Morgunblaðið - 26.03.2002, Blaðsíða 11

STÖÐUGT meiri samkeppni ríkir
um tíma fólks og samkeppnin um at-
hygli er mikil og þetta hefur m.a. leitt
til þess að mikilvægi leiðtoga stjórn-
málaflokka hefur vaxið og öll kosn-
ingabarátta verður að koma saman í
framkomu leiðtogans gagnvart al-
menningi.
Þetta var eitt af því sem kom fram
á fundi ÍMARK um markaðssetningu
í stjórnmálum.
Einar Karl Haraldsson almanna-
tengslaráðgjafi minnti á að mikið
áreiti dynji á fólk á hverjum degi sem
þýði að samkeppnin á skilaboða-
markaðinum sé geysihörð. Í þessu
umhverfi hafi þróast það sem hann
kjósi að kalla leiðtogastjórnmál sem
þó megi ekki rugla saman við um-
ræðu um sterka foringja. „Leiðtoga-
stjórnmál eru afsprengi fjölmiðla- og
fjölhyggjusamfélagsins þar sem hlut-
skipti stjórnarandstöðu verður æ erf-
iðara vegna þess að ráðherrar og
ráðamenn fá mest af sviðsljósi fjöl-
miðlanna. Leiðtogastjórnmál felast í
því að greina framtíðarvanda- og við-
fangsefni, finna lausnir á þeim og
vinna eigin flokksmenn við fylgis við
þær tillögur um leið og kosningbar-
áttan er gerð að stöðugu viðfangs-
efni.
Í þessari baráttu hefur leiðtoginn
sér við hlið herskara af sérfræðingum
til þess að aðstoða sig, sem stundum
eru kallaðir spunadoktorar, og hafa
ekki annað umboð en frá leiðtoganum
sjálfum. Þetta gengur því þvert á full-
trúalýðræðið og þykir blaða- og emb-
ættismönnum og kjörnum fulltrúum
oft nóg um völd þeirra. Þá krefst
sjónvarpsdramatíkin þess að leiðtog-
arnir séu einir í aðalhlutverkum vik-
urnar fyrir kosningar. Þetta hefur á
hinn bóginn gefið þeim vald til þess
að vera aðalhöfundar nýrrar stefnu-
mótunar þar sem öll kosningabarátt-
an verður að koma saman í fram-
komu leiðtogans á lokasprettinum.“
Í máli Gísla Marteins Baldursson-
ar, fjölmiðlamanns og frambjóðanda,
kom fram að bæði fjölmiðla- og
stjórnmálamenn vilji að umræðan sé
á sæmilega háu plani, vilji að almenn-
ingur viti um hvað deilurnar snúist og
hvað greini flokkana að.
Þarf að borga fyrir að koma
skilaboðum á framfæri
Eftir því sem afþreying vaxi í þjóð-
félaginu verði þörfin fyrir stjórn-
málaflokk ekki jafnmikil en að sama
skapi vaxi þörfin fyrir áhugaverðan
leiðtoga og fyrir markaðsfólk sem
kunni að taka það sem leiðtogarnir
vilja segja og setja það í búning sem
sé þess eðlis að fólk nenni að hlusta
og muni það sem sagt er. Það þýði
ekki lengur að treysta á að fjölmiðlar
komi skilaboðum stjórnmálamanna á
framfæri, menn þurfi að borga undir
skilaboðin með einum eða öðrum
hætti alveg inn á eldhúsborð hjá kjós-
endum.
En í hvað fara þessir peningar?
spyr Gísli Marteinn: „Jú, þeir fara í
auglýsingar og markaðssetningu
stjórnmálanna og í kosningastjóra,
sem eru málaliðar og vinna hjá hverj-
um sem er.“ Gísli Marteinn segir það
hljóti þó að vera grundvallarspurning
hvað við sjálf séum tilbúin til að gera
til þess að vinna kosningar. Það sé
hægt að fara af stað með það eina
markmið að sigra og nýta sér mark-
aðs- og auglýsingamennina, láta gera
kannanir á því hvað almenningur vill
og hvaða mál brenni á fólki og hvað
falli í kramið hjá því og búa til mál-
efnaskrá sem fólk muni „kaupa“. „En
erum við tilbúin til þess að gera
þetta? Viljum við að stjórnmálaflokk-
ar séu drifnir áfram af markaðinum?
Viljum við ekki að flokkarnir taki sig
alvarlega, haldi sínu striki og taki
hugmyndir sínar hátíðlegar ekki
vegna vilja markaðarins heldur jafn-
vel þrátt fyrir vilja markaðarins. Er
ekki búið að snúa málunum við þegar
talað er um að flokkur kanni hug
kjósenda og taki síðan afstöðu út frá
því. Voru flokkarnir ekki stofnaðir ut-
an um ákveðnar hugsjónir og hug-
myndir og var ekki hlutverk þeirra að
fá almenning í lið með sér? Ég held að
þrátt fyrir allt sé inntakið lykilatriðið
og skiptir enn þá öllu máli og vonandi
gerir það það áfram.“
Friðrik H. Jónsson, dósent í sál-
fræði við Háskóla Íslands, ræddi um
ímynd stjórnmálamanna. Hann segir
ímynd byggjast á fjölmörgum þátt-
um, s.s. framkomu, klæðnaði, útliti og
skapi en lokaniðurstaðan sé að ímynd
sé einhvers konar sambræðingur af
þessu öllu.
Segir fjölmiðla ráðandi afl
við mótun ímyndar
Ímynd verði í flestum tilvikum
þannig til að fólk fái upplýsingar, oft-
ast gegnum fjölmiðla, hvers konar
maður viðkomandi stjórnmálamaður
sé, og móti síðan hugmyndir sínar út
frá þeim upplýsingum. Fjölmiðlar
séu því ráðandi afl í því hvernig
ímynd manna mótast. Friðrik segir
rannsóknir sýna að fólk reyni að ein-
falda veruleikann, þ.e. með svoköll-
uðum staðalmyndum sem gangi út á
það að draga fólk í dilka og eigna því
eiginleika. Rannsóknir sýni að að til
þess að staðalmyndir verði langlífar
þurfi sannleikskjarni að búa í þeim.
Og ímyndin sé af sama meiði og stað-
almyndin, þ.e. aðferð til þess að hafa
skilning á þeim sem menn þekki ekki
persónulega.
„Í rannsóknum mínum notaði ég
níu mælistikur sem falla í þrjá flokka.
Fyrsti flokkurinn var virkni og stikur
hans voru ákveðinn/óákveðinn, beitt-
ur/deigur, virkur/aðgerðalítill. Annar
flokkur var upplag og stikur hans
voru áreiðanlegur/óáreiðanlegur,
sanngjarn/ósanngjarn, alþýðlegur/
hrokafullur. Í þriðja flokknum, við-
móti, voru mælistikurnar skemmti-
legur/leiðinlegur, líflegur/daufur og
hlýlegur/kaldur. Davíð Oddsson hef-
ur alltaf mælst sterkastur á virkni í
mínum mælingum, næststerkastur í
viðmóti en veikastur í upplagsflokkn-
um. Halldór Ásgrímsson mælist hins
vegar hæstur í upplagi, næstur í
virkni en alltaf lægstur í viðmóti. Öss-
ur Skarphéðinsson hefur alltaf mælst
hæstur í viðmóti, síðan kemur virkni
en upplagið lægst.“
Fjallað um markaðssetningu í stjórnmálum á umræðufundi ÍMARK
Mikil samkeppni um
athygli og tíma fólks
Morgunblaðið/Ásdís
Leiðtogastjórnmál eru afsprengi fjölmiðlasamfélags, segir Einar Karl
Haraldsson, og hlutskipti stjórnarandstöðu verður æ erfiðara.
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2002 11
VIÐSKIPTABANKARNIR hafa
tilkynnt um vaxtalækkun á bilinu
0,25–0,40% af hluta út- og innlána
þeirra. Vextir óverðtryggðra
skuldabréfalána bankanna hækk-
uðu hins vegar um 2,0% umfram
hækkun stýrivaxta Seðlabankans á
árunum 1999 til 2001.
Hagnaður bankanna jókst veru-
lega milli áranna 2000 og 2001.
Hagnaður ársins 2000 var hins
vegar sérstaklega lágur, sem skýra
má að mestu leyti með umskiptum
í annarri fjármálastarfsemi, þ.e.
vegna viðskipta bankanna með
veltuskuldabréf, veltuhlutabréf og
gjaldeyri.
Samanlagður hagnaður við-
skiptabankanna í fyrra var um 6
milljarðar króna, og þar af var
hagnaður Íslandsbanka um helm-
ingur. Hagnaður þeirra árið áður
nam tæpum tveimur milljörðum en
árið 1999 rúmum 5 milljörðum.
Hreinar vaxtatekjur bankanna
jukust milli áranna 1999 og 2000
og aftur milli áranna 2000 og 2001.
Frá 1999 til 2001 jukust hreinar
vaxtatekjur þeirra hlutfallslega um
59–73%, mest hjá Búnaðarbanka
en minnst hjá Landsbanka. Mest
vegur aukning vaxtatekna af útlán-
um en eignir bankanna eru að
stærstum hluta útlán til viðskipta-
vina.
Hreinar vaxtatekjur bankanna
námu tæpum 25 milljörðum króna í
fyrra, samanlagt, tæpum 18 millj-
örðum árið áður en tæpum 15
milljörðum árið 1999. Þessar
tekjur jukust því samanlagt hjá
bönkunum þremur um 10 milljarða
króna milli áranna 1999 og 2001.
Fylgni er því milli aukins vaxta-
munar á óverðtryggðum skulda-
bréfalánum bankanna og stýri-
vaxta Seðlabankans.
Einnig verður að hafa í huga að
aukin verðbólga á árinu 2001 hefur
bein áhrif á vaxtatekjur bankanna
vegna verðtryggðra útlána þeirra.
Þóknunar- og þjónustutekjur
bankanna jukust einnig milli ár-
anna 1999 og 2001. Þessar tekjur
námu samtals rúmum 11 milljörð-
um króna á árinu 2001, tæpum 10
milljörðum árið 2000 og tæpum 7
milljörðum árið 1999. Þær jukust
því um tæplega 70% milli áranna
1999 og 2001.
Gengistap dregur
bankana niður
Á móti auknum hreinum vaxta-
tekjum viðskiptabankanna kemur
að gengistap af annarri fjármála-
starfsemi dregur úr hagnaði þeirra
allra. Önnur fjármálastarfsemi
bankanna er eins og að framan
greinir viðskipti með veltuskulda-
bréf, veltuhlutabréf og gjaldeyri.
Gengistap Íslandsbanka nam 706
milljónum króna í fyrra, sem er
206 milljóna króna aukning frá
fyrra ári. Hafa ber þó í huga að á
árinu 2000 færði bankinn stærsta
hlutann af lækkun á markaðs-
skuldabréfum sínum það ár ekki
sem gengistap heldur undir sér-
stakan lið. Þessi lækkun á geng-
istapinu á árinu 2000 nam 1,7 millj-
örðum króna. Í raun lækkaði
gengistap Íslandsbanka því um 1,4
milljarða króna milli áranna 2000
og 2001.
Á árinu 1999 var hins vegar
gengishagnaður af annarri fjár-
málastarfsemi hjá Íslandsbanka
upp á 1.580 milljónir króna.
Gengistap Landsbankans á árinu
2001 nam 1.704 milljónum, sem er
um 1,6 milljarða króna lakari út-
koma en árið áður en gengistapið
var þá 113 milljónir. Á árinu 1999
nam gengishagnaður Landsbank-
ans hins vegar 615 milljónum.
Gengistap Búnaðarbankans á
árinu 2001 nam 667 milljónum og
1.119 milljónum árið áður. Á árinu
1999 var hins vegar gengishagn-
aður af þessari starfsemi, eins og
hjá hinum viðskiptabönkunum, upp
á 1.297 milljónir.
Viðskiptabankarnir voru því allir
með gengishagnað á árinu 1999 en
gengistap bæði 2000 og 2001.
Vaxtatekjur banka
um 25 milljarðar




       
       
 
           !  
 
" 
# #

 
 $% 
  



 $% 
  






    $% 
  



 

 


         
    !   " $    %  &   '       ()))  *++(
SVEINN Valgeirsson, sóknar-
prestur á Tálknafirði, varð fyrst-
ur manna til að vinna fimm millj-
ónir króna í þættinum Viltu vinna
milljón? á Stöð 2 en í fyrrakvöld
náði hann að svara fimmtándu og
síðustu spurningunni í þættinum
rétt. Spurningin var: Af hvaða
ættkvísl fugla er skúmurinn?
Möguleikarnir voru a) kjóaætt, b)
svartfuglaætt, c) máfaætt og d)
skarfaætt. Er hið rétta að skúm-
urinn er af kjóaætt.
Sveinn er fæddur 1966 í
Reykjavík. Hann útskrifaðist úr
Menntaskólanum í Reykjavík
1986 og lauk guðfræðiprófi frá
Háskóla Íslands 1995.
Eftir að hann lauk prófi réðst
hann sem sóknarprestur vestur á
Tálknafjörð og hefur þjónað þar
síðan. Á myndinni er lukkuleg
fjölskyldan, frá vinstri: Ragnar
Sveinsson, Ásdís Elín Auð-
unardóttir, Sigurgeir Sveinsson
og Sveinn Valgeirsson sókn-
arprestur.
Morgunblaðið/Finnur
Presturinn
vann fimm
milljónir
FIMM sérvöruverslanir með gler-
augu, úr og skartgripi í Smáralind
lækkuðu verð á öllum vörum um 3%
á laugardag. Með lækkuninni voru
verslanirnar að leggja sitt af mörk-
um til að halda vísitölu neysluverðs í
skefjum og stuðla að því að rauðu
strikin í kjarasamningum haldi.
Jafnframt skuldbundu verslanirnar
sig til að hækka ekki vöruverð fram
til 1. maí.
Verslanirnar eru Optical Studio
RX, Optical Studio Sol, Carat-Hauk-
ur gullsmiður, Brilliant og Gull-
smiðja Óla.
Lækkuðu
verð um 3%
SVO virðist sem kviknað hafi í út frá
eldavél í húsi í Krummahólum í
Breiðholti á sunnudagskvöld. Miklar
skemmdir urðu á innbúi af völdum
reyks og hita en húsið var mannlaust
þegar eldurinn kviknaði.
Mikinn reyk lagði út um stofu-
glugga þegar Slökkvilið höfuðborg-
arsvæðisins kom á vettvang. Reyk-
kafarar voru fljótir að finna upptök
eldsins og gekk slökkvistarf vel.
Líklega kviknaði
í út frá eldavél
♦ ♦ ♦