Morgunblaðið - 14.03.2002, Side 48

MINNINGAR
48 FIMMTUDAGUR 14. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Jónas Sigurðs-son fæddist í Ási
í Garðahreppi 13.
mars 1911. Hann lést
á Landspítalanum í
Fossvogi 7. mars síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Sigurður
Jónasson, bóndi í
Ási, f. 10. janúar
1863, drukknaði af
kútter Geir í febrúar
1912, og kona hans
Guðrún Árnadóttir,
f. 7. febrúar 1879, d.
7. júlí 1973. Jónas
var næstyngstur 11
systkina frá Ási sem öll eru látin
en þau voru: Barn Sigurðar og
Guðlaugar Árnadóttur: 1) Sigur-
jón, f. 31. desember 1889, d. 3.
október 1956. Barn Sigurðar og
fyrri konu hans Sigurlaugar Ein-
arsdóttir, f. 7. desember 1863, d.
31. mars 1894: 2) Guðfinna, f. 2.
nóvember 1892, d. 28. janúar
1978, gift Birni Árnasyni, f. 2. maí
1889, d. 14. júlí 1979. Börn Sig-
urðar og Guðrúnar: 3) Árni, f. 16.
febrúar 1900, d. í desember 1945,
kvæntur Súsönnu Jónasdóttur, f.
15. maí 1900, d. 20. október 1947.
4) Ásmundur, f. 21. júní 1901, d.
10. mars 1941, kvæntur Karolínu
Sigríður Karlsdóttir, f. 3. júní
1900, d. 5. febrúar 1988. 5) Sig-
urlaugur, f. 8. júní 1902, d. 17. jan-
úar 1990, kvæntur Önnu Thorlac-
ius f. 26. ágúst 1924. 6) Anna
Oddný, f. 19. september 1903, d.
18. ágúst 1997, gift Ingimundi
Ólafssyni, f. 30 nóvember 1898, d.
23. janúar 1963, þau skildu. Maki
Óskar Eyjólfsson, f. 21 október
1913, d. 24. mars 1998. 7) Sigríður
f. 13. nóvember 1904, d. 30. októ-
ber 1978, gift Ingimundi Guð-
mundssyni, f. 16. mars 1907, d. 21.
mars 1991. 8) Sólveig, f. 30. nóv-
ember 1905, d. 22. júní 1988, gift
Arnóri Þorvarðarsyni, f. 6. mars
28. nóvember 1964, í sambúð með
Hildi Kristjánsdóttur og eiga þau
tvö börn. b) Lára, f. 8. apríl 1974.
Sigurður Rúnar er í sambúð með
Huldu Böðvarsdóttur, f. 24. des-
ember 1945. Pálína átti fyrir: 1)
Jón G. K. Jónsson skriftofustjóri,
f. 10. september 1933, d. 14. októ-
ber 1995, kvæntur Halldóru Guð-
mundsdóttur, f. 8. apríl 1927.
Börn þeirra eru: a) Atli Gunnar, f.
11. júní 1965. b) Anna María, f. 11.
júní 1965, gift Guðlaugi Kr. Sig-
urðssyni og eiga þau þrjú börn. c)
Kristjón, f. 12. júlí 1966, kvæntur
Önnun Maríu Gunnarsdóttir og
eiga þau tvö börn. Fyrir á Kristjón
einn son. 2) Erla Lísa Sigurðar-
dóttir, f. 13. janúar 1939, gift Ósk-
ari Steindórssyni, f. 6. ágúst 1930.
Börn þeirra eru: a) Jónas Stein-
dór, f. 14. mars 1966, í sambúð
með Maríu Erlu Hilmarsdóttur og
eiga þau eitt barn. b) Sigurður
Óskar, f. 6. júlí 1972, unnusta hans
er Þórunn Edda Björgvinsdóttir.
Fyrir átti Erla Lísa: c) Kolbrúnu
Pálínu Hafþórsdóttur, f. 15. jan-
úar 1958, gift Atla Elvar Atlasyni
og eiga þau þrjú börn. d) Sigríði
Einarsdóttur, f. 27. september
1962, í sambúð með Ragnari Bárð-
arsyni og eiga þau tvö börn.
Jónas lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1930. Fyrrihlutapróf í vélaverk-
fræði frá Technische Hochschule
Darmstadt 1933, fiskimannaprófi
1940 og farmannaprófi 1941.
Framhaldsnám stundaði hann við
University of California 1942.
Fastur kennari við Stýrimanna-
skólann í Reykjavík frá áramótum
1942–43, skólastjóri frá 1962. Jón-
as samdi kennslubækur til nota í
skólanum. Ásamt kennslu stund-
aði Jónas sjómennsku, fyrst sem
stýrimaður í afleysingum en 1951
réðst hann til Hvals hf., fyrst sem
stýrimaður en síðan skipstjóri á
Hval 5 allt til 1965. Jónas var
sæmdur hinni íslensku Fálkaorðu
og var heiðursfélagi í Stýrimanna-
félagi Íslands.
Útför fer fram frá Hallgríms-
kirkju í dag og hefsta athöfnin
klukkan 13.30.
1897, d. 7. mars 1976.
9) Sigrún, f. 2. októ-
ber 1908, d. 21. maí
1942, gift Daníel Vig-
fússyni, f. 16. nóvem-
ber 1903, d. 11. maí
1964. Barn Guðrúnar
og seinni manns henn-
ar, Oddgeirs Þorkels-
sonar, f. 27. maí 1881,
d. 16. nóvember 1962:
10) Sigurrós, f. 24. júlí
1917, d. 13. september
1992, gift Jens Páls-
syni, f. 9. mars 1916,
d. 20. janúar 2000.
Jónas kvæntist
1946 Pálínu Árnadóttur frá Burst-
arfelli í Vestmannaeyjum, f. 27.
maí 1914, d. 19. desember 1993.
Foreldrar hennar voru Árni Odds-
son, sjómaður og síðar skrifstofu-
maður, f. 15. maí 1988, d. 16. júní
1938, og kona hans Sigurbjörg
Sigurðardóttir, f. 25. júní 1883, d.
15. mars 1970. Þeim Pálínu varð
þriggja barna auðið: 1) Árni Björn
verkfræðingur, f. 19. júlí 1946,
kvæntur Guðrúnu Ragnarsdóttur
framhaldsskólakennara, f. 27.
september 1947. Börn þeirra eru:
a) Ragna, f. 30. ágúst 1966, gift
Magnúsi Björnssyni og eiga þau
tvö börn. b) Páll, f. 28. maí 1974. c)
Jónas, f. 9. ágúst 1978, unnusta
hans er Birta Mogensen. 2) Baldur
verkfræðingur, f. 4. janúar 1949,
kvæntur Margréti Sigurðsson,
skrifstofumanni, f. 12. ágúst 1953.
Börn þeirra eru: a) Pétur, f. 18.
október 1981. b) Guðrún Inga, f.
23. desember 1987. c) Jónas, f. 6.
september 1991. 3) Ebba Sigur-
björg bankastarfsmaður, f. 13. júlí
1952. Fyrir átti Jónas með Huldu
S. Fjeldsted, f. 8. júní 1919, d. 23.
febrúar 2002, soninn Sigurð Rún-
ar bifvélavirkja, f. 6. febrúar 1939.
Börn hans og Ebbu R. Ásgeirs-
dóttir, fyrverandi konu hans, f. 17.
ágúst 1944, eru: a) Ásgeir Jónas, f.
Jónas, tengdafaðir minn, var mik-
ill öðlingsmaður. Hann var tæplega
91 árs er hann lést, vel ern allt til
hins síðasta. Með Jónasi er fallinn
frá mikill ættarhöfðingi, því segja
má að öll fjölskyldan, börn, tengda-
börn, afabörn og langafabörn hafi
flykkst um hann, sakir ljúfmennsku
hans og áhuga í garð alls síns fólks.
Jónas lést síðastur 11 systkina frá
Ási við Hafnarfjörð, allt var það
mikið mannkostafólk. Hann sýndi
strax góðar námsgáfur og eftir nám
í Flensborg lá leiðin í Menntaskól-
ann í Reykjavík, þar sem hann tók
stúdentspróf aðeins 19 ára gamall
árið 1930. Eftir stúdentspróf styrktu
bræður hans hann til verkfræði-
náms í Darmstadt í Þýskalandi.
Bræðurnir voru allir sjómenn komn-
ir af kunnri sjómannaætt, niðjar
Árna Björnssonar bónda á Móum á
Kjalarnesi. Jónas vann auk þess fyr-
ir sér sem kyndari hjá bræðrum sín-
um og aflað sér tekna þegar lítinn
aur var að fá á kreppuárunum. En
það dugði ekki og eftir að hafa lokið
fyrrihlutaprófi í vélaverkfræði varð
ekki meira um nám í bili, hann þurfti
að vinna fyrir sér.
Þýskalandsárin á uppgangstímum
nasista voru honum minnisstæð,
sérstaklega vegna þess að hann var
kallaður fyrir vegna Jónasarnafn-
sins. Hann breytti nafninu í Ara og
ég geymi enn reglustiku frá þessum
tíma merktri Ara Sigurðssyni, hún
er reyndar enn notuð af barnabarni
hans og nafna. Eftir að heim var
komið lauk Jónas prófi frá Stýri-
mannaskólanum með ágætum eins
og bræður hans höfðu gert áður. Áð-
ur en námi lauk byrjaði Jónas að
kenna við Stýrimannaskólann sem
átti eftir að verða ævistarf hans. Í
raun ætlaði hann að leggja fyrir sig
togarasjómennsku en var hvattur til
frekara náms. Hann fór til Banda-
ríkjanna á stríðsárunum og stundaði
nám við Háskólann í Kaliforníu.
Honum var það minnisstætt að eng-
in krá var í kílómetra radíus frá
skólanum sem honum þótti nokkuð
skondið.
Eftir að heim var komið kynntist
Jónas tilvonandi eiginkonu sinni
Pálínu Árnadóttur frá Burstarfelli í
Vestmanneyjum. Þau voru einkar
samrýnd hjón allt þar til hún lést
1993. Meðfram kennslu var Jónas
skiptjóri á Hval 5 þar til að hann
varð skólastjóri Stýrimannaskólans
1962.
Ég kom inn á heimili þeirra Jón-
asar og Pálínu aðeins 17 ára gömul.
Þau hjón tóku mér afar vel og ég
uppgötvaði fljótt hvað Jónas tók
hlutunum með stóískri ró, jafnvel
þótt tengdadóttirin tilvonandi yrði
ólétt og sonurinn enn í menntaskóla.
Jónas var glaðlyndur maður, með
„glimt i øjet“, samræðugóður og
fróður um marga hluti. Hjá Jónasi
fór saman vinna og áhugamál enda
hugsunarháttur hans mótaður af
kreppuárunum. Ég man ekki eftir
honum öðruvísi en sívinnandi, hann
var ýmist að fara yfir verkefni,
semja kennsluefni eða sinna kennslu
í Bréfaskólanum. Eftir sjötugsald-
urinn nutu þau Pálína lífsins saman
og þó svo að hún félli frá var hann
ekki einn, börnin sáu um það. Hann
spilaði bridge tvisvar í viku allt þar
til fyrir þremur vikum og undi hag
sínum ágætlega. Jónas var matmað-
ur og það var einkar ánægjulegt að
bjóða honum í mat, steikur voru
hans líf og yndi, hann taldi sig víst
vera búinn að borða nægan fisk um
ævina.
Ég sagði í upphafi að Jónas hafi
verið mikill öðlingur, en það var af
því að hann var svo einstaklega góð-
ur maður og einhvern veginn hélt
maður að hann yrði eilífur. En svo
var auðvitað ekki og er hann nú
kvaddur að sinni. Blessuð sé minn-
ing hans.
Guðrún Ragnarsdóttir.
Elsku besti afi minn. Mig langar
til að kveðja þig með nokkrum orð-
um. Ég er stolt af því að hafa átt þig
fyrir afa og ég naut þeirra forrétt-
inda að vera elsta barnabarnið þitt.
Var stundum ekki viss hvort ég væri
barnið þitt eða barnabarn, eins og
þegar ég var í röðinni til að fá vasa-
peninga af því stóru krakkarnir
þurftu pening fyrir einhverju. Þá
hlóstu þegar ég bað þig bara um tú-
kall fyrir tyggjói og sagðist gefa mér
hann með glöðu. Ég man eftir að
hafa legið á stofugólfinu hjá ykkur
ömmu bara til að heyra þig kalla í
gegnum radíóið Hvalfjörður, Hvalur
fimm kallar. Það var frábært að
heyra röddina þína þegar þú varst
ekki heima. Það var líka frábært
þegar þú mataðir mig á súkku-
laðiköku eftir að ég var búin að
plægja fósturjörðina, sem var mín
sérgrein. Þá var amma að hreinsa
sárin og þú að reyna að hugga mig
og dreifa athyglinni.
Ég sagði þér margoft að ég hefði
ekki getað valið mér betri afa sjálf.
Þú varst alltaf svo þolinmóður og
góður og ég man ekki til þess að þú
hafir nokkurn tímann skammað mig.
Spurðir bara hvort ég yrði aldrei
þreytt. Þér fannst notalegt að ég
hefði lykil að heimili ykkar ömmu
þegar móðursystkini mín voru er-
lendis í námi. Þá mátti ég koma hve-
nær sem var, eins og reyndar alltaf.
Þakka þér fyrir að hafa viljað fara
með mér á ballið, þegar ég hafði
ekki aldur til að vera þar. Það er
bara þannig að fimmtán ára fer
maður ekki á ball með afa sínum.
Það breyttist með árunum og í fyrra
gat ég skemmt mér með þér þegar
þú varðst níræður.
Nú er komið að kveðjustund, ég
kveð þig með væntumþykju og virð-
ingu. Skilaðu kveðju til ömmu frá
mér, ég veit hún verður glöð að vera
ekki lengur ein. Takk fyrir allt sem
þú hefur gert fyrir mig og börnin
mín.
Þín
Kolbrún Pálína (Kolla).
Lítil stúlka mænir á styttuna
„Hugsuðurinn“ með aðdáun og
undrast hvernig hægt sé að búa til
svo fína styttu af afa hennar. Þegar
ég hugsa til afa míns nú virðist þessi
samlíking ekki svo vitlaus. Í augum
barnsins var hann ábúðarmikill
skólastjóri í risastórum skóla og
vafalaust síhugsandi.
Skólamaðurinn Jónas var óþreyt-
andi við að hvetja barnabörn sín til
dáða og aukinnar skólagöngu. Eins
aðhaldssamur og hann jafnan var
fannst honum aldrei of miklum pen-
ingum eytt í menntun, jafnvel þótt
það væri aleigan og meira til. Hann
var mjög metnaðargjarn fyrir hönd
afkomenda sinna og áhugasamur
um þeirra hagi. Var hann einkar
lunkinn við að haga samtölum þann-
ig að þau urðu að lúmskri hvatningu
um að gera nú enn betur.
Afi Jónas var líka góður vinur og
gaman að ræða við hann um mál líð-
andi stundar. Hann fylgdist ávallt
vel með þjóðmálunum og hafði á
þeim skoðun, væri hann inntur eftir
henni. Um sumt hafði hann ekki
mörg orð. Til dæmis þegar hvala-
friðunarmál voru í hámæli og Græn-
friðunga bar á góma hnussaði afi,
hristi hausinn og fékk sér smók.
Meira þurfti ekki að ræða um það
mál.
Ýmsar fleiri minningar vekja kát-
ínu og það eru einmitt þau áhrif sem
afi hafði á mig; með fasi sínu einu
saman kenndi hann mér að sjá bros-
legu hliðina á málunum.
Ég kveð með söknuði og eftirsjá
hlýjan og góðan mann.
Ragna Árnadóttir.
„Jónas frændi er dáinn.“ Þessi
orð systur minnar hljómuðu lengi í
eyra mér. Hvernig mátti það vera að
Jónas væri allur, það er ekki svo
langt síðan við sátum saman? Í
brúðkaupi dóttur minnar í ágúst sl.
ákváðum við að fara saman í eina
ferð með einhverjum hvalbátanna
strax og veiðar hæfust á ný. Þessi
ferð okkar Jónasar verður því miður
ekki farin.
Ekki man ég hvenær ég fyrst sá
Jónas, en það mun hafa verið eftir
dvöl hans í Þýskalandi. Hins vegar
man ég vel hve stoltur ég var af
frændum mínum, bræðrunum Ás-
mundi, Árna, Sigurlaugi, sem allir
voru sjómenn, og Jónasi þegar þeir
komu í heimsókn til foreldra minna,
en móðir mín var hálfsystir þeirra. Í
barnshuga mínum leit ég á þá sem
hetjur eða ofurmenni, því þeir voru
allir sigldir og höfðu komið til út-
landa. Ég sýndi þeim sérstaka virð-
ingu. Ekki óraði mig þá fyrir að
sjálfur ætti ég eftir að koma til út-
landa og dvelja þar langdvölum.
Jónas fæddist 13. mars árið 1911
að Ási við Hafnarfjörð. Foreldrar
hans voru hjónin Guðrún Árnadóttir
og Sigurður Jónasson bóndi og sjó-
maður. Hann var yngstur átta al-
systkina, en þrjú hálfsystkin átti
hann einnig.
Á þessum árum stunduðu bændur
gjarnan sjómennsku á vetrum því
oft var þröngt í búi, einkum ef
barnahópurinn var stór. Sigurður,
faðir Jónasar, var einn þeirra. Ekki
náðu allir sjómenn landi þá frekar
en nú og var Jónas aðeins eins árs
gamall er faðir hans fórst í ofsaveðri
með kútter Geir árið 1912.
Þrátt fyrir bág kjör tókst Guð-
rúnu móður Jónasar að koma sonum
sínum fjórum til mennta: tveir luku
prófi frá Stýrimannaskólanum í
Reykjavík og einn frá Vélskólanum.
Jónas lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1930. Þá hélt hann til Þýskalands og
lauk þar fyrrihlutaprófi í vélaverk-
fræði árið 1933. Af fjárhagsástæðum
gerði Jónas hlé á námi sínu, fór heim
til Íslands og hugðist stunda sjó-
mennsku í eitt ár og ljúka síðan
námi. Jónas ílentist í sjómennskunni
næstu sex árin. Árið 1939 lá leið
hans í Stýrimannaskólann í Reykja-
vík. Þaðan lauk hann fiskimanna-
prófi árið 1940 með ágætiseinkunn
og ári síðar farmannaprófi, sömu-
leiðis með ágætiseinkunn. Stunda-
kennari við skólann var Jónas frá
1940.
Að áeggjan Friðriks V. Ólafsson-
ar, skólastjóra Stýrimannaskólans,
hélt Jónas árið 1942 til framhalds-
náms í siglinga- og stærðfræði við
Kaliforníuháskóla. Í ársbyrjun 1943
varð hann fastur kennari við Stýri-
mannaskólann og kenndi þar sam-
fellt uns hann tók við starfi skóla-
stjóra við fráfall Friðriks V. Ólafs-
sonar árið 1962.
Eiginkona Jónasar var Pálína
Árnadóttir frá Vestmannaeyjum,
fædd árið 1914. Hún lést árið 1993.
Þau gengu í hjónaband árið 1946 og
bjuggu allan sinn búskap í Reykja-
vík, síðast á Skúlagötu 40. Börn
þeirra eru: Árni Björn verkfræðing-
ur, Baldur verkfræðingur og Ebba
ritari. Fyrir átti Jónas soninn Sig-
urð Rúnar og Pálína dótturina Lísu
og soninn Jón.
Jafnframt kennslunni stundaði
Jónas sjómennsku á sumrin. Árið
1951 réðst hann til Hvals hf., fyrst
sem stýrimaður á hvalbátunum, en
frá 1954 sem skipstjóri allt til ársins
1965 er hann lét af sjómennsku.
Jónas var mikið ljúfmenni, hann
var yfirvegaður og aldrei heyrði ég
hann tala hnjóðsyrði um nokkurn
mann. Ég á því láni að fagna að hafa
verið með Jónasi til sjós á fimm
hvalvertíðum. Aldrei varð honum
það á að beita röddinni um of til að
koma skipunum sínum sem yfirmað-
ur á framfæri. Þó kom það fyrir ef
veður voru slæm og Kári var að flýta
sér að hann varð að láta vel í sér
heyra þar sem hann stóð einn í
stafni nánast óvarinn við byssuna
tilbúinn til atlögu við næsta hval.
Meðan Jónas var enn stýrimaður
kom það oftast í hans hlut að reikna
út og ákveða staðsetningu skipsins.
Ekki var það vegna þess að skip-
stjórinn væri ekki vandanum vaxinn,
heldur sýnir það hve mikið traust
hann bar til Jónasar, enda var hann
afburða siglingafræðingur. Eftir að
hafa jagað hval í lengri tíma breytt-
ist að sjálfsögðu staðsetning skips-
ins. Þá var Jónas gjarnan inntur eft-
ir því hvar hann áliti skipið statt.
Áður en hann fór í tæki og tól til að
fullvissa sig um stöðuna leit hann
gjarnan á hafflötinn og kom með
sínar ályktanir sem oft á tíðum
komu heim og saman við það sem
„græjurnar“ síðan staðfestu. Jónas
frændi, eins og hann var ávallt kall-
aður í fjölskyldunni, sigldi skipi sínu
ávallt heilu í höfn. Nú hefur hann
lagt upp í sína hinstu för, farsælu lífi
hér á jörð og hamingjuríku er lokið
og komið að kveðjustund.
Elsku frændi. Við systkinin og
Sieglinde þökkum þér allt sem þú
varst foreldrum okkar og fjölskyldu
allri. Við biðjum algóðan Guð að
leiða þig og hans eilífa ljós lýsi þér.
Börnum þínum og fjölskyldum
þeirra biðjum við einnig blessunar
Guðs og handleiðslu hans.
Far þú í friði, friður Guðs þig
blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt.
Sigurður Björnsson.
Með virðingu og þökk kveð ég
Jónas Sigurðsson, skólastjóra Stýri-
mannaskólans í Reykjavík, í 19 ár,
frá 1962 til 1981. Ég kveð hann fyrir
hönd Stýrimannaskólans sem hann
þjónaði svo lengi, bæði sem kennari
og skólastjóri. Persónulega þakka
ég og kona mín Jónasi ánægjuleg
kynni og vináttu, sem varð traustari
eftir því sem árin liðu.
Jónas Sigurðsson var skarp-
greindur maður og prýðilega mennt-
aður. Hann var blátt áfram, sérstak-
lega hlýr og viðræðugóður og
honum fylgdi ró og festa.
Jónas varð stundakennari í stærð-
fræði við Stýrimannaskólann meðan
hann var þar í námi, en Jónas Sig-
urðsson lauk hinu meira fiskimanna-
prófi árið 1940, en farmannaprófi
lauk hann vorið 1941, hvort tveggja
með ágætiseinkunn og var hæstur í
sínum hópi. Jónas Sigurðsson hafði
því starfað við Stýrimannaskólann í
Reykjavík í um 40 ár, fyrst sem
kennari og síðast sem skólastjóri.
Jónas Sigurðsson mundi tímana
tvenna við aðbúnað og menntun sjó-
manna og þá sérstaklega skipstjórn-
armanna. Hann hafði kynnst sjó-
mannslífinu sem ungur maður á
togara, þar sem unnið var samfleytt
minnst í 12 klukkustundir á opnu
þilfari, hvernig sem viðraði og oft í
þungum sjó með allt á floti, þegar
skipin voru orðin lestuð. Hann var
nemandi og kennari í gamla Stýri-
mannaskólanum við Öldugötu, sem í
upphafi síðari heimsstyrjaldarinnar,
um og eftir 1940, var að sprengja ut-
an af sér allt húsnæði. Jónas var við
framhaldsnám við Kaliforníuháskóla
JÓNAS
SIGURÐSSON