Morgunblaðið - 26.03.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG hef aldrei haft
gaman af Sónötu Carls
Reinecke frá árinu 1885.
Ekki fyrr en laugar-
dagskvöldið 16. mars
árið 2002. Þökk sé
ójarðneskum flaututóni
Stefáns, leik hans að
hinu fínlega og ofur-
veika, fullkominni mót-
un hans á löngum og
brothættum línum, inn-
lifuðum og glæsilegum
píanóleik Elizavetu
Kopelman og samspili
þeirra tveggja sem var í
einu orði sagt stórkost-
legt. Upphaf sónótunn-
ar var nánast impressj-
ónískt! (eða ættum við
að segja: minnti á ljós-
brot á vatni) í flutningi
þeirra. Annars hljómaði
þessi sónata íhalds-
gaursins í Leipzig eins
og meistaraverk eftir
Schumann eða Mendel-
sohn í þessum magnaða
flutningi.
Canzone Samuels
Barbers er ein þessara
yndislegu „intermezzi“
flautubókmenntanna.
Barber er einn af lag-
línumeisturum tuttug-
ustu aldarinnar (íhaldsgaur?). Gagn-
rýnandanum hefur alltaf þótt vænt
um þessa tónlist. Að vísu hefði mátt
staldra ögn meira við og íhuga dýpt
þessara fögru tóna en Cansónan var
vissulega sungin af innileik og hlýju í
fulkominni einingu hljóðfæranna.
Lowell Libermann verður seint
sakaður um frumlega hugsun ef
marka má hina ofurvinsælu flautu-
sónötu þessa unga manns, frá árinu
1987. En hann skrifar feikivel fyrir
hljóðfærin og það er erfitt að ímynda
sér þessa sónötu betur flutta. Fyrri
kaflinn er ljóðrænn með tilfinninga-
þrungnum milliköflum (og ég vona
svo sannarlega Liebermanns vegna
að Jolivet-tilvitnanirnar hafi verið
meðvitaðar). Síðari kaflinn er virtúós-
ískur, perpetuo mobile, undir miklum
áhrifum frá Prokofiev. Fjölmargir
flautuleikarar í salnum réðu sér ekki
fyrir kæti eða örvilnan í hléinu eftir
þessa flugeldasýningu.
„Það er eins í New
York og uppi á íslensk-
um öræfum; þar ertu
einn,“ sagði Magnús
Blöndal við mig þar
vestra fyrir löngu. Úr
einsemdinni reis meist-
araverkið Solitude,
söngur án orða, tónar
sem verða til af einu
„e“-i og hverfa að lok-
um inn í eitt „g“. Þetta
var besta tónverk efnis-
skrárinnar. Stefán dró
hina stóru línu verksins
af listrænu innsæi.
En Solitude er ekki
bara söngur heldur líka
„parlando“; samtal
flautuleikarans við
flautuna, áheyrendur
og sjálfan sig. Ég tel að
Stefán hefði þurft að
leggja meiri rækt við
hina innri merkingu
hendinganna, gefa
hverjum einasta tóni
orð og líf. Solitude er
eitt þeirra verka sem
eru algjörlega háð
sköpunarmætti flytj-
andans.
Og enn fengum við að
hlusta á sönglag;
„Trockene Blumen“
Schuberts. Eins og í
Kansónu Barbers hefði ég viljað
heyra meiri ró, dýpt og hryggð í inn-
gangi verksins. Lagið sjálft var ynd-
islega sungið, og í tilbrigðunum
gneistaði af leik þeirra hjóna en óvíða
skrifaði Schubert svo tæknilega erf-
iða tónlist fyrir píanóið.
Aukalagið var tangó eftir Piazolla.
Ég fór dansandi heim. Hvet alla tón-
elskandi menn að koma á næstu tón-
leika dúósins. Bíð sjálfur spenntur
eftir tækifæri til að hlusta á þau tak-
ast á við fleiri verk.
Söngvar
án orða
TÓNLIST
Ýmir, Skógarhlíð
Stefán Höskuldsson flautuleikari. Flutt
voru verk eftir Carl Reinecke, Samuel
Barber, Lowell Lieberman, Magnús Blön-
dal Jóhannsson og Franz Schubert. Undir-
leikari á píanó var Elizaveta Kopelman.
Laugardagur 16. mars.
EINLEIKSTÓNLEIKAR
Kolbeinn Bjarnason
Elizaveta Kopelman
Stefán Höskuldsson
KARLAKÓRASÖNGUR hefur
löngum staðið föstum rótum í Eyja-
firði, allt frá því að Magnús Einars-
son, organisti, stofnaði Karlakórinn
Heklu um aldamótin 1900 og náði
þeim frækilega árangri að sannfæra
tónlistargagnrýnendur í Noregi með
söng sínum, er „Heklungar“ fóru í
fyrstu utanlandsför íslenskra kóra ár-
ið 1905. Það var því ekki undarlegt að
sá árangur yrði körlum hvatning að
feta söngbraut Heklunga og sækja
lengra eins og kórarnir á Akureyri,
Geysir og Karlakór Akureyrar, gerðu
í áratugi og reyndar Karlakór Dalvík-
ur, sem áttu miklum vinsældum að
fagna hjá þorra þjóðarinnar. Ég var
áður þeirrar skoðunnar að karlakór
væri eins og sinfóníuhljómsveit sem
vantaði björtustu hljóðfærin, þau
kvenlegri og skærari. Sú skoðun var
og mikið útbreidd á sjöunda og átt-
unda áratugnum að blandaðir kórar
væri það sem koma skyldi. Á þessum
tíma urðu til margir ágætir blandaðir
kórar, en vinsældir karlakóra dvín-
uðu og þeim fækkaði verulega í land-
inu. Nú virðist áhugi á karlakórum
hafa aukist og einnig á kvennakórum
og greinilegur áhugi hjá fólki á þess-
um þremur greinum söngsins: karla-
kór, kvennakór og blönduðum kór.
Ég tel að þessir kórar séu allir rétt-
bornir strengir í sönghörpunni, enda
hljóma margir söngvar einungis vel í
einni gerð kóra og eru sérstaklega
samdir eða útsettir fyrir hana. Þannig
var með Finnann Arnas Järnefelt,
sem okkur er ekki minnisstæður sem
listmálari, sem hann vissulega var,
ekki sem mágur Sibeliusar, þó hann
hafi verið það, heldur tónskáldið sem
samdi gersemiskarlakórasönginn um
svaninn sem eitt sinn flaug um loftin
blá, og enn lyftir áheyrendum í loftin
blá í vönduðum flutningi. Þannig hóf
þessi langlífi svanur sig til flugs í
flutningi Karlakórs Dalvíkur í upp-
hafi tónleikanna og var hrífandi að
hlýða á hve kliðmjúkur söngurinn var
og hve samstilltur og hljómgóður kór-
inn er. Síðan flutti kórinn þrjú lög úr
syrpu af stúdentalögum sem Jón Þór-
arinsson útsetti fyrir stúdentakórinn
og fjórhent píanó um 1965. Útsetn-
ingar eru gersemi og lögin þrjú voru:
Malakoff, Hin gömlu kynni og Sjung
om studentens, þarna flutt í íslenskri
þýðingu, Syngið við hörpu. Bæði mik-
il mýkt og einnig kraftur einkenndi
flutning þessara laga. Það þarf reynd-
ar engum að koma á óvart að fram-
sögn þeirra svarfdælsku var skýrust
þessara kóra, svo nánast hvert orð
var skiljanlegt. Næst gekk á svið
nokkuð fjölmennari eða 35 manna
Kór Eyjafjarðar og er sá kór mann-
aður góðum söngmönnum í öllum
röddum. Vel fór á því að kórinn hóf
raust sína með flutningi á laginu
Gestaboð eftir fyrrum liðsmann sinn,
tónlistarkennarann og tónlistar-
manninn Garðar Karlsson, sem öllum
var harmdauði, er hann dó nú á vetr-
arnóttum langt um aldur fram. Trú
mín er sú að þetta skemmtilega lag og
reyndar fleiri söngvar Garðars, sem
ég hef heyrt, muni halda nafni hans á
lofti meðal söngelskra. Ég saknaði
þess nokkuð víða í efnisskránni að
ekki var þess getið hverjir útsett
höfðu lögin, sem ætti að vera sjálf-
sagt. Karlakór Akureyrar Geysir er
samsteypa gömlu stórvelda karlakór-
anna Geysis og Karlakórs Akureyrar
og skipaður tæplega 40 mönnum.
Erla Þórólfsdóttir stjórnandi kórsins
hefur góð tök á kórnum og styrkleika-
breytingar og túlkun kórsins á þeim
fimm lögum eftir Árna Thorsteins-
son, sem Jón Þórarinsson útsetti í
svokallaðri Fóstbræðrasyrpu, voru
skínandi góð, sérstaklega fallegur
raddblær var á raddsóló fyrsta bassa í
Sólin er hnigin… Í lögunum eftir
Bellmann og Julius Otto fannst mér
annar bassi ekki nógu samlitur og
fyrsti tenór í veikara lagi. Að loknu
hléi hófst hin sanna karlakóraveisla
þegar kórunum var steypt saman í
rúmlega 90 manna kór. Hljóðfæri
þetta var í senn magnað og virtist
býsna meðfærilegt ef marka má sann-
færandi flutning flestra laganna.
Þarna voru gengnar hefðbundnar
slóðir sveina sem syngja og ganga
léttir í lundu. Ég verð að taka undir
orð stjórnanda Karlakórsins Þrasta í
sjónvarpi nýverið að mikil þörf er á
nýjum karlakórslögum. Þótt mörg
gömlu laganna séu ágæt, verða fram-
farir með nýjungum og það á við um
karlakórsönginn einnig, fordæmi
Karlakórs Reykjavíkur, Fóstbræðra
og Þrasta mætti verða þar til eftir-
breytni. Ein perla íslenskra karla-
kórslaga er Sumar í sveit eftir Jóhann
Ó. Haraldsson, sem naut sín einkar
vel í vönduðum flutningi. Aftur á móti
fannst mér lagið Ríðum sveinar senn
vera á of hægu tölti til að það fengi
notið sín. Það fór vel á því að láta vita
íslenskra karlakórslaga lýsa heimleið
að loknum tónleikum og láta það bera
þá ósk í brjóst að þessir kórar geri
meira saman, flytji stór verk jafnvel
með sinfóníuhljómsveit. Auðvitað var
lokalagið umrædda Brennið þið vitar
úr Alþingishátíðarkantötu Páls Ís-
ólfssonar. Það var lagið!
Vitar brenna við Eyjafjörð
TÓNLIST
Glerárkirkja
Flytjendur: Karlakór Akureyrar Geysir,
stjórnandi: Erla Þórólfsdóttir, Karlakór
Dalvíkur, stjórnandi Guðmundur Óli Gunn-
arsson, og Karlakór Eyjafjarðar, stjórn-
andi: Björn Leifsson. Helga Bryndís
Magnúsdóttir og Sólveig Anna Jónsdóttir
léku á píanó. Á efnisskrá voru 21 karla-
kórslag, þar af 9 íslensk. laugardaginn
17. mars kl. 16.
KARLAKÓRAR
Jón Hlöðver Áskelsson
BARNABÓK Þorvaldar Þor-
steinssonar, Ég heiti Blíð-
finnur en þú mátt kalla mig
Bóbó, var gefin út á þýsku í
febrúarmánuði sl. af forlaginu
Bertelsman-Random House.
Bókin hefur
fengið þar
góðar viðtök-
ur og er með-
al annars á
lista yfir
helstu bækur
marsmánaðar
í þýskum
bókabúðum. Í
framhaldi af
góðum viðtök-
um hefur Bertelsman ákveðið
að gefa einnig út aðra bókina
um Blíðfinn, Ert þú Blíðfinn-
ur? Ég er með mikilvæg
skilaboð, sem Bjartur gaf út
árið 2000.
Einnig gefin út á
dönsku og sænsku
Rosinante, danskur útgef-
andi Þorvaldar, hefur einnig
ákveðið að gefa þá bók út síð-
ar á þessu ári. Ennfremur
hefur réttindastofa Bjarts ný-
lega samið við sænska bóka-
forlagið Absalut Boker um
útgáfu á bókunum um Blíð-
finn í Svíþjóð.
Útgáfa Bertelsman á Blíð-
finni hefur verið í undirbún-
ingi frá því á liðnu hausti en
þá var 3.000 kynningareintök-
um af bókinni dreift til starfs-
fólks bókabúða í Þýskalandi.
Í marsmánuði komst hún á
sjö bóka lista þýskra bóka-
búða yfir athyglisverðustu
barnabækur mánaðarins. Í
byrjun mars fékk hún sér-
staka kynningu í þýska sjón-
varpinu og aðrir fjölmiðlar
hafa fylgt í kjölfarið.
Heilsteypt listaverk
Dómar um bókina hafa ver-
ið jákvæðir. Gagnrýnandi
Sueddeutsche Zeitung, Sigi
Seuss, kallar hana „heilsteypt
listaverk“ sem hafi allt til að
bera „til að hlýja jafnt ungum
sem öldnum um hjartaræt-
urnar“. Þó að höfundur
bregði á leik með sígilda
söguþræði og alþekkt minni,
flétti hann efni sitt saman af
„þeirri alúð sem þarf til að
gæða þau lífi á þann hátt að
allt smelli saman í eina sögu
sem við höfum aldrei heyrt“.
Einnig var lofsamlegur dóm-
ur í Die Zeit, einu helsta
vikuriti Þýskalands.
Blíðfinni
vel tekið
í Þýska-
landi
Þorvaldur
Þorsteinsson
F.ART sýndi á vorsýningu í Char-
lottenborgs Slot íslenskan pylsu-
vagn. Í vagninum var seld íslensk
skyndilist í stað þess að selja pylsur
og einnig útvarpað af Rás 1.
F.art samanstendur af Hildi Mar-
grétardóttur og Lónu Dögg Christ-
ensen. Þær hafa áður sýnt og selt
skyndilist m.a. á Lækjartorgi (í
pylsuvagni) menningarárið 2000 og
í Bónus á Laugavegi, árið 2001, þá í
samvinnu við Þiðrik Hansson.
Vorsýningin er á slóðinni
www.hildur.com.
Íslenski pylsuvagn f.art í Kaupmannahöfn.
Íslensk skyndilist
í pylsuvagni
ÚTMÁNUÐIR eru undantekn-
ingarlaust besti tími bíófíkilsins,
þökk sé Óskarsverðlaununum. Sem
hefja gjarnan göngu sína á þessum
árstíma vegna afhendingarhátíðar-
innar síðari hluta mars. Árið í ár er
engin undantekning. Myndir yfir
meðallagi eru áberandi í öllum kvik-
myndahúsum, af þeirri ástæðu virka
nokkrar unglingahrollvekjur
kannski mikið mun verri en aumingi
þeirra er. Um síðustu helgi sá ég 13
Ghosts sem var ekkert annað en
umbúðirnar en er þó hreinasta gull-
náma við hliðina á Long Time Dead.
Sem hefur í sannleika sagt ekki
neitt uppá að bjóða annað en sóða-
skap og manndrápsleiðindi. Hún
flokkast vafalaust undir hrollvekj-
una en er þó talsvert í bland við
„slasher“-myndir, slíkar blóðslabbs-
myndir eru blessunarlega sjaldgæf-
ar í bíóum hérlendis enda best
geymdar í sínum perraklúbbum.
Upphafsatriði Long Time Dead
er einhver ógæfuleg og muskuleg
ólæti í hálfrökkri, sem maður kemst
að löngu síðar að á að vera anda-
glasfundur sem fer úr böndunum
hjá djöfladýrkendum í Marokkó
áratugum áður. Síðan víkur sögunni
að hópi ungmenna í grámyglulegri
stórborgareyðimörk á Englandi.
Þeim leiðist að væflast um dans-
gólfið snardópuð og langar að víkka
sjóndeildarhringinn; að sjá heiminn.
Fara í andaglas snardópuð Ekki
tekur betra við, þar sem hópnum
tekst að vekja upp elddjöful nokk-
urn sem nefnist Djinn. Gengur síð-
ari hluti þessarar ómyndar útá að
Djinn murkar úr þeim líftóruna á
ýmsan hátt, og er aðaláherslan und-
antekningarlaust sett á viðbjóðinn.
Engin spenna, enginn hrollur, engin
saga, ekki orð sagt af viti, engin þol-
anlega gerð persóna. Innanum gúm-
ilaðið bregður gamla góða Tom Bell
fyrir, sem nú virðist á svipuðum
slóðum og smáfugl í stórhríð. Annað
undarlegt fyrirbrigði skýtur upp
kollinum í leikaravalinu, sem er
Lukas Haas, sem lék drengstaulann
í Vitninu, hinni eftirminnilegu
spennumynd Weirs. Long Time
Dead getur hinsvegar ekki flokkast
undir annað en verstu tímasóun.
Útkulnaður elddjöfull
KVIKMYNDIR
Laugarásbíó
Leikstjóri: Marcus Adams. Handrit: Eitan
Amusi, ofl, Kvikmyndatökustjóri: Nic
Morris. Tónlist: Don Davis. Aðalleik-
endur: Joe Absolom, Tom Bell, Lara Bel-
mont, Melanie Gutteridge, Lucas Haas.
Sýningartími 94 mín. Bretland 2001.
LONG TIME DEAD (LÖNGU DAUÐUR) 1⁄2
Sæbjörn Valdimarsson