Morgunblaðið - 09.03.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 9. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í TILEFNI af alþjóðlegum bar-
áttudegi kvenna fóru fram umræð-
ur um jafnréttismál kynjanna á Al-
þingi í gær. Páll Pétursson
félagsmálaráðherra fylgdi umræð-
unum úr hlaði með munnlegri
skýrslu sinni um stöðu jafnréttis-
mála á Íslandi. Hann vék í upphafi
að kynbundnum launamun og sagði
það markmið stjórnvalda að koma í
veg fyrir slíkan launamun. „Eins og
kunnugt er binda stjórnvöld mikla
vonir við að fæðingar- og foreldra-
orlofslög dragi úr kynbundnum
launamun en þau koma að fullu til
framkvæmda um næstu áramót,“
sagði ráðherra en um áramótin öðl-
ast feður þriggja mánaða sjálf-
tstæðan rétt á fæðingarorlofi. Auk
þess eiga mæður þriggja mánaða
sjálfstæðan rétt og foreldrar þar
fyrir utan sameiginlegan rétt á
þremur mánuðum sem annað for-
eldrið getur tekið í heild eða for-
eldrar skipt með sér.
Ráðherra sagði að lögin um fæð-
ingarorlof væru til þess fallin að
„jafna foreldraábyrgð og þá um leið
að jafna stöðu foreldra á vinnu-
markaði“. Síðan sagði hann: „Það er
ánægjulegt að geta upplýst ykkur
um að flestir nýbakaðir feður tóku
mánuðinn sinn á árinu 2001 og svo
virðist sem þeir sem von eiga á
barni á þessu ári muni nýta sér rétt
sinn.“
Páll Pétursson vék einnig að of-
beldi gegn konum og sagði slíkt of-
beldi margþætt vandamál sem ætti
sér djúpar rætur í samsetningu
samfélaga. „Reynslan hefur sýnt að
afleiðingar ofbeldis gegn konum
eru mjög kostnaðarsamar fyrir
samfélagið. Værum við betur sett ef
unnt væri að verja þeim fjármunum
í forvarnir og annað uppbygging-
arstarf konum til handa. Þess vegna
er nauðsynlegt að ráðist verði í
markvissar forvarnaraðgerðir þar
sem m.a. borgararnir eru gerðir sér
meðvitandi um tilvist ofbeldis gegn
konum. Enn fremur þarf að efla
fræðslu um ofbeldi gegn konum á
öllum skólastigum. Þar sem vanda-
málið er til staðar verður ekki hjá
því komist að bregðast við því. Er
mikilvægt að tryggja þolendum við-
eigandi aðstoð og umönnun frá lög-
reglu, starfsfólki heilbrigðisstétta
og félagsþjónustu svo fátt eitt sé
nefnt. Þá þurfa dómarar, sækjend-
ur og verjendur að vera sér meðvit-
andi um sérstöðu þessara mála.
Gerendur ofbeldis gegn konum
þurfa oft einnig á aðstoð að halda.“
Sagði ráðherra að síðustu að til
þess að stjórnvöld næðu sem best-
um árangri í baráttunni gegn of-
beldi á konum myndi hann beita sér
fyrir stofnun samráðsnefndar fé-
lagsmálaráðuneytis, heilbrigðis-
ráðuneytis, menntamálaráðuneytis
og Sambands íslenskra sveitarfé-
laga svo unnt yrði að styrkja þver-
faglega samvinnu aðila á þessum
sviðum. „Þegar litið er heildstætt á
ofbeldi gegn konum liggur ljóst fyr-
ir að margir ólíkir aðilar koma að
þessum málum, bæði opinberir og
einkaaðilar,“ sagði hann. „Til þess
að stjórnvöld nái sem mestum ár-
angri í baráttunni verður að telja
nauðsynlegt að samhæfa aðgerðir
þeirra á ólíkum fagsviðum.“
Kjör kvenna hafa breyst
Hlutfall kvenna á þingi er nú
36,5% en var 25% á síðasta kjör-
tímabili. Þá er hlutfall kvenna í
sveitarstjórnum landsins 28,2%.
Drífa Hjartardóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, benti auk þess
á að í fimmtán sveitarfélögum á
landinu væri engin kona í sveitar-
stjórn. „Nú er tækifæri þegar verið
er að stilla upp lista eða kjósa til
sveitarstjórna í vor að bæta þar
verulega úr. Enginn listi ætti að
koma fram án þess að þar sé kona á
lista nema það sé engin kona í sveit-
arfélaginu. Síðan sagði hún: „Það er
því miður orðið æ erfiðara að fá fólk
til að sinna þessum störfum, bæði
konur og karla.“ Sagði hún að verk-
efnin væru orðin viðameiri og að
„launin væru ekki há fyrir þá
vinnu.“ Drífa benti ennfremur á að í
upphafi aldarinnar hefðu konur
barist fyrir hærri launum, bættum
aðbúnaði á vinnustöðum og kosn-
ingarétti. „Kjör kvenna á Vestur-
löndum hafa mikið breyst síðan þá
en samt sem áður hafa konur ekki
náð sömu launum og karlar.“
Kolbrún Halldórsdóttir, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, fór einnig inn á
launamun kynjanna í ræðu sinni og
kom fram í máli hennar að hún væri
ekki bjartsýn á að þeim mun yrði
útrýmt á næstunni. Þá fjallaði hún
um stöðu mæðra á vinnumarkaðn-
um. „Með því að ala barn í þennan
heim og annast það…hafa mögu-
leikar hennar til frekari starfs-
frama verið skertir verulega.
Vinnukraftur hennar hefur verið
gengisfelldur og allar tilraunir
hennar til að ná því að vera jafngóð
fyrirvinna og maðurinn hennar er
eru dæmdar til að mistakast.“
Allir kraftar nýttir
Guðjón A. Kristjánsson, þing-
maður Frjálslynda flokksins, sagði
að af hlutfalli kynjanna í stjórnmál-
um mætti ráða að enn frekar þyrfti
að vinna að jafnri þátttöku
kynjanna í stjórnmálum og Magnús
Stefánsson, þingmaður Framsókn-
arflokksins, sagði að Íslendingar
þyrftu að taka sig verulega á til að
ná fram „þeim sjálfsögðu markmið-
um sem felast í launajafnrétti
kynjanna“. Þar, sagði hann, verða
allir að leggjast á eitt.
Þórunn Sveinbjarnardóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar, vék eins
og aðrir þingmenn einnig að kyn-
bundnum launamun í ræðu sinni.
„Enn hreyfist barátta kvenna fyrir
sömu laun fyrir sömu störf með
hraða snigilsins í íslensku sam-
félagi,“ sagði hún. „Sporslurnar,
bílastyrkirnir, óunnin yfirvinna og
þess háttar fara að stærstum hluta
til karla. Launaleynd á vinnumark-
aði kemur körlum helst til góða.
Þeir hafa forskotið, þeir bera sig
saman, þeirra laun eru ekki leynd-
armál þeirra á milli. Niðurstaðan er
þeim í hag. Gamaldags viðhorf til
kvenna á vinnumarkaði eru því mið-
ur enn ríkjandi og goðsagnirnar lifa
góðu lífi samanber þá að konur séu
meira frá vinnu vegna veikinda
barna. Vonir hafa verið bundnar við
ný fæðingarorlofslög. Nú er það svo
að karlmenn eru að verða
„jafnóstabíll vinnukraftur“ eins og
það hefur stundum verið orðað, og
konur. Og það verður fróðlegt að
fylgjast með þróuninni þegar at-
vinnurekendur verða áþreifanlega
varir við þá staðreynd að karlmenn
eru í barneign svo að segja allt sitt
líf.“
Pétur H. Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, spurði m.a. að
því hvers vegna við vildum jafnrétti
kynjanna. Svaraði hann því á eft-
irfarandi hátt: „Það er í fyrsta lagi
réttlætismál. Við karlmenn viljum
að mæður okkar, konur, systur og
dætur séu ekki meðhöndlaðar eins
og annars flokks fólk. En við viljum
líka nýta alla krafta.“ Sagði hann að
jafnréttismál væri ekki bara rétt-
lætismál. Þau væru líka efnahags-
mál.
Jón Bjarnason, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, sagði það ljóst að konur
væru mun háðari fjölbreyttu og
þróuðu velferðarkerfi en karlar.
„Ástæðan er tvíþætt; í fyrsta lagi er
góð félagsleg þjónusta forsenda
þess að stúlkur og konur geti sótt
menntun, stundað launavinnu og
verið efnalega sjálfstæðar; í öðru
lagi er hið opinbera velferðarkerfi
stærsti vinnuveitandi kvenna…“
Sagði Jón síðan að allar aðgerðir
stjórnvalda til að rýra hlut og stöðu
velferðarkerfisins væru skref aftur-
ábak. „Einkavæðingu velferðar-
kerfisins verður að stöðva því hún
er ein mesta ógn kvenfrelsis á Ís-
landi.
Í máli Rannveigar Guðmunds-
dóttur, þingmanns Samfylkingar-
innar, kom m.a. fram að jafnrétt-
isbarátta nýrrar aldar ætti að vera
án landamæra. „Mismunur
kynjanna í fátækari löndum er gíf-
urlegur og stuðningur við sjálfstæði
kvenna þar er mikilvægur í öllu
uppbyggingarstarfi,“ sagði hún.
Helga Guðrún Jónasdóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokks, benti á að
kynbundinn launamunur hefði á
undanförnum áratug mælst á bilinu
11 til 18% körlum í vil og „að hlutur
kvenna í efstu stjórnlögum væri
hvarvetna grátlega lítill“. Þá sagði
hún að hin hefðbundnu kynhlut-
verkaskipti blöstu við nánast hvert
sem litið væri. „Má þar nefna sem
dæmi: verkaskipting á heimili,
námsval ungs fólks og skiptingu
vinnumarkaðarins í annars vegar
karlagreinar og hins vegar kvenna-
greinar.“ Vakti hún athygli á því að
lykillinn að varanlegum árangri í
jafnréttisbaráttunni fælist í því að
við beindum sjónum okkar í enn
ríkari mæli að „hinni huglægu birt-
ingarmynd misréttisins sem endur-
speglast hvað skýrast í hefðbundnu
kynhlutverkaskiptingunni.“
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, tók síðastur til máls í
þessari umræðu. Staðnæmdist hann
m.a. við jafnrétti í stjórnmálum og
sagði: „Það hefur verið vakin at-
hygli á því að það hafi nokkuð þok-
ast hér í þessum sal.“ Benti hann á
að hlutur kvenna á þingi hefði auk-
ist eftir síðust alþingiskosningar.
Þar þyrfti þó að gera enn betur til
að rétta hlut kvenna og það sama
ætti við um sveitarstjónarmál.
Þingmenn ræða jafnrétti kynjanna í tilefni alþjóðlegs baráttudags kvenna
Þingmönnum varð
tíðrætt um launamun
kynjanna í umræðum
um jafnréttismál
á Alþingi í gær.
Arna Schram fylgdist
með umræðunum.
Vonir bundnar
við nýju fæðingar-
orlofslögin
Morgunblaðið/Golli
Þingkonur ræða hér málin en á Alþingi í gær fór fram umræða um jafn-
réttismál kynjanna í tilefni af alþjóðlegum baráttudegi kvenna.
HÉR er ég mætt aftur til að skrá
niður fréttir af þinginu. Fyrsta
þingvikan liðin. Og engin stórkost-
leg pólitísk tíðindi hafa litið dagsins
ljós. Heldur rólegt. Á yfirborðinu
að minnsta kosti. Kjör bænda voru
rædd í vikunni og sömuleiðis Síma-
málið svokallaða. Þá var komið inn
á einkavæðingu heilsugæslustöðva
og jafnréttismál kynjanna. Hér er
með öðrum orðum rætt um allt
milli himins og jarðar. Ekkert er
þingmönnum óviðkomandi.
Í þingsalnum skiptast menn í
flokka; í stjórn og stjórnarand-
stöðu. Og þar berjast menn með
orðum; beina spjótum sínum að
andstæðingunum, þeim sem eru í
hinu liðinu. En á kaffistofunni eru
sverðin slíðrur. Þingmennirnir,
hvar svo sem þeir staðsetja sig í
stjórnmálum, setjast hlið við hlið og
ræða saman. Um hvað? Jú, allt
milli himins og jarðar. Þar fara um-
ræðurnar fram í mestu vinsemd.
Ólíkt því sem gjarnan gerist í þing-
salnum.
Að þessu leyti er þingið óvenju-
legur vinnustaður; þingsalurinn er
eins og leiksvið en kaffistofan og
gangar þingsins eru vettvangur
þess sem gerist að tjaldabaki.
Menn, sem hafa háð harða orrustu
úr ræðustól Alþingis, stíga niður af
sviðinu, mætast á göngum þingsins,
klappa hverjir öðrum á axlirnar og
gera jafnvel grín að því sem sagt
var í hita leiksins. Mig rekur t.d.
minni til þess að Steingrímur J.
Sigfússon, formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs, hafi í
einhverri orrahríðinni kallað Davíð
Oddsson, formann Sjálfstæð-
isflokksins, „hannyrðakonu“ mikla.
Ef ég man rétt var það í grafalvar-
legum og snörpum umræðum um
bankamál hér um árið. Eftir lætin í
þingsalnum hittust þeir á göngum
þingsins, Steingrímur og Davíð, og
skiptust á vinsamlegum orðum um
hannyrðakonuna og það sem hún
hefði verið að „handhekla“, fyrr um
daginn.
En þótt venjan sé sú að stjórn-
arþingmenn og stjórnarandstæð-
ingar skipi sér í tvo flokka er
stundum brugðið út af vananum.
Það gerðist í þessari viku. Þing-
menn Framsóknarflokksins „fóru
sínar eigin leiðir“, ef svo má að orði
komast í títtnefndu Símamáli. Í
máli Jónínu Bjartmarz, þingmanns
flokksins og fulltrúa hans í stjórn
Símans, kom m.a. fram að hún væri
ekki sátt við það viðhorf forsætis-
ráðherra að það „að hreinsa út alla
stjórn Símans sé helst og best til
þess fallið að byggja upp aftur“,
eins og hún orðaðið það tiltrú á fyr-
irtækið. „Störf þeirrar stjórnar og
þeirra sem þar sitja er auðvitað
ekki hafin yfir gagnrýni en meiri-
hluti stjórnarinnar hefur ekkert
það sér til sakar eða vansa unnið að
fá frá hæstvirtum forsætisráðherra
þessa kveðju,“ sagði hún og bætti
við að margar lykilákvarðanir
hefðu á hinn bóginn verið teknar
framhjá stjórninni, m.a. samningur
um greiðslur til stjórnarformanns
Símans og starfskjör fyrrverandi
forstjóra félagsins. Þessi orð Jón-
ínu eru í anda ummæla Kristins H.
Gunnarssonar, þingflokksformanns
Framsóknarflokksins, í fjölmiðlum
í vikunni þar sem hann sagði ekki
nóg að hreinsa út stjórn Símans.
Sumum finnst e.t.v. eðlilegt að
Jónína sem stjórnarmaður í Síman-
um svari gagnrýni forsætisráð-
herra á stjórn Símans en aðrir telja
þetta merki um það sem koma skal;
að þingflokkur Framsóknarflokks-
ins eigi á næstunni eftir að gera
meira af því að „fara sínar eigin
leiðir.“
En talandi um framsóknarmenn.
Ég er ekki frá því að þeir hafi verið
ögn brosmildari í vikunni en ella.
Skv. skoðanakönnun DV á fylgi
flokkanna sem birt var í vikunni
bættu þeir við sig rúmum átta pró-
sentustigum frá sambærilegri
könnun í október sl. Að sama skapi
misstu Vinstri grænir ríflega átta
prósentustig frá því í október. Af
þessu mætti ætla að fylgi væri að
færast frá Vinstri grænum yfir á
framsóknarmenn. Margir hafa
a.m.k. ályktað sem svo. Um það
hins vegar hvort Evrópuumræða
formannsins hafi eitthvað hjálpað
til skal ósagt látið, en eitt er víst að
Evrópusinnana er varla að finna
hjá VG.

  



Lognið á undan storminum?
EFTIR ÖRNU SCHRAM
ÞINGFRÉTTAMANN
arna@mbl.is