Morgunblaðið - 14.03.2002, Blaðsíða 47

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARS 2002 47
Í inngangi minning-
argreina 1. mars sl. mis-
ritaðist frásögn af
barnafjöldanum á
æskuheimili Lilju á Dagverðará. Rétt
er að uppeldissystir Lilju, Helga Hall-
dórsdóttir, og maður hennar, Hall-
grímur Ólafsson, eignuðust sjö börn
og einnig ólust þar upp þrjú börn
Hallgríms frá fyrra hjónabandi.
Beðist er velvirðingar á þessum
mistökum.
Frá því ég man eftir mér man ég
eftir Lilju og Jónasi, eiginmanni
hennar, og þegar árin liðu varð ég vin-
ur barnanna þeirra, Þórhildar og
Gunnlaugs. Jónas sýndi okkur krökk-
unum spilagaldra og ýmsa aðra
galdra, og við dáðum hann sem mik-
inn galdramann. Lilja var fjörug og
aðsópsmikil húsmóðir, og þær frænk-
urnar, Lilja og móðir mín Rósa, voru
jafnvel enn fallegri en blómin sem
þær voru kenndar við.
Það var oft glatt á hjalla þegar fjöl-
skyldurnar hittust, og þjóðfélagsum-
ræðan hástemmd og áköf. Svo var
rætt um sjúkdóma og merkilegar
lækningar, svo ekki sé minnst á það
LILJA
GUNNLAUGS-
DÓTTIR
✝ Lilja Gunnlaugs-dóttir fæddist á
Syðra-Skógarnesi í
Miklaholtshreppi í
Hnappadalssýslu 27.
júlí 1919. Hún lést á
Landakoti 23. febr-
úar síðastliðinn og
fór útför hennar
fram frá Fossvogs-
kapellu 1. mars.
sem var miklu æðra
hinu veraldlega. Dul-
ýðgi Snæfellsnessins
sveif yfir vötnunum.
Þórður á Dagverðará,
sá mikli sagna- og æv-
intýramaður, uppeldis-
bróðir Lilju, kom oft á
heimili þeirra og litaði
tilveruna.
Jónas dó 1973, og
börn þeirra fluttu ung
til Svíþjóðar. Lilja hélt
áfram að vera besta vin-
kona móður minnar á
meðan báðar lifðu. Þeg-
ar móðir mín lá bana-
leguna á spítalanum dvaldi Lilja
stundum heilu dagana hjá henni og
hélt henni félagsskap. Hún varð líka
afar vinsæll vinur barnanna minna,
stakk að þeim góðgæti og gjöfum og
lét sér annt um þau. Og sagan um
hina góðu Lilju hélt áfram þegar
barnabörnin mín fóru að sjá dagsins
ljós.
Það er afskaplega erfitt að trúa því
að hún Lilja skuli allt í einu vera dáin.
Síðast þegar ég hitti hana, fyrir rúmu
ári, fannst mér hún svo ung og kát og
órafjarri dauðanum. Hún fór galvösk
að stæla við mig um pólitík sem fyrr.
Hún var af þessari kynslóð sem
fannst hún hafa jafnmikið vit á pólitík
og hinir æðstu pólitíkusar. Sérhæf-
ingin í pólitíkinni og menningunni var
ekki orðin eins mikil þá og nú og
menn vitnuðu ekki í neinn nema sjálfa
sig. Og þótt hin pólitísku ágreinings-
mál væru mikil sem fyrr var vináttan
langt yfir ágreininginn hafin.
Ég sendi aðstandendum Lilju og
vinum innilegustu samúðarkveðjur.
Ragnar Stefánsson.
✝ Nikulás Guð-mundsson fædd-
ist að Sandi í Norð-
firði, 28. september
1919, en fluttist
tveggja ára gamall
með fjölskyldu sinni
til Hafnarfjarðar.
Þar bjó fjölskyldan
mikinn hluta upp-
vaxtarára Nikulásar
en um tíma dvöldu
þau á Móakoti á
Vatnsleysuströnd.
Hann lést á Land-
spítalanum í Foss-
vogi 3. mars síðast-
liðinn. Hann var sonur hjónanna
Guðmundar Kristjánssonar, f.
28.4. 1881, d. 9.7. 1950, og Fil-
ippíu Ingibjargar Eiríksdóttur, f.
3.2.1888, d. 12.1. 1967. Systkini
Nikulásar voru fjögur: Guðni, f.
16.2. 1921, d. 22.11. 1974, Laufey,
f. 3.3. 1923, d. 20.12. 1981, Krist-
ján, f. 2.7. 1927, búsettur á Sel-
tjarnarnesi, og Steinunn, f. 7.3.
1929, búsett í Reykjavík. Hinn 7.
maí 1955 kvæntist hann Guðnýju
Guðmundsdóttir, f. 10.5. 1928, d.
9.4. 1995. Foreldrar hennar voru
Guðmundur Jón Jónsson, f. 2.6.
1888, d. 19.1. 1945 og Sigríður
Katrín Jónsdóttir, f. 27.11. 1899,
d. 24.12. 1995. Nikulás og Guðný
bjuggu alla tíð í Reykjavík, fyrst
á Melhaga 16 en
fluttu síðan í Sól-
heima 25. Þau eign-
uðust eina dóttur,
Guðrúnu, f.
28.11.1954, trygg-
ingaráðgjafa, maki
Björn Vignir
Björnsson, f. 24.9.
1949, fulltrúi. Börn
þeirra hjóna eru:
Birgir Örn, f.
9.8.1976, nemi í Há-
skólanum í Reykja-
vík, og Guðný
Björg, f. 29.5. 1979,
nemi í Háskóla Ís-
lands, sambýliskona Birgis Arnar
er Helga Ásgeirsdóttir, f.
18.8.1979, nemi í Háskóla Íslands,
þeirra sonur Gunnar Björn, f.
30.9.1998.
Ungur að árum hóf Nikulás að
starfa við verslunarstörf og starf-
aði hjá KRON og var þar versl-
unarstjóri í búsáhaldadeild allt til
ársins 1963 er hann fór að starfa
við silfursmíðar hjá Gull- og silf-
ursmiðjunni Ernu en þar starfaði
hann til ársins 1993 er hann hætti
fyrir aldurs sakir. Hann lét sér
alla tíð varða málefni verkalýðs-
hreyfingarinnar og starfaði um
árabil í trúnaðarmannaráði Iðju.
Útför Nikulásar fór fram í
kyrrþey hinn 12. mars.
Elsku afi.
Við viljum þakka þér fyrir allt það
sem þú hefur gert fyrir okkur systk-
inin.
Þú varst okkur svo kær. Við höf-
um bæði átt ófáar heimsóknir til þín
í gegnum tíðina, ætíð vorum við vel-
komin. Þið amma fylgdust alltaf vel
með öllu því sem við tókum okkur
fyrir hendur og studduð alltaf við
bakið á okkur og hvöttuð okkur
áfram, hvort sem var í skólanum eða
áhugamálunum. Við vitum að nú ert
þú kominn til ömmu, hún hefur tek-
ið á móti þér með opnum örmum.
Þeir sem alltaf eiga til
ást í sínu hjarta
veita löngum öðrum yl,
ævina lifa bjarta.
Við hugsjónanna hófadyn
hrinda hverjum vetri
og gera einatt okkur hin
ofurlítið betri.
(Hörður Zóphaníasson.)
Þú áttir auð er aldrei brást,
þú áttir eld í hjarta,
sá auður þinn er heilög ást
til alls hins góða og bjarta.
Til meiri starfa guðs um geim
þú gengur ljóssins vegi.
Þitt hlutverk er að hjálpa þeim
er heilsa nýjum degi.
(Hrefna Tynes.)
Takk fyrir allt, elsku afi.
Birgir og Guðný.
Nikulás, tengdafaðir minn, var af
þeirri kynslóð sem ólst upp við
kröpp kjör þar sem allar vinnufærar
hendur urðu að leggjast á eitt til að
afla heimilinu tekna.
Hann lærði því ungur að taka til
hendinni og leysa þau störf sem
honum voru falin af kostgæfni og al-
úð.
Ungur réð hann sig sem sendi-
sveinn til KRON, en ekki leið á
löngu þar til hann var orðinn af-
greiðslumaður og síðar verslunar-
stjóri lengst af í búsáhaldadeild.
Hjá KRON starfaði hann í tæpa
þrjá áratugi. Um miðjan aldur
ákvað Nikulás að skipta um starfs-
vettvang og hóf að starfa við silf-
ursmíði hjá Gull- og silfursmiðjunni
Ernu. Þar nutu hæfileikar hans sín
vel enda var hann handverksmaður
hinn mesti og skipti þá ekki máli
hvort heldur var á góðmálma eða
tré. Hjá Gull- og silfursmiðjunni
Ernu starfaði hann allt þar til hann
lét af störfum fyrir aldurssakir 72
ára gamall.
Á yngri árum sínum varð Nikulás
þess aðnjótandi að ferðast til út-
landa, aðallega til Mið- og Austur-
Evrópu. Er mér minnisstæð sú
stund er hann sagði mér frá ferða-
lagi er hann fór til Þýskalands
haustið 1945 en þá kom hann m.a. til
Hamborgar. Var greinilegt að eyði-
leggingin er við blasti og þau bág-
indi sem fólk bjó við höfðu haft
sterk og djúp áhrif á hann.
Eftir andlát föður síns hélt Niku-
lás heimili með móður sinni á Mel-
haga 16 þar sem hann hafði þá
byggt sér íbúð. Síðar byggðu þau
hjónin, Nikulás og Guðný, sér fram-
tíðarheimili í Sólheimum 25. Var
það þeim ákaflega kært og lögðu
þau metnað sinn í að búa það sem
hlýlegast. Bjó móðir Nikulásar þar
einnig með fjölskyldunni, allt þar til
hún lést.
Nikulás var maður hóvær og fá-
orður er kaus að láta lítið á berast.
Hann var engu að síður góðhjart-
aður og greiðvikinn er vildi allra
vanda leysa. Var umhyggja hans
fyrir fjölskyldu sinni, jafnt systkin-
um sem öðrum einstök, einkum lét
hann sig varða velferð barna-
barnanna en með honum og ömmu
sinni áttu þau margar samveru-
stundir og má ljóst vera að Nikulás
og Guðný hafa átt sinn þátt í uppeldi
þeirra.
Er við hjónin hófum að byggja
okkar heimili var ekki ónýtt að eiga
að tengdaföður eins og Nikulás. Það
voru ófáar stundirnar er hann vann
með okkur við bygginguna og lagði
á ráðin þar sem reynsla hans og
þekking frá því hann hafði verðið í
sömu sporum komu að góðu gagni.
Eru þessar samverustundir okkar
Nikulásar mér afar minnisstæðar,
en þær voru mér mikill lífsreynsla
sem ég er afar þakklátur fyrir.
Með þeim hjónum Guðnýju og
Nikulási var einstakur kærleikur og
samheldni. Bar hlýlegt heimili
þeirra þess glöggt merki, enda stóð
það ætíð öllum opið og bæri svo við
að einhvern vantaði húsaskjól var
ætíð pláss hjá þeim að finna. Fráfall
Guðnýjar, fyrir tæpum sjö árum,
var honum mikill missir og er ekki
ofsagt að þá hafi bjartasti sólar-
geislinn í lífi hans slokknað. Bjó
hann einn í íbúð sinni eftir það og
kaus að dvelja mest heima við þar
sem hann sinnti eigin hugðarefnum.
Ég kveð tengdaföður minn með
virðingu og þakklæti. Það var mér
mikið lán að fá að kynnast honum og
fjölskyldu sinni var hann einstakur.
Megi minning um góðan mann lifa
að eilífu.
Björn Vignir Björnsson.
Móðir mín man fyrst eftir sér í
Móakoti á Vatnsleysuströnd þar
sem foreldrar hennar bjuggu um
skeið. Á þessum harðbýla stað dró
fjölskyldan fram lífið í kreppunni
miklu. Guðmundur faðir hennar og
Nikulás bróðir reru til fiskjar og
skutu fugl. Móðir hennar, Filippía
Ingibjörg, ræktaði kartöflur, rófur
og rabarbara í garðinum framan við
kotið. Túnið fóðraði eina kú sem sá
börnunum fimm fyrir mjólk.
Nikulás, sem var 10 árum eldri en
móðir mín, kynntist eflaust fremur
lífshörkunni í Móakoti því hjá hon-
um, líkt og foreldrum hans, runnu
saman dagur og nótt í löngu striti.
En yngstu börnin léku sér eins og
kynslóðir íslenskra barna á undan
þeim að leggjum við túnfótinn,
hlupu um fjöruna og tíndu kuðunga
og skeljar eða sátu uppi á bæjar-
skúrnum og nöguðu sólþurrkaða og
vindblásna þorskhausa.
Strax á unglingsaldri var Nikulás
orðinn sá orðlagði rósemismaður
sem hann alla tíð var. Nú þegar
dauðann ber að garði má leita hugg-
unar í sögu af því hvernig hann var
eitt sinn svikinn um feng sinn. Það
var fyrir tæpum sjötíu árum þegar
Nikulás bjargaði lífi systur sinnar
og lagði um leið sjálfan sig í hættu.
Þegar móðir mín var á fimmta ári
brölti hún upp í bátskrifli sem bund-
ið var við staur í flæðarmálinu hjá
Móakoti og leysti landfestar. Bátinn
bar hratt frá landi og hún var of
mikill óviti til að geta beitt árunum
sem lágu á botninum. Hún settist
því snöktandi niður í miðja kænuna,
reyndi að hreyfa sig sem minnst og
beið þess sem verða vildi. Nikulás
heyrði í móður minni, kom hlaup-
andi og óð á svipstundu út í sjóinn á
eftir henni enda þótt hann væri
ósyndur eins og svo margir í þá
daga. Kaldur sjórinn náði honum
fljótt í mitti, upp á miðja bringu og
loks stóð höfuðið eitt upp úr. Þó var
litla systir hans enn utan seilingar
og hann hlýtur að hafa vitað að
næstu skref færðu hann allan undir.
Ef honum hefði skrikað fótur á hál-
um steinunum hefði hann að öllum
líkindum drukknað í fjörunni aðeins
fáeina metra frá landi. Þegar Niku-
lás náði loks taki á stefni bátsins
voru munnur og nef komin á kaf, en
augun viku aldrei af móður minni.
Ennþá man mamma einbeitinguna
sem skein úr fölu andliti hans.
Nikulás reyndist móður minni
ávallt raungóður og traustur. Hann
sagði fátt og sýndi fremur mann-
kosti sína í verki. Mamma heimsótti
Nikulás á spítalann tveimur dögum
áður en hann lést. „Nú er ég að fara,
Steina mín,“ sagði hann af sínu
kunna jafnaðargeði. Hún sat við hlið
hans og fór þegar hann sofnaði. Hún
vissi fyrir víst að endalokanna væri
ekki langt að bíða því Nikulás fór
ekki með fleipur.
Nú þegar Ninni er allur verður
mér hugsað til drengsins sem frem-
ur hefði drukknað í fjörunni framan
við kot foreldra sinna en láta litlu
systur sína reka út á hið dimma haf.
Guðni Elísson.
NIKULÁS
GUÐMUNDSSON
MIKIL áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi (569 1115) og í
tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer höfundar/
sendanda fylgi. Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppi-
stöðugrein af hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling tak-
markast við eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, –
eða 2.200 slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða
ljóð takmarkast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að
hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Frágangur afmælis- og minningargreina
Látin er í hárri elli
mín elsta vinkona,
Helga J. Rocksèn, en
við vorum búnar að
vera vinkonur frá því að hún lauk
námi í Kvennaskólanum í Reykjavík
árið 1927. Helga var góð og vel gefin
kona. Það kom m.a. fram í því að hún
vildi alltaf vera að bæta við menntun
sína. Á miðjum aldri tók hún sig til
og innritaðist í Kennaraskólann og
lauk þaðan prófi sem skriftarkennari
árið 1952, en rithönd hafði hún sér-
lega fallega. Hún varð síðar um ára-
bil skriftarkennari m.a. við Verslun-
arskólann og Kvennaskólann.
Það hlýtur oft að hafa verið erfitt
fyrir Helgu að vera við kennsluna og
annast jafnframt heimilisstörfin, því
mjög gestkvæmt var á heimili Helgu
og manns hennar, Gunnars Rocksèn,
vararæðismanns í sænska sendi-
ráðinu í Reykjavík, því oft þurftu þau
að halda matarboð og veislur fyrir
innlenda og erlenda gesti. Annaðist
hún oftast ein alla matargerð og
framreiðslu af mikilli prýði, enda
myndarleg húsmóðir og bjó til góðan
mat og þau hjónin kunnu vel að taka
á móti gestum.
Þau Helga og Gunnar giftu sig 27.
ágúst 1938. Fyrstu búskaparár sín
bjuggu þau á Laugavegi 11, eftir það
á ýmsum stöðum og síðast í Sólheim-
um 25.
Margs er að minnast frá liðnum
árum. Ég var tíður gestur hjá þeim,
m.a. á afmælisdögum þeirra hjóna
og oft einnig á hátíðisdögum og nut-
um við, fjölskylda mín sem þá var,
gestrisni þeirra.
HELGA ROCKSÉN
✝ Helga JónsdóttirRocksén fæddist
25. febrúar 1910 í
Reykjavík. Hún lést
á öldrunardeild
Landspítalans við
Hringbraut fimmtu-
daginn 3. janúar síð-
astliðinn og fór útför
hennar fram frá
Langholtskirkju 14.
janúar.
Helga var góður
ferðafélagi. Fórum við
saman í nokkrar utan-
landsferðir. Eftir að
Gunnar, maður Helgu,
var kominn á eftirlaun,
fluttu þau til Svíþjóðar
og þar bjuggu þau í
nokkur ár. Keyptu þau
sér fallegt hús á fögr-
um stað við stórt stöðu-
vatn í Suður-Svíþjóð.
Húsið var umkringt
fallegum garði. Var
gaman að fylgjast með
Gunnari hve natinn
hann var við að halda
garðinum hreinum og fallegum, lim-
gerðið klippti hann nær daglega, þar
mátti ein trjágreinin ekki vera ann-
arri lengri eða hærri. Allt varð að
vera snyrtilegt. Gunnari var margt
til lista lagt, söng vel, dansmaður
góður og var mjög laginn t.d. við að
skera ýmislegt út í tré.
Um árabil áttu þau hjónin sum-
arbústað við Krókatjörn á Mosfells-
heiði. Þangað var alltaf gott að koma
og eiga notalega stund með þeim.
Heilsu Helgu fór mjög hnignandi
síðustu árin. Sá ég hana síðast í 90
ára afmæli hennar. Af heilsufars-
ástæðum hafði ég ekki tök á að heim-
sækja hana á sjúkrahúsið þar sem
hún dvaldi og þótti mér það miður.
Við héldum þó sambandi í síma svo
lengi sem fært var.
Helga og Gunnar eignuðust einn
son, Karl Erik arkitekt, góðan dreng
sem ber foreldrum sínum gott vitni.
Hann er kvæntur Halldóru Ásgríms-
dóttur og eiga þau þrjár myndarleg-
ar dætur. Sendi ég þeim innilegar
samúðarkveðjur.
Að lokum vil ég þakka þessum
góðu vinum mínum, Helgu og Gunn-
ari, sem nú eru bæði gengin þann
veg sem okkar allra bíður, sam-
veruna og alla þá vináttu sem þau
hjónin og Karl sonur þeirra sýndu
mér og mínum í 75 ár.
Blessuð sé minning þessara góðu
hjóna.
Guðrún J. Straumfjörð (Dídí).