Morgunblaðið - 07.03.2002, Blaðsíða 41

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. MARS 2002 41
skilyrði og spjalla við bændur. Ýms-
ir þurftu að tala við manninn sem
þessum verkum stýrði og hver í
kapp við annan kölluðu þeir á hann í
gegnum brak, bresti og nefmæltan
hljóm talstöðvarinnar: Lárus fjórir
átján, Lárus fjórir átján. Hann var
kóngur í sínu ríki.
Stefán móðurbróðir minn var
maður landsins. Hann nam búfræði
og starfaði alla sína tíð við störf
tengd fósturjörðinni. Hjá Landnámi
ríkisins, Landgræðslu ríkisins og
heykögglaverksmiðjunni í Gunnars-
holti var landið, fósturjörðin, í for-
grunni. Stefán sinnti ýmsum og ólík-
um störfum hjá þessum
fyrirtækjum, en ekkert held ég að
hafi verið honum kærara en að stýra
áburðarflugi Landgræðslunnar með
landgræðsluflugvélinni Páli Sveins-
syni. Annars vegar átti það við hann
að starfa með svo beinum hætti að
uppgræðslu landsins; með hætti sem
greinlega hafði áhrif og skildi eftir
sig græn spor um örfoka heiðar og
sanda. Hins vegar, og kannski ekki
síður, var það eðli Stefáns að takast
á við framkvæmdir, skipuleggja
hluti og leysa mál, eiga samskipti við
fjölda manns og ferðast um landið.
Stefán var kannski ekki vísindamað-
ur, en hann var athafnaskáld og
sannur vinur landsins.
Stefáni var ekki bara landið hug-
leikið, heldur líka fólkið sem það
byggir.
Hann starfaði alla tíð á vinstri
væng stjórnmálanna, lengst af innan
raða Alþýðubandalagsins. Hags-
munir lítilmagnans, sjónarmið jafn-
aðar og réttlætis voru Stefáni ofar-
lega í huga, en þær hugsjónir hafði
hann tekið í arf frá föður sínum, Sig-
fúsi Sigurhjartarsyni alþingismanni.
Stefán sat í stjórn minningarsjóðs
föður síns, en sá sjóður hélt að miklu
leyti utan um húsnæðismál Alþýðu-
bandalagsins. Þau voru því mörg
símtölin við fasteignasala og margar
ferðirnar að skoða húseignir fyrir
hönd sjóðsins. Ég veit að Stefáni
voru þessi verk afar kær og hann
vann þau af samviskusemi, gleði og
stolti. Stjórnmálaþátturinn í starfs-
ævi Stefáns sýnir aftur að honum
féll vel að eiga viðskipti og semja við
fólk.
Þessara tveggja hliða á starfsævi
Stefáns, Landgræðslunnar og Al-
þýðubandalagsins munu eflaust
margir minnast. Þeir eru færri sem
þekkja þriðju hliðina; fjölskyldu-
manninn Stefán. Hann var dætrum
sínum góður faðir, en ekki síður
ómetanlegur afi fyrir barnabörnin.
Sjálfum er mér ofarlega í huga mikið
og náið vináttusamband Stefáns og
Sigrúnar konu hans við foreldra
mína, ekki síður en óvenjulega hlý-
leg og skemmtileg framkoma hans
við dætur mínar þrjár, en hennar
veit ég að þær munu minnast um
ókomna tíð. Stefán gat verið gagn-
rýninn á bæði menn og málefni og
því gladdi það mig að finna að hann
fylgdist með mínum eigin störfum
með velþóknun.
Aldrei stóð á hjálp Stefáns ef fjöl-
skyldumeðlimir þurftu aðstoð við
eitthvað smálegt. Hann naut þess
nefnilega að koma öðrum til hjálpar,
ekki síður en að skipuleggja áburð-
ardreifingu, framleiða heyköggla og
höndla með fasteignir. Stefán var
maður vinmargur og vel metinn,
þótt hann væri kannski ekki alveg
allra, ekki frekar en aðrir sem hafa
skap og þora að hafa skoðanir.
Það er komið að leiðarlokum.
Æðrulausri baráttu við erfiðan sjúk-
dóm er skyndilega lokið og ég kveð
minn kæra frænda. Við frændurnir
sláum víst ekki saman í sumarhús
við Geysi í þessu lífi, en koma tímar,
koma ráð. Ég veit að minnsta kosti
hvert ég get kallað þegar mig vantar
hjálp við eitthvað stórt eða smátt í
óvissunni hinum megin: Lárus fjórir
átján, Lárus fjórir átján.
Sigurður Flosason.
Í þau tæpu 30 ár sem ég hef tekið
þátt í stjórnmálum hef ég kynnst
mörgu og ólíku fólki. Í stórum hópi
samherja bindast menn missterkum
böndum eins og gengur í mannleg-
um samskiptum. Sumum er maður
bara með í liði, öðrum vinnur maður
náið með og deilir með öllum helstu
skoðunum. Svo er það þriðji og fá-
mennasti hópurinn. Í honum eru
þeir sem maður tengist ekki einung-
is pólitískum böndum heldur bindur
við vinskap sem sem er sterkari en
nokkur stjórnmál.
Kynni okkar Stefáns Sigfússonar
hófust fyrir fleiri árum en ég kæri
mig um að muna. Þá var ég að stíga
mín fyrstu skref í pólitískum trún-
aðarstörfum sem oddviti á Stokks-
eyri en hann vann hjá Landgræðslu
ríkisins eins og hann gerði til dauða-
dags. Fyrst þegar við kynntumst fór
ekki hjá því að hann væri fyrst og
fremst frægur í mínum huga fyrir að
vera bróðir systur sinnar, Öddu
Báru, sem við yngra fólkið í Alþýðu-
bandalaginu bárum óendanlega virð-
ingu fyrir. Nafn föður þeirra þekkt-
um við að sjálfsöðu, enda var hann
einn af burðarstólpum hreyfingar
vinstrimanna í landinu.
Strax við fyrstu kynni varð ég vör
við þá persónueiginleika sem helst
prýddu Stefán. Hann var maður
hógværðarinnar og látleysisins en
þrátt fyrir það fór ekki á milli mála
að pólitískar skoðanir hans áttu sér
djúpar rætur. Hann var baráttu-
maður fyrir hag alþýðunnar, hinna
vinnandi stétta. Faðir hans var ein-
lægur sameinigar- eða samfylking-
arsinni og þá skoðun erfðu þau
systkinin eins og síðar átti eftir að
koma í ljós.
Stefán stóð aldrei fremst á hinu
pólitíska sviði. Honum féll betur að
vinna í skugga þeirra sem gengu
fram sviðið og báru málstaðin út á
torg. Hann var í hópi þeirra sem
lögðu ómældan tíma í að styrkja
hreyfingu okkar. Einn af þeim sem
aldrei sagði nei þegar taka þurfti til
hendinni og vinna hin raunverulegu
verk sem halda hverri hreyfingu lif-
andi.
Við kynntumst betur þegar leiðir
okkar lágu saman í stjórn Sigfús-
arsjóðs, minningarsjóði um föður
hans Sigfús Sigurhjartarson. Þá var
ég gjaldkeri Alþýðubandalagsins,
sat í stjórn sjóðsins og var þar af
leiðandi í nánum samskiptum við
Stefán og marga aðra góða menn og
konur. Á þessum árum þróaðist með
okkur náin samvinna. Við þurftum
sjaldan að skýra út meiningar okkar
og skoðanir. Markmið okkar virtist
alla tíð vera hið sama.
Seinna höguðu örlögin því þannig
til að ég varð formaður Alþýðu-
bandalagsins. Það var á miklum
ólgutímum í flokknum og stjórnmál-
um á vinstri væng stjórnmálanna al-
mennt. Í þeim ólgusjó var gott að
vita af og finna fyrir vináttu og póli-
tískum stuðningi Stefáns og nokk-
urra annarra náinna samstarfs-
manna. Þegar hávaðinn og
skarkalinn í þeim sem töldu sig
breiðasta og mest ómissandi var að
yfirgnæfa alla skynsemi, vissi ég að
hægt var að reiða sig á að Stefán
gæfi mér jarðsamband. Trú hans og
Öddu Báru sem nú kveður bæði vin
og bróður, á samtakamátt vinstri-
manna sem gæti orðið sterkari en
nokkru sinni áður ef okkur lánaðist
að standa saman, bilaði aldrei. Og
það var fyrir einarðan vilja karla og
kvenna eins og Stefáns og Öddu
Báru, sem deildu draumnum um
stóra hreyfingu félagshyggjufólks
með ungu kynslóðinni, sem ég og
mitt samstarfsfólk hélt óhikað áfram
við að skapa Samfylkinguna. Nýjan
sameiningarflokk félagshyggjufólks
á Íslandi.
Fyrir nokkrum vikum kvöddum
við Sigurjón Pétursson sem var ná-
inn vinur og pólitískur samherji
Stefáns í áratugi. Fráfall Sigurjóns
var óvænt og fékk mjög á Stefán.
Sjálfur hafði hann glímt við erfiðan
sjúkdóm um allnokkurt skeið en það
var hins vegar eftir honum að vera
ekki að flíka þeirri baráttu. Að lok-
um fór það svo að maðurinn með ljá-
inn hafði betur og vann sinn sigur,
eins og hann á eftir að vinna á okkur
öllum. En í veikindum sínum sýndi
Stefán okkur samferðamönnum sín-
um eina ferðina enn hvaða mann
hann hafði að geyma. Fram á síðustu
stundu var hann að vinna fyrir aðra.
Það var honum mikilvægara að
treysta hag síns fólks en sinn eigin.
Þannig var allt hans lífshlaup. Fé-
lagshyggjumaður fram á síðustu
stundu.
Á tímum erfiðleika innan Alþýðu-
bandalagsins stóð Stefán ævinlega
eins og klettur. Hann var ekki einn
af þeim sem sá í iljarnar á þegar
hlutirnir gengu ekki eins vel fyrir
sig og hann hefði helst kosið. Það er
fyrir óbilandi traust og trúnað fólks
eins og Stefáns sem við höldum
ótrauð áfram í þeirri vissu að sam-
einuð getum við sem vinnum á
vinstri væng stjórnmálanna skapað
betra þjóðfélag. Það er fólk eins og
hann sem er hinir raunverulegu póli-
tísku hershöfðingjar, hreyfiaflið í
stjórnmálasögunni. Þeir sem unna
Samfylkingunni og hugsjóninni um
sameiningu félagshyggjufólks eiga
Stefáni mikið að þakka. Þeir eiga
honum raunar ævistarf að þakka.
Fyrir þetta ævistarf, persónulega
vináttu og trúnað færi ég honum og
öllu hans fólki mínar einlægustu
þakkir.
Fjölskyldu Stefáns og öllum þeim
fjölmörgu sem nú eiga um sárt að
binda við fráfall hans sendi ég mínar
dýpstu samúðarkveðjur. Við sem
unnum náið með Stefáni síðustu árin
á skrifstofu Alþýðubandlagsins
drjúpum höfði með virðingu fyrir
einlægum jafnaðarmanni, sönnum
sósíalista.
Margrét Frímannsdóttir.
Minningarsjóður íslenskrar al-
þýðu um Sigfús Sigurhjartarson
heitir hann og hefur heitið frá upp-
hafi. Snemma á fimmta áratugnum
var þessi sjóður stofnaður til minn-
ingar um Sigfús Sigurhjartarson.
Hver var hann? Sigfús hafði verið
leiðtogi íslenskra sósíalista, fremst-
ur í þeim ranni ásamt Einari Ol-
geirssyni frá því að Héðinn Valdi-
marsson yfirgaf Sósíalistaflokkinn.
Sigfús var kominn úr Alþýðuflokkn-
um eins og Héðinn en sat af sér
stórátök innan flokksins og Sósíal-
istaflokkurinn varð barn hans og
Einars. Sigfús varð í persónu sinni
sönnunarmerki þess að Sósíalista-
flokkurinn væri í raun Sameining-
arflokkur alþýðu eins og hann hét
líka. Þegar Sigfús féll frá var stofn-
aður sjóður til þes að minnast hans
en líka til þess að leysa húsnæðismál
Hreyfingarinnar með stórum staf og
greini. Hreyfingin, sem hafði verið á
hrakhólum með verustaði, náði nú að
safna í minningu Sigfúsar svo mikl-
um upphæðum að dugði til að koma
sér fyrir í þeim parti af Tjarnargöt-
unni þar sem ráðsettari hluti Reyk-
víkinga kom sér gjarnan fyrir. Eftir
það varð Tjarnargatan verustaður
margra og uppeldisstaður; þar á
meðal undirritaðs sem með þessum
fáum línum kveður frá Stokkhólmi
hinn góða vin í áratugi, Stefán Sig-
fússon. Stefán var sonur Sigfúsar
Sigurhjartarsonar og hann varð síð-
ar einn af stjórnendum Sigfúsar-
sjóðs lengi og var ekki alltaf þakkað
fyrir það sem skyldi. Þegar hreyf-
ingin flutti sig úr Tjarnargötunni
var því sem eftir var af sjóðnum
bjargað í húseignina á Grettisgötu 3;
þaðan í Hverfisgötu 105 og svo það-
an niður á Laugaveg 3 og svo þaðan í
Austurstræti yfir „ríkinu“. Auk þess
kom sjóðurinn við í Síðumúla og
kannski víðar án þess að ég viti það.
Til þess að ávaxta svona sjóð þurfti
heiðarlega félaga, ráðdeildarsama
og glögga fjármálamenn, allt í senn.
Það síðastnefnda var ekki alltaf haft
í heiðri í Hreyfingunni. Var vand-
siglt fyrir þá félaga, sem höfðu með
fjármálin að gera af þessum ástæð-
um. Fremst í flokki þeirra manna
fóru þeir oftast Guðmundur Hjart-
arson og Ingi R. Helgason. Báðir
áttu bíl; það þótti okkur í öreigaæsk-
unni reyndar heldur grunsamlegt.
Síðustu 20 ár Sigfúsarsjóðs voru það
aðallega tveir menn sem gættu
sjóðsins. Það voru vinirnir og sam-
starfsmennirnir Sigurjón Pétursson
og Stefán Sigfússon. Þeir nutu
glöggra manna allan tímann, en þeg-
ar Alþýðubandalagið steig til hliðar
af vettvangi sögunnar reyndist þessi
sjóður sterkefnaður. Það kom sér
vel. Mikið var þá rætt um skulda-
vanda Alþýðubandalagsins og til að
takast á við þann vanda var sjóð-
urinn kallaður til á lokasprettinum.
Ég veit ekki betur en að þessi sjóður
sé enn við lýði og eigi aura einhvers
staðar án þess að ég þekki til þar á
bæ núorðið. Eitt af síðustu verkum
Stefáns var að ræða um það við rétta
aðila hver ætti að fylla sæti Sigur-
jóns Péturssonar. Nú þarf að skipa
tvö sæti. En hvað á þetta raus um
sjóð að þýða í minningargrein um
Stefán Sigfússon? Það að hann var
einn fjöldamargra félaga sem lögðu
sig alla fram um að gera það sem
þeim var falið til þess að treysta
undirstöðurnar og til þess að efla
veg hreyfingarinnar almennt. Þegar
þeir falla nú frá báðir óvænt á góð-
um aldri, Stefán og Sigurjón, er vert
að minnast þess að þeir skiluðu fjár-
hagslega góðu búi eftir mikil átök og
sviptingar öll þessi ár. Því í svipting-
unum innan Alþýðubandalagsins var
jafnvel reynt að gera þessa öðling-
smenn tortryggilega oft á tíðum;
rökin voru fátækleg og því stóðu
þeir flest af sér. Stundum var farið í
vopnabúr andstæðinganna til að
gera þessum félögum erfitt fyrir;
þeir voru kallaðir gullkistuverðir og
var það orð sótt í Staksteina Morg-
unblaðsins sem dundu á okkur á
hverjum degi á þessum áratugum
sem hér er talað um. En þeim tókst
og félögum þeirra að verja sjóðinn
og það kom sér vel að lokum þegar
skuldamál flokksins voru gerð upp.
En var þetta ekki flokkurinn sem
fékk rúblurnar? Ekki urðum við vör
við það en rúblutalið höfðum við í
flimtingum. Hreyfingin og einstakir
félagar sveittust blóðinu til þess að
halda rekstrinum gangandi; blaða-
menn Þjóðviljans voru á sultarlaun-
um alltaf að ekki sé talað um starfs-
menn flokksins. Það tíðkaðist lengi
að þingmennirnir borguðu flokknum
launin sín en síðan fengu þeir verka-
mannakaup frá flokknum til að lifa
af. Félagarnir gáfu hreyfingunni að
borða með sér; okkur er ekki vand-
ara um en öðrum að lifa við knappari
kost, var sagt. Hreyfingin lifði af því
að félagarnir vildu það. Þannig var
það.
Og nú falla þeir svona óvænt hlið
við hlið Sigurjón og Stefán Sigfús-
son. Stefán skilaði góðu dagsverki;
traustur og alltaf mættur á staðinn.
Til að taka þátt í stefnumótunar-
vinnu, til dæmis í landbúnaði þar
sem sérþekking hans kom að glögg-
um notum. Til að vera í félagsstjórn-
um. Til að keyra á kjördag en Stefán
var með allra flinkustu bílstjórunum
því það þurfti oft glögga menn til að
skila atkvæðunum á staðinn. Til að
vinna sjálfboðavinnu í Þjóðviljahús-
unum eða í Fylkingarskálanum.
Hvar sem var. Alltaf.
Stefán Sigfússon stýrði lengi mál-
efnum Landgræðslunnar á Suður-
landi og var oft ekki sáttur við
hvernig þau mál þróuðust. Því miður
gátum við ekki stutt við bakið á hon-
um sem skyldi.
Síðasta verkið sem við unnum
saman var reyndar í Kína; þar vor-
um við eins og hverjir aðrir ferða-
langar þar sem ég opnaði íslenska
grafíklistasýningu. Það voru
skemmtilegir dagar. Fyrir þá og allt
annað gamalt og gott, en ekki
gleymt, er hér með þakkað fyrir
mína hönd og konu minnar Guðrún-
ar. Sigrúnu og afkomendum þeirra
sendum við samúðarkveðjur.
Minnst var í upphafi á Minning-
arsjóðinn um Sigfús Sigurhjartar-
son. Nýir tímar eru gengnir í garð;
spurt verður um verkefni þessa
sjóðs og viðfangsefni andspænis nýj-
um tímum. Það er af mörgu að taka;
eitt er það að rannsaka og skrifa um
þá sögu sem hér er tæpt á lauslega í
minningargrein. Sanna, trúverðuga
heiðarlega lýsingu veruleikans; kalla
til þess allt það unga fólk sem nú rís
upp frjálst til fræðiverka laust úr
ánauð liðinna áratuga. Ómeitt fólk.
Fá verkefni væru betur við hæfi
þeim sjóði, sem enn heitir því göfuga
nafni Minningarsjóður íslenskrar al-
þýðu um Sigfús Sigurhjartarson en
að halda utan um minningu þess
fólks sem skapaði þennan sjóð.
Þeirri hugmynd er hér með komið á
framfæri í minningargrein um Stef-
án Sigfússon.
Svavar Gestsson.
Góður vinur okkar, samstarfs-
maður og félagi er látinn. Stór er sá
hópur vina og kunningja sem nú
drúpir höfði með söknuði og trega
vegna fráfalls Stefáns H. Sigfússon-
ar.
Það hefur löngum verið gæfa
Landgræðslunnar að hafa í þjónustu
sinni ósérhlífna og trúa starfsmenn.
Þar hefur verið að verki sú fram-
varðasveit sem ótrauð axlaði erfiði
og lagði grunn að betra og fegurra
Íslandi. Í þessum hópi var Stefán í
rúm 30 ár.
Kynni okkar Stefáns hófust er
hann varð starfsmaður Landnáms
ríkisins árið 1960 og síðar fram-
kvæmdastjóri Fóður- og fræfram-
leiðslunnar í Gunnarsholti. Undirrit-
aður var þá verkstjóri á sumrin í
Gunnarsholti og það var gaman að
starfa með honum við að breyta
söndunum í iðjagræn tún og akra.
Stefán réðst svo í hlutastarf hjá
Landgræðslu ríkisins 1971 og til
fullra starfa sem fulltrúi land-
græðslustjóra árið 1973. Er ég tók
við starfi landgræðslustjóra árið
1972 reyndist hann mér afar vel.
Stefán var boðinn og búinn að kynna
mér innviði stjórnsýslunnar þar sem
hann þekkti vel til og liðsinnti mér í
margs konar embættisfærslum.
Stefán var gjörkunnugur mönnum
og málefnum um allt land, þekkti vel
staðhætti víðs vegar um landið og
hafði ríkan skilning á viðbrögðum og
viðhorfum fólks. Hann hafði umsjón
með fyrirhleðslum til varnar land-
broti af völdum fallvatna víða á land-
inu. Hann tók þátt í mörgum rann-
sóknaverkefnum og hafði m.a.
umsjón með tilraunum á eldi hold-
anautakálfa í Gunnarsholti. Á
löngum starfsferli lagði Stefán
áherslu á að hafa allt í röð og reglu,
jafnt á skrifstofu sem annars staðar,
og var einstakt snyrtimenni.
Árið 1972 gaf Flugfélag Íslands
Landgræðslunni Douglas-flugvélina
Pál Sveinsson til landgræðslustarfa.
Stefán tók við umsjón landgræðslu-
flugsins vorið 1973 og sinnti því
verkefni af lífi og sál, allt til dauða-
dags. Landgræðsluflugið hefur
skapað sér merkan sess í sögu land-
græðslu og endurheimtar landgæða
hér á landi og Stefán á þar stóran
hlut að máli. Þetta var mjög um-
fangsmikið starf og vinnudagarnir
oft langir, en góður árangur gladdi
þá sem þátt tóku og glæstar land-
bætur víða um land eru fagur vitn-
isburður um þetta mikla þjóðþrifast-
arf.
Á síðari árum átti Stefán við lang-
vinn veikindi að stríða. Hann tók
þeim af miklu æðruleysi og lét engan
bilbug á sér finna. Á þessum erfiðu
tímum dáðumst við að atorku og um-
hyggju Sigrúnar sem studdi hann og
efldi alla tíð.
Að leiðarlokum er okkur efst í
huga virðing og þakklæti fyrir ára-
langt samstarf og samskipti. Við
minnumst Stefáns fyrir einbeitni
hans, hugsjónir og óþrjótandi áhuga
á ræktun landsins.
Fjölskyldu hans, ættingjum og
vinum biðjum við Guðs blessunar og
vottum þeim okkar dýpstu samúð.
Sveinn Runólfsson og
starfsfólk Landgræðslunnar.
Það var fyrir um það bil 26 árum
að ég kynntist Stefáni og Sigrúnu að
einhverju marki. Þá fór ég að taka
landgræðslumenn í fæði og gistingu,
sem ég gerði í nokkuð mörg ár.
Þeir voru eins og vorboðar, komu
fyrri hluta sumars og voru í 10–14
daga. Stefán hélt vel utan um sína
menn, en var alltaf léttur og
skemmtilegur. Hann kallaði strák-
ana alltaf úlfana sína. Sigrún kom
oftast síðustu dagana og dvaldi með
okkur. Tilhlökkun var alltaf í okkar
huga þegar von var á þeim hjónum.
Þá fórum við í ýmsar ferðir til fjalla.
Dóttursonur okkar, Stefán, sakn-
ar nú nafna síns sem hann fagnaði
alltaf með að þjóta upp í fangið á
honum og hrópa: „Nafni er kominn.“
Hann á erfitt núna og grætur nafna
sinn. Hugur minn er með ykkur öll-
um. Ég vildi svo gjarnan fylgja þér
síðustu sporin, en ég er alltof langt í
burtu.
Guð blessi minningu Stefáns H.
Sigfússonar. Sigrún mín og allir aðr-
ir aðstandendur, hugur minn er hjá
ykkur.
Guð veri með ykkur.
Sigríður Hermóðs.
 Fleiri minningargreinar um
Stefán Hilmar Sigfússon bíða birt-
ingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga.