Morgunblaðið - 14.03.2002, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 14. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞRÁTT fyrir að ellefu afstærstu sjávarútvegs-fyrirtækjum landsins,sem öll eru skráð á
Verðbréfaþingi Íslands, hafi
hagnast samtals um rúmlega 7,6
milljarða á árunum 1994–2001
hafa þau ekki enn greitt krónu í
tekjuskatt til ríkisins. Ástæðan er
sú að með sameiningu sjávarút-
vegsfyrirtækja á síðustu árum
hafa þau komist yfir mikið skatta-
legt tap sem dregst frá hagnaði
þeirra. Um síðustu áramót áttu
þessi ellefu fyrirtæki rúmlega 9
milljarða í yfirfæranlegu skatta-
legu tapi.
Flest af stærstu sjávarútvegs-
fyrirtækjum landsins eru skráð á
Verðbréfaþingi Íslands og ítarleg-
ar upplýsingar eru því tiltækar
um afkomu þeirra. Þetta eru
Hraðfrystihús Eskifjarðar hf.,
Haraldur Böðvarsson hf. á Akra-
nesi, Hraðfrystihúsið Gunnvör hf.
í Hnífsdal, Síldarvinnslan hf. í
Neskaupstað, Skagstrendingur
hf. á Skagaströnd, Útgerðarfélag
Akureyringa hf., Þorbjörn Fiska-
nes hf. í Grindavík, Þormóður
rammi Sæberg hf. á Siglufirði,
Grandi hf. í Reykjavík og
Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum.
Öll þessi fyrirtæki hafa nýlega
skilað afkomutölum nema Grandi
sem skilar undir lok mánaðarins.
Samherji hagnaðist um 4,2
milljarða á sjö árum
Þessi ellefu fyrirtæki, sem ráða
yfir um 175 þúsund tonna kvóta í
þorskígildum talið, högnuðust á
árunum 1995–2001 um rúmlega
7,6 milljarða. Þá er búið að draga
frá það tap sem fyrirtækin urðu
fyrir á þessum árum. Athyglis-
vert er að hagnaður þeirra var
meiri en tap öll árin nema árið
2000 þegar öll fyrirtækin voru
rekin með tapi nema Samherji og
Gunnvör. Mestur hagnaður var á
árunum 1996 og 1997.
Á sama hátt og Samherji sker
sig úr fyrir að skila methagnaði
ár eftir ár, skera Útgerðarfélag
Akureyringa og Vinnslustöðin í
Vestmannaeyjum sig úr fyrir að
skila tapi flest árin. Samtals tap-
aði ÚA á árunum 1995–2001 965
milljónum. Vinnslustöðin tapaði
756 milljónum á tímabilinu.
Samherji hagnaðist á síðustu
sjö árum um 4.166 milljónir miðað
við verðlag hvers árs. Grandi
hagnaðist á árunum 1995–2000
um 1.934 milljónir, en afkomutöl-
ur fyrir árið 2001 hafa enn ekki
verið birtar. Það er því ekki óeðli-
legt að álykta sem svo að fyr-
irtækin hafi verið að greiða um-
talsverðan tekjuskatt þessi ár. En
svo er ekki. Ástæðan er sú að
Samherji og Grandi, eins og flest
stærri sjávarútvegsfyrirtæki
landsins, hafa á síðustu árum ver-
ið sameinuð minni fyrirtækjum
sem mörg hver hafa verið rekin
með tapi.
Dæmi um slíkar sameiningar er
sameining Samherja og BGB-
Snæfells í árslok 1999. Þau fyr-
irtæki sem mynduðu BGB-Snæ-
fell höfðu verið rekin með tapi um
nokkurra ára skeið. Við samein-
inguna fluttist þetta tap inn í
bókhald Samherja og var dregið
frá hagnaði fyrirtækisins. Staðan
hjá Samherja um þetta leyti var
þannig að fyrirtækið var að verða
búið með allt yfirfæranlegt tap og
fyrir lá að það myndi fara að
greiða tekjuskatt til ríkisins ef
það kæmist ekki yfir meira tap.
Til þess kom hins vegar ekki.
Þrátt fyrir mjög góðan hagnað á
síðustu tveimur árum átti Sam-
herji um síðustu áramót 597 millj-
ónir í yfirfæranlegt tap.
Ljóst má vera að sú á
stjórnvalda að leyfa fyrir
að nýta sér skattalegt tap
þingi samþykkti að rýmk
heimild úr fimm árum í
árið 1996, hefur átt sinn þ
að stuðla að sameining
tækja í sjávarútvegi. Þó
endur sjávarútvegsfyrirt
leggi áherslu á að farið
sameiningu til að ná fra
ræðingu og samlegðaráh
rekstri má ljóst vera að
legar ástæður hafa ráði
um þær ákvarðanir sem
hafa verið.
Samkvæmt skattalög
heimilt að geyma skattal
allt að átta ár. Dæmi er
tapið sé það mikið að f
nái ekki að nýta sér það
Útgerðarfélag Akureyrin
það t.d. fram í ársreiknin
Góð afkoma stærstu sjávarútvegsfyrir
Högnuðust um
milljarða á sjö
Stærstu sjávarútvegsfyrirtæki lands
hafa verið rekin með ágætum hagna
síðustu árum. Sum hafa skilað góðu
hagnaði ár eftir ár. Egill Ólafsson v
fyrir sér hvað fyrirtækin hefðu verið
greiða mikinn tekjuskatt til ríkissjóð
komst að óvæntri niðurstöðu.
Morgunblaðið/Kristján Kri
Þótt sveiflur hafi verið í afkomu stærstu sjávarútvegsfyri
landsins á síðustu árum hafa þau almennt skilað hagnaði flest
,  
 %   -
 %



 
.**/ .**0 .**1 .**2 .***  .







   


 
  




   




 



!  " #


$

  


%& 
'



%( '& 

,$3,(
))*
+),
+-+
..*
+/.
0+
+,+
'1)
,
)2/
+.0/
+-2
)2-
*+)
//1
,0.
,2
'+,+
.1-
-.
+0-
)/2,
.+/
+01
.*/
),+
)2,
**)
'++
'+),
+22
0+
),2
))-,
,2*
,2
)02
)+)
02/
+))
0)
'+*)
)+
'/
)22
+12-
02-
..
')+,
+2*
)22
+*/
*),
+.0
'-.+
++*
,0,
+)2.
'1/
)*
'///
',-,
0)/
',+/
'*..
'001
')./
'-1
'.//
')1.-
++,
'+1/
+./
++2-
'/0
'+2)
'-0
')0/
,+*
'**
+2*2


 

 
 


  



 !" 
#  $

GALLAÐAR KOSNINGAR
AÐ HEMJA VERÐBÓLGUNA
Hækkun vísitölu neyzluverðs ámilli febrúar og marz um 0,4%hefur valdið mörgum áhyggj-
um enda er hún umfram væntingar og
spár. Nú liggur fyrir að vísitalan má
aðeins hækka um 0,3% næstu mánuði
ef „rauða strikið“ í samkomulagi aðila
vinnumarkaðarins frá í desember á að
halda. Fari verðbólgan yfir rauða
strikið í maí er launaliður kjarasamn-
inga uppsegjanlegur.
Þótt forystumenn bæði Alþýðusam-
bandsins og Samtaka atvinnulífsins
hafi þungar áhyggjur af þróuninni má
ekki horfa framhjá því sem Davíð
Oddsson forsætisráðherra bendir á í
samtali við Morgunblaðið í gær; að
hækkunin er að langmestu leyti af
völdum óvenjulegra aðstæðna, sem
eru ekki í beinum tengslum við al-
menna verðlagsþróun. Þar er annars
vegar um að ræða hækkun á fötum og
skóm eftir að janúarútsölum lauk og
hins vegar hækkun á heilbrigðis-
kostnaði vegna kjaradeilu sjúkraliða
og ríkisins. „Ef samningar [við
sjúkraliða] nást og útsölur eru út úr
dæminu er ljóst að almennt verðlag er
í allgóðu lagi,“ segir forsætisráð-
herra.
Jákvæðar vísbendingar í skýrslu
Hagstofunnar um vísitölubreytingar
milli mánaða eru líka nokkrar. Nokk-
uð góð tök virðast hafa náðst á verð-
laginu yfirleitt. Matvara er t.d. farin
að lækka sem er rökrétt miðað við
gengisbreytingar að undanförnu. Þá
verður að gera ráð fyrir því að breyt-
ingar á tollum á grænmeti komi í veg
fyrir skyndilega verðhækkun þeirrar
vöru á þeim árstíma sem nú fer í hönd
en slíkt hefur verið fastur liður und-
anfarin ár.
Það er sjálfsagt og eðlilegt að halda
fast við rauða strikið í maí, en þó
hljóta menn að meta þegar þar að
kemur, ekki sízt ef litlu munar, hvort
réttlætanlegt sé að rjúfa friðinn á
vinnumarkaðnum, hleypa upp launa-
kostnaði fyrirtækja og eiga þannig á
hættu nýjan verðbólguvítahring ef
óvenjulegar kringumstæður valda
hækkun á einstökum liðum en að öðru
leyti liggur fyrir að tekizt hefur að ná
tökum á verðlagsþróuninni.
Ábyrgð allra, sem áhrif geta haft á
þróunina, er hins vegar áfram mikil.
Áfram er full ástæða fyrir neytendur
að vera á varðbergi, tilkynna verð-
hækkanir og gera athugasemdir við
þær. Áfram hljóta menn að ætlast til
þess jafnt af opinberum aðilum og að-
ildarfyrirtækjum Samtaka atvinnu-
lífsins að verð á vörum og þjónustu
hækki ekki. Áfram hljóta menn að
horfa til Seðlabankans um að hann
lækki vexti ef þess er nokkur kostur.
Áfram hlýtur Alþýðusambandið að
beita þeim þrýstingi í verðlagsmálum
sem vel hefur reynzt að undanförnu.
Grétar Þorsteinsson, forseti ASÍ,
segist í Morgunblaðinu í gær velta
fyrir sér hvort verð á innfluttum föt-
um og skóm sé orðið hærra en það var
fyrir janúarútsölurnar og bendir á að
slíkt væri órökrétt miðað við gengis-
þróunina. Af hálfu Alþýðusambands-
ins hlýtur að liggja beint við að kanna
þennan grun með verðkönnunum og
setja þrýsting á viðkomandi fyrirtæki
ef hann reynist réttur.
Þjóðfélagið allt, stjórnvöld, fyrir-
tæki og launafólk á svo mikið undir
því að það takist að hemja verðbólg-
una að enginn má láta sitt eftir liggja.
Úrslit forsetakosninganna í Zimb-abve þurfa ekki að koma neinum á
óvart. Samkvæmt opinberum tölum
sigraði Robert Mugabe, sem setið hefur
á forsetastóli frá árinu 1980, með 54%
atkvæða, en andstæðingur hans, Morg-
an Tsvangirai, hlaut 40% atkvæða.
Tsvangirai lýsti þegar yfir því að rangt
hefði verið haft við í kosningunum og
sagði úrslitin „rán um hábjartan dag“.
Framkvæmd kosninganna hefur ver-
ið fordæmd víða um heim og hefur því
verið haldið fram að Zanu-PF, flokkur
Mugabes, hafi beitt ýmsum brögðum og
ofbeldi til að hafa áhrif á úrslitin. Sér-
staklega hefur verið til þess tekið að
mun meiri þátttaka var í kosningunum
til sveita en í þéttbýli. Mun meiri stuðn-
ingur er við Mugabe í sveitum en í borg-
um þar sem langar biðraðir mynduðust
við kjörstaði og kjósendur áttu í mestu
vandræðum með að neyta atkvæðarétt-
ar síns, jafnvel þótt kosningarnar væru
framlengdar um einn dag.
Bæði erlendir og innlendir eftirlits-
menn hafa lýst kosningunum sem mein-
gölluðum og ósanngjörnum og kvaðst
Kofi Annan, framkvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna, vona að menn héldu
ró sinni og gripu ekki til ofbeldis vegna
úrslitanna. Hins vegar vekur athygli að
eftirlitsmenn frá Nígeríu og Suður-Afr-
íku sögðu að kosningarnar væru gildar
og eftirlitsmenn frá Einingarsamtök-
um Afríku lýstu yfir því að þær hefðu
verið gagnsæjar, trúverðugar, frjálsar
og sanngjarnar.
Mugabe hefur um nokkurt skeið ver-
ið að undirbúa sig undir fimmta kjör-
tímabil sitt. Til þess hefur hann beitt
ýmsum brögðum, meðal annars að
flæma hvíta bændur frá jörðum sínum
undir því yfirskini að hann væri að end-
urúthluta jarðnæði. Aðferðir hans til að
tryggja áframhaldandi valdasetu hafa
hins vegar ekki aðeins beinst gegn hvít-
um íbúum landsins. Þeir, sem hafa lagst
gegn honum, hafa fengið að súpa af því
seyðið og hefur einu gilt um hörundslit.
Greinilegt er að Mugabe á ekki von á
því að þessum úrslitum verði tekið
þegjandi og hljóðalaust. Mikill öryggis-
viðbúnaður er nú í landinu og hafa verið
settir vegatálmar á vegi til Harare, höf-
uðborgar landsins. Blaðamaðurinn
Basildon Peta, sem um þessar mundir
er landflótta frá Zimbabve, sagði við
BBC að mikill fjöldi liti svo á að hann
hefði verið sviptur atkvæðisrétti sínum
og biði nú aðeins merkis frá leiðtogum
sínum um það hvort látið yrði til skarar
skríða.
Mjög alvarlegt ástand er í Zimbabve
um þessar mundir. Verðbólga er 120%,
milljónir manna atvinnulausar og mörg
hundruð þúsund manns treysta á mat-
vælaaðstoð. Ólíklegt er að alþjóðlegar
fjármálastofnanir á borð við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn skrúfi frá flæði fjár-
magns til landsins eftir það sem á und-
an er gengið. Nægir þar að nefna þá
hótun Breta að komi í ljós að Mugabe
hafi stolið kosningunum muni það hafa
mjög alvarlegar afleiðingar fyrir sam-
band þeirra við Zimbabve.
Robert Mugabe er enn einn Afríku-
leiðtoginn sem ekki þekkir sinn vitjun-
artíma. Hann er löngu orðinn dragbítur
á land sitt og alþjóðasamfélagið á að
láta hann finna að mál er að linni.