkaði, sem er í
Lífeyrissjóði verslunarmanna til
dæmis, getur hins vegar ekki far-
ið á óskertan lífeyri fyrr en 67 ára
gamall og hann á ekki möguleika
á því að fara á skertan lífeyri fyrr
en í fyrsta lagi við 65 ára aldur.
Þá eru lífeyrisgreiðslurnar veru-
lega hærri til opinberra starfs-
mannsins en þess á almennum
vinnumarkaði.
Svo dæmi sé tekið af starfs-
mönnum sem hefja greiðslur í
sjóðina 25 ára gamlir og greiða að
meðaltali af 250 þúsund kr. mán-
aðalaunum um starfsævina getur
sá sem er í opinbera sjóðnum gert
ráð fyrir tæplega 50 þús. kr.
hærri lífeyrisgreiðslum á mánuði
en sá sem er á almennum mark-
aði. Miðað við lífeyristöku 65 ára
fær opinberi starfsmaðurinn 190
þúsund kr. og sá sem er í LV
141.200 kr. Sambærilegar tölur
miðað við 67 ára aldur eru 222.300
kr. í lífeyrisgreiðslur fyrir opin-
bera starfsmanninn og 173.200 kr.
fyrir þann sem er á almennum
vinnumarkaði. Velji opinberi
starfsmaðurinn að fara á lífeyri
frá sínum lífeyrissjóði sextugur,
sem fólk á almennum vinnumark-
aði á ekki kost á, myndi sá lífeyrir
nema 116.375 kr. á mánuði miðað
við 250 þúsund kr. mánaðarlaun.
Sama gildir um önnur dæmi
sem reiknuð eru í
þessum efnum. Þann-
ig munar um 30 þús-
und kr. á mánaðarleg-
um lífeyrisgreiðslum
þegar meðaltekjurnar
um starfsævina sem
greitt er af eru 150
þúsund kr. og tæpum
60 þúsund kr. munar þegar með-
altekjurnar sem greitt er af eru
300 þúsund kr. á mánuði. Ef op-
inberi starfsmaðurinn frestar líf-
eyristöku til sjötugs verða lífeyr-
isgreiðslurnar síðan í öllum
tilvikum hærri en mánaðarlaunin
sem greitt er af að meðaltali um
starfsævina. Þegar síðan horft er
til maka-, barna- og örorkulífeyris
kemur það sama í ljós, að réttindi
eru í nánast öllum tilvikum ríku-
legar útilátin í opinberu lífeyr-
issjóðunum, svo sem vænta má
vegna hærri inngreiðslu til sjóð-
anna.
og við 60 ára aldur eigi svonefnd
95 ára regla við um viðkomandi,
en hún felur í sér rétt til töku líf-
eyris nái samanlagður lífaldur og
starfsaldur 95 árum. Ef haldið er
áfram í starfi eftir að hafa greitt í
32 ár ávinnst 1% af launum eft-
irmanns fyrir hvert starfsár að 65
ára aldri og 2% fyrir hvert starfs-
ár eftir það að sjötugu.
Svo dæmi sé tekið af manni
sem hefur störf 25 ára að aldri þá
hefur hann greitt í lífeyrissjóð 32
ár þegar hann er 57 ára og hefur
þá unnið sér 64% af launum eft-
irmanns. Hann bætir við sig 8%
fram til 65 ára aldurs og er þá
með rétt til 72% af eftirmanns-
launum. Miðað við 250 þúsund kr.
mánaðalaun jafngildir það 180
þúsund kr. í lífeyri á mánuði og
150 þús. kr. mánaðarlaun við upp-
haf lífeyristöku myndu jafngilda
108 þúsund kr. á mánuði í lífeyri.
Haldi hann áfram að vinna til sjö-
tugs bætast við 10% til viðbótar
og þá á hann rétt á 82% af eft-
irmannslaunum. Miðað við 200
þúsund kr. dagvinnulaun á mán-
uði þegar látið er af störfum er
lífeyrisrétturinn 128 þúsund kr.,
miðað við 65 ára aldur er rétt-
urinn 144 þúsund kr. og miðað við
lífeyristöku við sjötugsaldur er líf-
eyrisrétturinn 164 þúsund kr. Ef
95 ára reglan á við getur viðkom-
andi hætt sextugur og fær þá 64%
eða 128 þúsund kr. í líf-
eyri á mánuði. Í öllum
tilvikum taka lífeyris-
greiðslurnar breyting-
um í samræmi við
breytingar á launum
eftirmanns. Það er
skýringin á því svo
dæmi sé tekið að skuld-
bindingar opinberu sjóðana juk-
ust verulega þegar hlutur dag-
vinnulauna af heildarlaunum
kennara hækkaði umtalsvert í síð-
ustu kjarasamningum þeirra.
Um makalífeyri í B-deildinni
gildir að hann er greiddur svo
lengi sem makinn er á lífi. Hann
er almennt talað helmingur af
ellilífeyrisréttindum að viðbættum
20%. Miðað við 25 ára starf við
andlát er rétturinn þannig 45% af
eftirmannslaunum.
Hvað örorkulífeyri varðar er
réttur til hans ef örorka er 10%
eða meiri. Útreikningurinn er
berra starfsmanna, sem nú er B-
deild LSR. Stærstur hluti skuld-
bindinga LSR er vegna
B-deildarinnar enn sem komið er,
en nú þegar eru fleiri félagar í A-
deildinni en í B-deildinni eða
13.200 samanborið við 10.600 að
meðaltali á árinu 2000. B-deildinni
var lokað þegar nýju lögin tóku
gildi og því bætast engir nýir fé-
lagar í hana. Hún mun því leggj-
ast af með tíð og tíma eða á
næstu 40–50 árum.
Til B-deildarinnar eru greidd
10% af dagvinnulaunum eingöngu
og greiðir launþegi 4% og vinnu-
veitandinn 6%. Réttindi í deildinni
eru hins vegar í raun óháð
greiðslu til hennar, þar sem
launagreiðandinn ábyrgist þau
réttindi sem lofað er óháð þeim
eignum sem fyrir hendi eru, enda
er langur vegur frá því að eignir
deildarinnar standi undir þeim
skuldbindingum sem lofað er.
Eignir deildarinnar í árslok 2000
voru 63 milljarðar króna, en áfall-
in skuldbinding þá nam 236 millj-
örðum króna. Sú skuldbinding
mun smám saman falla til á næstu
áratugum þegar þessi lífeyrisrétt-
indi koma til útgreiðslu.
Réttindaávinnsla í B-deildinni
er í grundvallaratriðum ólík rétt-
indaávinnslu í A-deildinni og á al-
mennum vinnumarkaði, þar sem
um stigakerfi er að ræða í sam-
ræmi við inngreiðslur
um starfsævina og líf-
eyrisgreiðslur verð-
tryggðar miðað við
verðlag. Í B-deildinni
gildir svonefnd eftir-
mannsregla, þ.e.a.s. að
viðkomandi er á lífeyri sem er
hlutfall af þeim launum sem hann
var á þegar hann lét af starfi, og
fer hlutfallið eftir starfstíma. Líf-
eyrisgreiðslurnar eru þannig
verðtryggðar miðað við laun, en
þegar litið er til langs tíma má
reikna með að laun hækki um-
fram verðlag, enda hefur það ver-
ið reynslan síðustu áratugina.
2% fyrir hvert ár
Sá sem greiðir í B-deild LSR
ávinnur sér fyrir hvert ár í fullu
starfi rétt til 2% af launum. Eng-
inn greiðir iðgjald til sjóðsins
lengur en í 32 ár og hefja má töku
óskerts lífeyris við 65 ára aldur
Lífeyrisréttindi hjá opinberum starfsmönnum og á almennum markaði
Mega hefja töku líf-
eyris fimm árum fyrr
Opinber starfsmaður með 150 þúsund kr. mán-
aðarlaun að meðaltali um starfsævina getur átt
von á um 30 þúsund kr. hærri lífeyrisgreiðslum
á mánuði en starfsmaður á almennum markaði,
að því er fram kemur í samantekt Hjálmars
Jónssonar. Hann getur auk þess hafið töku á
skertum lífeyri fimm árum fyrr en fólk á al-
mennum markaði.

 

 
/

.' !$ -'

* 

 


566!('
-' %
 
566!('
-' %&
 
566!('
-' %$
 
566!('
-' $
 
7,
71# "8)
 
 
 
 
 
  
 
  
   


7,
71# "8)
 
 
 
 
 
 
 
  
   


7,
71# "8)
 
  
 
 
 
 
 
 
3 4 999- . 999
236 milljarða
kr. áfallin líf-
eyrisskuld-
binding
Lífeyris-
greiðslur hærri
en mán-
aðarlaun við
sjötugt