Morgunblaðið - 14.03.2002, Blaðsíða 22

NEYTENDUR
22 FIMMTUDAGUR 14. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MANNELDISRÁÐ stendur um
þessar mundir fyrir nýrri könnun á
mataræði og neysluvenjum lands-
manna í samvinnu við Félagsvísinda-
stofnun Háskóla Íslands. Um tvö þús-
und manns mega eiga von á bréfi með
beiðni um þátttöku á næstu vikum og
mánuðum, segir Laufey Steingríms-
dóttir, forstöðumaður Manneldisráðs.
Hliðstæð könnun var síðast gerð
árið 1990 og segir Laufey ástæðu til
þess að ætla að verulegar breytingar
hafi orðið á mataræði okkar frá þeim
tíma. „Til dæmis er ekki ólíklegt að
nýir réttir hafi leyst ýsuna og lamba-
kjötið af hólmi, sem algengustu rétti á
borðum þjóðarinnar,“ segir hún.
Laufey segir ennfremur að þar
sem heilsa hverrar þjóðar ráðist af
lífsháttum, ekki síst mataræði, muni
niðurstöður könnunarinnar nýtast við
fræðslu, rannsóknir, matvælafram-
leiðslu og matvælalöggjöf hérlendis.
„Almenn þátttaka og velvilji fólks
hefur því mikið að segja svo rétt
mynd fáist af fæðuvenjum allra ald-
urshópa karla og kvenna, hvort sem
er í sveitum, bæjum eða borg,“ segir
Laufey.
Hálfur tómatur eða
þriðjungur úr gulrót
Könnunin fyrir 12 árum leiddi
meðal annars í ljós að íslenskt mat-
aræði væri „einstakt og ólíkt mat-
aræði flestra þjóða í kringum okkur,“
segir Laufey ennfremur. „Við áttum
þónokkur Evrópu- og Norðurlanda-
met, borðuðum til dæmis mestan fisk
af öllum þjóðum Evrópu en minnst
grænmeti. Meðalneysla skólabarna á
grænmeti var ekki meira en sem
svaraði um það bil hálfum tómati eða
þriðja parti úr gulrót á dag.“
Fæði Íslendinga reyndist ennfrem-
ur næringarríkt og með afbrigðum
próteinríkt, segir Laufey líka, enda
voru mjólk, kjöt og fiskur stærri þátt-
ur í mataræði okkar en víðast annars
staðar, að hennar sögn. „Matur úr
jurtaríkinu var hins vegar ekki áber-
andi, hvorki kornmatur, pasta, græn-
meti né ávextir. Smjör og smjörlíki
voru áberandi í matreiðslu en olíurn-
ar fáséðar,“ segir hún.
Einnig kemur fram að þótt neysla
á brauði hafi verið „lítilfjörleg“ í sam-
anburði við aðrar Evrópuþjóðir hafi
ekki verið það sama að segja um
sætabrauðið, þar sem kökur og kex
hafi reynst stór hluti brauðneyslunn-
ar, eða rúm 50 grömm á dag, meðan
ósætt brauð var 100 grömm á dag.
„Annað sem var mjög áberandi fyrir
12 árum er hversu mikill munur var á
mataræði fólks í sveitum, bæjum og
borg og eins eftir starfsgreinum.
Fróðlegt verður að sjá hvort þessi
munur hafi að einhverju leyti máðst
út. Eins verður forvitnilegt að sjá
hvort fituneysla landsmanna hafi
dregist eitthvað saman, en hún var
alltof mikil árið 1990,“ segir Laufey.
Að þessu sinni er könnunin gerð í
gegnum síma, ekki með heimsóknum
líkt og í fyrri könnun, segir Laufey
ennfremur, og bætir við að hún eigi
að vera mun auðveldari fyrir þátttak-
endur en sú fyrri og taka tiltölulega
lítinn tíma samanborið við aðrar
kannanir á mataræði. „Könnunin fór
af stað í síðustu viku febrúar og yf-
irleitt hefur spyrlunum okkar verið
mjög vel tekið og fólk boðið og búið að
taka þátt. Fyrir það erum við auðvit-
að mjög þakklát,“ segir Laufey Stein-
grímsdóttir, forstöðumaður Mann-
eldisráðs, að síðustu.
Morgunblaðið/Ásdís
Könnun á matarvenjum Íslendinga árið 2002 stendur nú yfir.
Víkja ýsan
og lambið fyrir
nýjum réttum?
ERLENT
EFTIR sautján ára leit hefur
bandaríska tímaritinu National
Geographic loksins tekist að finna
stúlkuna sem var á forsíðu júníheft-
is tímaritsins 1985, að því er fram
kemur á vefsíðu tímaritsins
(www.nationalgeographic.com).
Stúlkan er afgönsk og heitir Sharb-
at Gula. Til þess að ganga úr
skugga um að örugglega væri um
sömu stúlkuna að ræða var m.a.
beitt tölvugreiningu á nærmyndum
af lithimnu augna hennar, en það
voru einmitt grípandi græn augu
hennar sem gerðu ljósmyndina af
henni að einhverri þekktustu ljós-
mynd allra tíma. Sharbat Gula býr
nú í afskekktu héraði í Afganistan
ásamt eiginmanni sínum og þrem
dætrum, að því er National Geo-
graphic greinir frá.
Hún hafði enga hugmynd um, að
andlit sitt væri orðið heimsþekkt,
sagði Steve McCurry, bandaríski
ljósmyndarinn sem tók myndina í
flóttamannabúðum í Pakistan 1984.
Hann hefur síðan ítrekað reynt að
finna stúlkuna. Í janúar sl. sendi
National Geographic hóp fólks út af
örkinni til að gera síðustu tilraun-
ina til að finna stúlkuna með grænu
augun.
„Alveg jafngrípandi“
Leitin hófst í Nasir Bagh-
flóttamannabúðunum, þar sem
McCurry tók myndina. Þaðan var
slóðin rakin til bróður hennar og
eiginmanns hennar, sem var til í að
spyrja hana hvort hún vildi veita
viðtal. Í hópi National Geographic-
fólksins var m.a. Boyd Matson,
stjórnandi þáttarins Explorer, sem
sýndur er á sjónvarpsstöð banda-
rísku landkönnunarsamtakanna
sem einnig gefa út tímaritið. „Um
leið og ég sá litinn á augum bróður
hennar vissi ég að þetta var rétta
fjölskyldan,“ er haft eftir Boyd á
fréttavef tímaritsins.
Þar sem Sharbat Gula lifir hefð-
bundnu lífi múslímakonu mátti hún
ekki hitta karlmenn sem ekki til-
heyra fjölskyldu hennar. En svo fór
þó, að leyfi fjölskyldunnar fékkst
fyrir því, að McCurry fengi að hitta
hana og taka mynd af henni. Hann
varð samstundis sannfærður um að
um sömu konuna væri að ræða.
„Augun í henni eru alveg jafngríp-
andi núna og þau voru þá,“ er haft
eftir honum.
Það voru fleiri einkenni sem
renndu stoðum undir þá kenningu
að þetta væri sama konan, þ.á m.
fæðingarblettir og ör í andliti henn-
ar. En til að ekkert færi milli mála
fékk National Geographic til liðs
við sig sérfræðinga sem notuðu
tölvutækni við að bera saman lit-
himnuna í augum stúlkunnar í
myndinni frá 1984 og mynd af
Sharbat Gula nú. Lithimnur augn-
anna eru eins og fingraför, engir
tveir einstaklingar í heiminum hafa
nákvæmlega eins lithimnur. Haft er
eftir John Daugman, tölvunarfræð-
ingi við Cambridge-háskóla á Bret-
landi, að enginn vafi sé á því að um
sömu konuna sé að ræða.
Fjallað verður um Sharbat Gula
og leitina að henni í væntanlegu
aprílhefti National Geographic, og
einnig er fjallað um málið í þætt-
inum Explorer á bandarísku sjón-
varpsstöðinni MSNBC á morgun.
Þetta er í annað sinn á skömmum
tíma sem fregnir berast af því að
stúlkan á myndinni sé fundin. Í síð-
asta mánuði greindi breska blaðið
Observer frá því að stúlkan héti
Alam Bibi og hefði flúið til fjalla í
Afganistan. Var þá greint frá því,
að hópur fólks, er segðist vera á
vegum National Geographic, hefði
verið að leita að henni, en tals-
maður tímaritsins harðneitaði því
þá, að þar á bæ hefðu menn nokk-
urn áhuga á málinu lengur.
National Geographic segir afgönsku stúlkuna fundna
Greining á lithimnu
augnanna tekur af vafa
AP
Þá og nú. Myndin sem Steve McCurry tók af Sharbat Gula 1984 og myndin sem hann tók af henni í janúar sl.
Reuters
Forsíða nýjasta heftis National Geographic, þar sem Sharbat Gula, al-
þakin burku, heldur á myndinni sem tekin var af henni fyrir 17 árum.
Einstakt tækifæri
Antik
Til sölu ca 100 ára gamalt
borðstofusett úr hnotu
m/innlögðu birkirótar-
munstri

8-14 manna borðstofuborð

Stór skápur

Anirettuskenkur

Skenkur

8 stólar með krosssaumuðum setum
Ættarsaga fylgir
Upplýsingar í síma
565 3063 og 862 7174