Morgunblaðið - 26.03.2002, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2002 31
KONUR sem missa brjóstvegna krabbameinsvilja í langflestum til-vikum fá nýtt brjóst í
staðinn. Þar eru nokkrir mögu-
leikar í boði, meðal annars að nota
silikonpúða eða flytja vef frá öðr-
um stöðum á líkamanum og skapa
með honum nýtt brjóst. Aðgerðir
sem þessar eru í höndum lýta-
lækna.
Skurðlæknarnir Sigurður Þor-
valdsson og Rafn Ragnarsson eru
sérfræðingar í lýtalækningum og
starfa á lýtalækningadeild Land-
spítala – háskólasjúkrahúss. Deild-
in sinnir aðgerðum á þessu sviði en
auk þeirra fellur til dæmis undir
hana öll meðferð vegna bruna-
slysa. Sigurður flutti nýverið er-
indi á fræðslufundi Landspítalans
og greindi frá árangri aðgerða á
árunum 1979 til 2001 sem hann
hefur einkum annast og Rafn með
honum eftir að hann kom til starfa
fyrir nokkrum árum.
Ein aðgerð í viku
nauðsynleg
Árlega greinist brjóstakrabba-
mein hjá um 110 konum hérlendis
og þarf að nema brjóst brott í um
helmingi tilfella. Þurfa 50 til 60
konur því á endursköpun brjósta
að halda en í flestum tilvikum er
krabbameinið aðeins í öðru brjóst-
inu. Konur sem hafa fengið
krabbamein í annað brjóstið eru þó
í mun meiri hættu að fá einnig
krabbamein í hitt brjóstið en þær
sem ekki hafa fengið brjósta-
krabbamein. Þarf því að taka eina
konu í aðgerð á viku að meðaltali
en læknarnir segja deildina ekki
geta annað því þar sem hún hafi
hvorki fjármuni né aðstöðu til að
ráðast í svo margar aðgerðir. „Á
góðu ári getum við gert kringum
30 aðgerðir en á þrengingarárum
geta þær dottið niður í um 10,“
segir Rafn Ragnarsson í samtali
við Morgunblaðið. „Deildin sinnir
til dæmis meðferð sjúklinga vegna
brunaslysa og vegna þess hversu
lítil hún er getum við ekki skipu-
lagt brjóstaaðgerðir mjög þétt,“
segir Rafn.
Sigurður Þorvaldsson segir að
nokkrar leiðir séu færar til að
skapa konum nýtt brjóst. Allar
slíkar aðgerðir eigi það sammerkt
að þeim geti fylgt aukakvillar eins
og geti raunar gerst við allar
skurðaðgerðir. „Það er í fyrsta lagi
hægt með því að setja silikonpúða
eða önnur hliðstæð efni í stað
brjóstsins. Síðan er hægt að flytja
vef frá öðru svæði líkamans og þar
eru einnig nokkrar aðferðir mögu-
legar,“ segir Sigurður og leggur
áherslu á að þegar slík aðferð er
valin sé heppilegast að gera það
um leið og brottnám brjóstsins fer
fram. Þá er allt gert í sömu aðgerð,
krabbameinslæknar taka brjóstið
og lýtalæknarnir byrja um leið að
losa vefinn sem nota á við end-
ursköpun brjóstsins og koma hon-
um síðan fyrir þegar brjóstið hefur
verið tekið. Segir hann það ekki
lengja aðgerðina sem neinu nemi.
Væri þetta gert í tveimur aðskild-
um aðgerðum tækju þær báðar
nokkra klukkutíma. Auk þess
þyrfti konan tvisvar að leggjast á
sjúkrahús með þeim óþægindum
sem því fylgdi.
Nýtt brjóst með vöðva
frá kviðarholi
Þegar vefur er notaður til að
móta nýtt brjóst eru einkum tvær
leiðir farnar. „Annars vegar er það
sem við getum nefnt frían eða
frjálsan vefjaflutning,“ segir Sig-
urður. „Þá tökum við bút eða flipa
af vöðva í kviðarholi og flytjun í
brjóstið. Við slíkan flutning þarf að
tryggja að við tökum hluta úr æð
með flipanum til að tengja á nýja
staðnum. Hún á að tryggja örugg-
an blóðflutning og næringu fyrir
vefinn í brjóstinu.
Hin leiðin er að færa hluta vöðva
úr kviðarholinu uppí brjóstið án
þess að losa hann frá. Þá er hluti af
húðinni látinn fylgja með og vöðv-
inn og húðin notuð til að skapa
nýja brjóstið. Með þessari aðferð
þarf ekki að losa æðar og tengja í
brjóstinu heldur kemur næringin
eftir sem áður frá kviðarholinu þar
sem vöðvinn hefur ekki verið los-
aður þaðan.“
Læknarnir segja þessa síðar-
nefndu aðferð ívið meira notaða
enda tryggi hún betur blóðflæðið
og minni hætta sé á aukaverkun-
um, t.d. blóðskorti sem leitt geti til
flipadauða og þess að aðgerðin
misheppnist. Þá bentu læknarnir á
að reykingar hefðu hér nokkur
áhrif. Við langvarandi reykingar
getur háræðanetið, grennsta æða-
net vöðvans, hafa skemmst og það
geti hugsanlega haft áhrif á hvern-
ig vöðvinn sem fluttur er braggast
á nýja staðnum. Þeir segja vaxt-
arlag konu ekki skipta meginmáli í
þessu sambandi og séu báðar að-
ferðirnar mögulegar í langflestum
tilvikum. Sé það ekki unnt af ein-
hverjum ástæðum er einnig mögu-
legt að taka vef úr bakinu.
Húðflúr kemur
einnig við sögu
Við endursköpun brjósta með
þessum aðferðum þarf líka að búa
til nýja geirvörtu og síðan vörtu-
baug eða svæðið kringum hana.
Segja læknarnir það best gert með
húðflúri en þar sem það sé ekki á
færi lýtalækna verði konur einfald-
lega að leita til húðflúrara. Þá sé
vandinn sá að tryggingakerfið
greiði ekki slíkar aðgerðir og segja
þeir að ráða þurfi bót á því.
Um árangur við endursköpun
brjósta segja þeir Sigurður og
Rafn að á árunum 1989 til 2001 hafi
58 aðgerðir verið gerðar með svo-
kölluðum fríum flipa eða frjálum
vefaflutningi og í þremur tilvikum,
5%, hafi þær ekki lánast. Segja
þeir það svipaðan árangur og ger-
ist erlendis við þessa aðferð.
Í lokin eru þeir spurðir hvort
konur sem missa brjóst vegna
krabbameins vilji upp til hópa fá
nýtt brjóst. „Það er undantekn-
ingalítið,“ segir Rafn. „Þetta er
þeim bæði tilfinningamál og oft
líka spurning um útlit. Konur vilja
ekki missa brjóst því þau eru það
stór hluti af tilveru þeirra. Við
þurfum að sinna þessum hópi vel
og tökum góðan tíma í viðtöl og
ráðgjöf fyrir og eftir aðgerðir og í
langflestum tilvikum heppnast þær
og konurnar sáttar við árangurinn.
Aðgerðir sem þessar eru líka hluti
af því markmiði heilbrigðisþjónust-
unnar að skila sjúklingum út í dag-
legt líf á ný eftir læknismeðferð
með sem eðlilegastan líkama.“
Er bæði spurning um
útlit og tilfinningar
Nokkrir möguleikar
eru færir til að skapa
konum ný brjóst. Ár-
lega fara fram milli 10
og 30 slíkar aðgerðir
hérlendis. Jóhannes
Tómasson ræddi við
lýtalæknana Sigurð
Þorvaldsson og Rafn
Ragnarsson um
brjóstaaðgerðir.
Lýtalæknarnir Sigurður Þorvaldsson (t.v.) og Rafn Ragnarsson ann-
ast 10 til 30 brjóstaaðgerðir á ári hérlendis.
Til vinstri sést hvar taka á vöðva af kvið til að flytja í nýtt brjóst. Á
hægri myndinni er aðgerð afstaðin og konan með nýtt hægra brjóst.
joto@mbl.is
Lýtalæknar segja konur sem missa brjóst
vegna krabbameins yfirleitt vilja ný
Rípur-, Viðvíkur-, Hóla-, Hofs-, og
Fljótahrepps, hefur félagsþjón-
usta aukist eftir sameininguna,
t.d. með því að þjónustustig varð
sambærilegt við það sem var á
Sauðárkróki fyrir sameiningu,
auk fjölgunar starfsmanna, dag-
vistunar fyrir aldraða og for-
varnastarfsemi.
Ekki leikur vafi á því, að mati
höfundar, að erfitt hefur reynst að
halda uppi sama þjónustustigi í
öllum hverfum sveitarfélagsins og
þá hafa breytingar í stjórnsýslu
orðið mestar fyrir íbúa smáhrepp-
anna, sem fengu að glíma við
stærra og flóknara kerfi en áður
þekktist.
Höfundur telur að fjármálaþró-
un í sveitarfélaginu hafi verið
fremur neikvæð í gegnum árin og
segir liggja fyrir að raunútgjöld
til stórra málaflokka, fræðslumála
og félagsþjónustu hafi aukist á
tímabilinu. Hagræðing hefur að
einhverju leyti náðst í rekstri
sveitarfélagsins sem hefur verið
nýtt til að auka og bæta þjónustu
við íbúana.
Stighækkandi tekjur
Snæfellsbæjar
Í Snæfellsbæ, sameinuðu sveit-
arfélagi Ólafsvíkur, Nes- og
Breiðuvíkurhrepps og Staðar-
sveit, hefur félagsþjónustan eflst
mjög, ekki síst í dreifbýlinu þar
sem hún var lítil fyrir. Ekki verð-
ur annað séð að mati skýrsluhöf-
undar en að íbúarnir séu sáttir við
þróun í fræðslumálum og fé-
lagsþjónustu.
Tekjur Snæfellsbæjar hafa far-
ið stighækkandi frá sameiningu
og skýrist stökk frá 1995–1997 af
auknum tekjum vegna yfirtöku
grunnskóla en uppsveifla í at-
vinnulífinu á einnig sinn þátt. Fé-
lagsþjónustan tók stökk við sam-
eininguna og varð mun dýrari
enda var henni vart til að dreifa í
dreifbýli fyrir þann tíma.
Sameiningin hefur styrkt þróun
atvinnulífsins og hafa samgöngu-
bætur innan marka sveitarfé-
lagsins hjálpað til við eflingu at-
vinnulífs og þjónustustigs.
Í Vesturbyggð, sameinuðu
sveitarfélagi Patreks-, Bíldudals-,
Rauðasands- og Barðastrandar-
hrepps hefur valdið þjappast sam-
an á Patreksfirði, aðallega að sögn
Bílddælinga.
Litlar breytingar hafa orðið á
starfi skólanna en nokkur
óánægja er utan Patreksfjarðar
með þróun skólamála, einnig með
síðustu úrlausn sem fólst í flutn-
ingi á eldri börnum í Örlygshöfn
til Patreksfjarðar. Vekur þetta at-
hygli skýrsluhöfundar þegar íbú-
arnir telja almennt að hagræða
þurfi í málaflokknum.
Tekjur sveitarfélagsins hafa
verið stígandi frá sameinginu,
þrátt fyrir verulega fólksfækkun.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra sagði ráðuneytið reyna að
vinna á grundvelli þeirra upplýs-
inga sem skýrslan leiðir í ljós.
„Við getum ekki lengur haldið því
fram að það sé sparnaður af sam-
eingu. Peningalegur sparnaður
fer í bætta þjónustu,“ sagði Páll.
Hann sagði augljóst af skýrslunni
að dæma að skólamál væru við-
kvæmur málaflokkur hjá sveitar-
félögum. „Þetta er málaflokkur
sem stendur upp úr með það hvað
fólki finnst hann mikilvægur.
Niðurstöður skýrslunnar eru
líka leiðbeinandi fyrir þá sem eru
að vinna að sameiningu vítt um
land, hvað beri að varast og hvað
vinnst. Á hinn bóginn er ákveðið
áhyggjuefni að sameining í dag
yrði ekki samþykkt nema á tveim
stöðum.“
þá vera
g faglegri
búar ekki
nustunni.
hækkuðu
unaði þar
úr Jöfn-
sta hefur
æðinu og
gðina sem
aldi. Ýmis
varðandi
innar ná-
og telur
meinað og
betri for-

la á
um
uðu sveit-
aukadals-,
-, Skarðs-
afði sam-
rir þróun
vörðun að
Laugum
úðardals-
nu.
um hefur
ngu, þótt
rðið mjög
ið var til
ennt væri
sveitarfé-
nn í tvö
þess og
ekki vera
ru á ann-
Skuldir hafa aukist eftir sam-
einingu en svo virðist sem Dala-
byggð sé að ná betri tökum á fjár-
málum sínum. Sameiningin er
talin hafa styrkt stoðir atvinnu-
lífsins og hjálpað til við að hamla á
móti fólksfækkun m.a. með bættri
þjónustu við íbúa sem telja að
sameiningin hafi haft góð áhrif að
þessu leyti.
Í Fjarðabyggð, sameinuðu
sveitarfélagi Neskaupstaðar,
Eskifjarðar og Reyðarfjarðar hafa
orðið litlar breytingar í skólamál-
um, félagsþjónustu og fjármálum í
nýju sameinuðu sveitarfélagi, en
nú horfir til betri vegar eftir erfið
fjárhagsár 1998 og 1999.
Svo er að sjá að sem skýr tengsl
séu á milli byggðaþróunarinnar,
atvinnulífs og sveitarfélagsins.
Íbúarnir litu mjög til þeirra þjón-
ustuþátta sem sveitarfélagið og
bolmagn þess réði við, sem og
þess hve sameiningin var mikil-
væg fyrir atvinnulíf á svæðinu.
Þetta viðhorf er mjög ofarlega í
hugum sveitarstjórnarmanna,
sem raunar ganga enn lengra og
sögðu sameininguna hafa verið
forsendu þess að álverið í Reyð-
arfirði hefði komist á dagskrá í
núverandi mynd.
Félagsþjónustan aukist í
Sveitarfélaginu Skagafirði
Í Sveitarfélaginu Skagafirði,
sameinuðu sveitarfélagi Sauðár-
króks, Skefilsstaða-, Skarðs-,
Staðar-, Seylu-, Lýtingsstaða-,
og afleiðingar af sameiningu sveitarfélaga
stjórnsýsla
einingar
Morgunblaðið/Kristinn
r í skýrslu dr. Grétars Þórs Eyþórssonar sem
rssyni félagsmálaráðherra í gær.
=C C =CJC K 
9  

1 

 J> 

%$$;""
%& M%$ *##*




, /     +


 <-

*<' ,
,!
,
#,%$