Morgunblaðið - 10.03.2002, Síða 19

að bíða aftöku. Jessie Nelson segir:
„Mér fannst líklegt að maður sem
er vanur að túlka yfirspenntar,
myrkar tilfinningar á afar raunsæj-
an, trúverðugan hátt yrði ekki síður
heillandi í túlkun gleði og mann-
kærleika. Sean gerir Sam í senn
yndislega aðlaðandi og meingallað-
an. Hann er enginn engill.“
Óþekki strákurinn í Hollywood
Það gekk ekki átakalaust að
hrinda framleiðslunni af stað. Lengi
vel var Fox-félagið ófúst að leggja
fram þær 25 milljónir dollara, sem
myndin kostar, ekki síst vegna þess
að Penn hafði gengið fram af ráða-
mönnum þess í bréfi til þeirra þar
sem hann hellti úr skálum reiði
sinnar yfir því að hafa verið synjað
um notkun flugvélar fyrirtækisins
til að komast á frumsýningu á The
Thin Red Line, þar sem hann lék
eitt aðalhlutverkanna, árið 1998. Fé-
lagið vill ekki kannast við þessa
ástæðu og kveður hina réttu vera
„listrænan ágreining“.
Sean Penn er ekki óvanur deilum.
Hann hefur löngum verið „óþekki
strákurinn“ í Hollywood, jafnþekkt-
ur fyrir stormasamt einkalíf og
framúrskarandi leikafrek. En nú er
hann 42 ára, orðinn stilltari ef ekki
stilltur, ábyrgur fjölskyldumaður og
metnaðargjarn listamaður, sem kýs
fremur að skrifa og leikstýra eigin
myndum en leika hjá öðrum, og
andúð hans á Hollywoodmiðjunni
hefur aldrei verið meiri. Það kemur
ekki á óvart að Penn ætlar að sitja
heima þegar úrslit í kjöri Holly-
woodakademíunnar verða tilkynnt á
óskarskvöldi.
Margir vita að Sean Penn er
fæddur inn í kvikmyndagerð; faðir
hans Leo Penn allþekktur leikstjóri
og móðirin Eileen Ryan leikkona.
Bróðir hans Chris er einnig kunnur
leikari, þykkari og þyngri en Sean
og sést mest í aukahlutverkum,
annaðhvort sem lögga eða bófi (Re-
servoir Dogs t.d.). Annar bróðir,
Michael, er tónskáld og söngvari,
sem fengist hefur við leikstjórn.
Þessir strákar ólust upp í Santa
Monica innan um önnur börn frægs
Hollywoodfólks, eins og syni Mart-
ins Sheens, Charlie og Emilio, og
léku sér gjarnan með súper 8 mm
tökuvélar. Sean hugðist hins vegar
leggja fyrir sig laganám, en það fór
fyrir lítið þegar hann gekk til liðs
við leikhóp í Los Angeles, fékk hlut-
verk í sjónvarpi og hélt til New
York til að leika þar á sviði. Stefnan
var mörkuð.
Að velja og hafna
Fyrsta kvikmyndahlutverkið, sem
vakti verulega athygli á honum, var
árið 1982 í unglingasmelli, sem síð-
an hefur orðið sígildur sinnar teg-
undar. Þetta var Fast Times At
Ridgemont High eftir ungan og
efnilegan leikstjóra Cameron Crowe
(Singles, Jerry Maguire, Almost
Famous, Vanilla Sky). Penn átti
stóran þátt í velgengni myndarinnar
í hlutverki hasshaussins Jeffs Spi-
colis. Hann hefur sagt frá því að
hann hafi þegið hlutverkið eftir að
hafa lesið bókina sem myndin bygg-
ist á, litist vel á óvenjulega persónu-
sköpun og svo leikstjórann. Síðan
hefur Sean Penn notað slíkar við-
miðanir á ferli sínum. Hann hefur
ekki látið stýrast af peningum og
öðrum gylliboðum, heldur valið
verkefni og samstarfsfólk sem hon-
um finnst áhugaverð og bæta ein-
hverju við kvikmyndaarfinn eða eig-
in reynslu. Í framhaldi af Fast
Times At Ridgemont High fékk
hann þannig fjölda tilboða um að
leika svipaðar manngerðir og Jeff
var, en hann hafnaði þeim og tók í
staðinn að sér að leika í fangels-
isdramanu Bad Boys (1983), has-
argríni Louis Malles Crackers
(1984), og rómantískri búninga-
mynd, Racing With The Moon
(1984). Þessar myndir voru ekki
beinlínis smellir og Penn ekki sér-
lega eftirminnilegur í þeim. Það var
hann hins vegar sem njósnari og
fyrrverandi dópsali í pólitísku
spennumyndinni The Falcon and
the Snowman (1985) eftir John
Schlesinger og sem partur af
glæpafjölskyldu Christophers
Walkens í At Close Range (1985)
eftir James Foley.
Um þetta leyti vakti Penn jafn-
mikla athygli fyrir einkalíf sitt og
leik, umfram allt vegna ástarsam-
bands við Madonnu og síðar hjóna-
bands þeirra árið 1985 sem mikið
fjölmiðlafár varð um. Lítt beislaðir
skapsmunir Penns, drykkjuskapur
og óbeit á Hollywoodglysinu og fjöl-
miðlasirkusnum leiddu til ýmiss
konar árekstra og handalögmála við
ljósmyndara og loks 30 daga fang-
elsisvistar. Róstursamt samband
þeirra Madonnu olli því einnig að
hann missti um hríð sjónar á eigin
markmiðum og lék með henni í
skelfilegum skelli, Shanghai Surpr-
ise (1987).
Nýr neisti kviknar
Eftir skilnað þeirra tók Penn sér
smáhlé frá störfum og hugsaði sinn
gang. Hann sneri sterkur aftur í
löggutryllinum Colors árið 1988
undir stjórn Dennis Hoppers og
sannaði á ný dýpt sína sem leikari.
Tvö metnaðarfull en miður heppnuð
verk fylgdu á eftir, Casualties Of
War eftir Brian DePalma og gam-
anmyndin We’re No Angels (1989)
með Penn og átrúnaðargoð hans
Robert De Niro í hlutverkum
strokufanga.
Tímamót urðu á ferlinum árið
1991 þegar hann leikstýrði sinni
fyrstu mynd eftir eigin handriti,
The Indian Runner, með tveimur
vönum aukaleikrurum í aðalhlut-
verkum, Viggo Mortensen og David
Morse. Titill myndarinnar er sóttur
í lagið Highway Patrolman eftir
Bruce Springsteen. Þótt einlægni
og ástríða einkenndi lýsingu Penns
á samskiptum bræðra og föður
(Charles Bronson í óvenju fínu
formi) í bandarísku dreifbýli var
myndin býsna brokkgeng og féll í
miðasölunni. En gerð hennar hafði
kveikt nýjan neista í listamannssál
Seans Penns. Eftir að hafa verið
óborganlegur og nánast óþekkjan-
legur sem lögfræðingur á ystu nöf í
spennumynd DePalmas Carlito’s
Way (1993) tilkynnti Penn að hann
hygðist hætta að leika og snúa sér
alfarið að skriftum og leikstjórn.
„Mér hefur alla tíð liðið þannig,“
hefur hann sagt í viðtali við Salon,
„að mér væri ætlað að segja vissa
tegund af sögum, bæði sem leikari
og síðar leikstjóri. Fyrir mig hefur
það ekkert gildi að vinna í miðjum
Hollywoodstraumnum; aðrir eru
betri í því og þeir eru margir, sem
það vilja. Mér hefur það fært bæði
frægð og peninga, en fátt annað.
Hvers konar líf er það ef verkið sem
þú vinnur er heimskan uppmáluð?“
Í samtali við vikuritið Time hefur
Penn viðurkennt vantraust sitt á
Hollywoodveldinu, ekki síst tilraun-
um þess til að innlima óháða kvik-
myndagerð. „Ég treysti því jafn-
mikið og ást tengdamóður.“
Þegar börn eru drepin
Hollywoodpeningarnir koma sér
þó vel, ef menn vilja gera eigin
myndir. Penn hefur því ekki hætt
að leika og notað peningana, sem
hann fær fyrir að leika hjá öðrum,
til að leggja í framleiðslu eigin
verka. Hann þarf ekki að skammast
sín fyrir frammistöðu sína í mynd-
um á borð við fangelsisdramað
Dead Man Walking eftir Tim Robb-
ins, sem hann var óskarstilnefndur
fyrir, She’s So Lovely eftir Nick
Cassavetes, þar sem hann lék á
móti seinni konu sinni Robin
Wright, vegatryllinum U-Turn eftir
Oliver Stone, stríðsádeilu Terrence
Malicks The Thin Red Line og
Sweet And Lowdown eftir Woody
Allen, þar sem hann fór á kostum
sem næstbesti djassgítarleikari
heims.
Á því sviði sem skiptir Sean Penn
mestu, þ.e. handritsskrifum og leik-
stjórn, hefur hann ekki enn náð að
skila algjörlega heilsteyptu og full-
nægjandi verki. The Crossing
Guard (1995) og The Pledge (2001)
skörtuðu báðar Jack Nicholson í
hlutverkum manna sem glíma við
voveiflega dauðdaga barna og leit
að þeim sem ábyrgð báru, í þeirri
fyrrnefndu ölvuðum ökumanni, í
þeirri síðarnefndu morðingja. Sú
fyrrnefnda var metnaðarfull en
fremur þunglamaleg en sú síðar-
nefnda, sem hér var bæði sýnd á
kvikmyndahátíð og almennum sýn-
ingum, var á ýmsan hátt magnað
verk og götin í söguþræðinum
skyggðu ekki á vaxandi tök leik-
stjórans á miðlinum, sköpun and-
rúmslofts og túlkun Nicholsons á
þráhyggju aðalpersónunnar.
Sean Penn er til alls líklegur,
beggja vegna tökuvélarinnar. Hann
er sem fyrr segir kvæntur leikkon-
unni Robin Wright Penn og eiga
þau eina dóttur og einn son. Hann
segir eiginkonuna annast bardagana
á heimilinu en hann komi og stilli til
friðar með ströngu vægðarleysi.
„Ég ætla ekki að saka sjálfan mig
um að vera hamingjusamur,“ segir
hann með einkennilegu orðalagi við
Time, „því bara að segja það kæmi
mér í vont skap. En ég er virkur og
skapandi, næ sambandi við líf mitt,
sem ég gerði ekki lengi vel, að hluta
til vegna þess að ég drakk mikið.“
Og þegar hann er spurður um ást-
ina svarar hann: „Hún er einföld og
tær tilfinning, sem spekingar hafa
gert flókna. Maður verður að
treysta henni sem slíkri, ekki end-
urskilgreina hana eftir því hvernig
hún birtist. Það gerir fólk brjálað.
Ef þú leitar að sönnun fyrir ástinni
ertu ekki elskhugi, heldur lögga.“
Þetta segir spekingurinn, sem
Oliver Stone hefur kallað „hinn eina
sanna andameríska strák“. Sean
Penn er enn hinn eini sanni Sean
Penn. Og nú er hann líka Sam.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. MARS 2002 B 19
bíó