Morgunblaðið - 28.03.2002, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 28. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞAÐ eru ekki mörg fyrir-tæki á álmarkaði semhafa burði til þess aðkoma inn sem leiðandi að-
ili í því að reisa og reka álverk-
smiðju í Reyðarfirði af þeirri stærð-
argráðu sem um hefur verið rætt og
talið hagkvæmt að byggja. Í raun
má segja að ekki sé um að ræða
nema 5–6 aðila sem eru svo stórir á
álmarkaði að líklegt sé að þeir geti
komið inn sem ráðandi aðilar í þetta
verkefni. Þar á meðal er Norsk
Hydro, sem í bili er út úr myndinni,
þar sem fyrirtækið treysti sér ekki
til að standa við tímasetningar varð-
andi ákvörðun um byggingu álvers,
eins og kunnugt er.
Ef hins vegar um væri að ræða
samvinnuverkefni þar sem fleiri að-
ilar á álmarkaði kæmu að verkefn-
inu og ættu jafnan hlut gæti mögu-
legum samstarfsaðilum kannski
fjölgað í upp undir tíu, en ljóst er að
þeir aðilar sem myndu koma að
verkefninu þyrftu að geta tryggt
hráefni til framleiðslunnar og sölu
hennar með öruggum hætti. Slík út-
færsla á verkefninu yrði þó mun
tímafrekari en sú að fá inn einn ráð-
andi aðila og verður að teljast frem-
ur ólíklegt að raunhæfir möguleikar
séu á að sá kostur sé fyrir hendi í
náinni framtíð.
260 þúsund tonna
álver í fyrsta áfanga
Áætlanir gera ráð fyrir að í fyrsta
áfanga verði byggt álver í Reyðar-
firði með 260 þúsund tonna fram-
leiðslugetu með möguleika á stækk-
un í 420 þúsund tonn. Þróunin
undanfarin ár hefur verið sú að ál-
ver hafa verið að stækka verulega,
enda eykst hagkvæmni framleiðsl-
unnar við það. Talið er að álver megi
ekki vera minni en 250–300 þúsund
tonn til að þessi stærðarhagkvæmni
náist fram, samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins.
Kostnaður við byggingu 260 þús-
und tonna álvers í Reyðarfirði er
áætlaður 120 milljarðar króna að
meðtöldum vaxtakostn-
aði á byggingartíma.
Stækkun í 420 þúsund
tonna framleiðslugetu
er talin kosta 40–50
milljarða króna til við-
bótar. Samanlagður
kostnaður er þannig
áætlaður 170 milljarðar króna og
yrði álver í Reyðarfirði af þessari
stærðargráðu stærsta álver í Evr-
ópu.
Undanfarin fimm ár hafa gríðar-
legar sviptingar og heilmikil sam-
þjöppun átt sér stað á álmarkaði,
fyrirtækjum hefur fækkað og ein-
ingarnar jafnframt stækkað. Dæmi
um þetta er yfirtaka Alcoa á Reyn-
olds Metals um mitt ár 1999, sem þá
var þriðja stærsta álfyrirtæki
heims, kaup kanadíska álfyrirtæk-
isins Alcan á Alusuisse-Lonza og
nýleg kaup Norsk Hydro á þýska
álfyrirtækinu VAW Aluminum, en
sú fjárfesting er ástæða þess að fyr-
irtækið treystir sér ekki til að
standa við tímaáætlanir varðandi
ákvörðun um álver í Reyðarfirði.
Önnur eldri dæmi mætti nefna
eins og kaup bandaríska álrisans
Alcoa á bandaríska álfyrirtækinu
Alumax snemma árs 1998, en Al-
umax var á sínum tíma í forystu fyr-
ir þeim álfyrirtækjum sem áttu við-
ræður við íslensk stjórnvöld um
byggingu álvers á Keilisnesi, sem
ekkert varð af þrátt fyrir ítarlegar
viðræður þar um. Hin tvö álfyrir-
tækin sem áttu aðild að viðræðun-
um voru hollenska fyrirtækið
Hoogovens, sem hefur sameinast
British Steel í Corus Group og
sænska fyrirtækið Gränges. Nýleg-
ar fréttir herma að nú sé álfram-
leiðsla Corus Group til sölu, en það
er minnihluti starfsemi fyrirtækis-
ins, sem einkum er í stálvinnslu, og
eru nefndir sem hugsanlegir kaup-
endur stærstu álfyrirtæki heims. Í
framhjáhlaupi og sem dæmi um
þessar sviptingar má svo nefna að
Kaiser Aluminium, sem er þriðji
stærsti álframleiðandi í Bandaríkj-
unum, óskaði eftir gjaldþrotaskipt-
um í janúar síðastliðnum.
Stærsta álfyrirtæki heims er Al-
coa sem framleiðir um 3,2 milljónir
tonna af áli árlega og
næstu fyrirtæki þar á
eftir eru Alcan, eigandi
Ísal, og Russian Alum-
inium með um 2,2 millj-
óna tonna árlega fram-
leiðslugetu. Næstu
fyrirtæki þar á eftir eru
Norsk Hydro, stærsta álfyrirtæki
Evrópu eftir kaupin á VAW,
franska fyrirtækið Pechiney og
ástralsk/hollenska fyrirtækið BHP
Billiton, sem útvegar Norðuráli
hráefni og kaupir af því afurðirnar,
en síðarnefndu fyrirtækin eru með
árlega framleiðslugetu sem nemur
um og yfir einni milljón tonna af áli
á ári.
Þetta eru þau fyrirtæki sem helst
ber á góma þegar spurt er um þá
mögulegu aðila sem gætu hugsan-
lega komið inn í Reyðarálsverkefnið
sem ráðandi aðilar í stað Norsk
Hydro. Ekki er fyrir að synja að
einhverjir fleiri aðilar geti
í myndinni en samkvæmt
ingum Morgunblaðsins er
raunhæft að miklu smærri
en þetta geti komið inn sem
aðili í Reyðarálsverkefnið e
vegna þess hversu stórt þa
yrðu þá að taka sig saman.
er hægt að merkja af sama
árlegri framleiðslu fyrirtæ
áli og fyrirhugaðri framle
verksmiðjunnar í Reyðarfi
hún er komin í fulla stærð.
Annað sem vert er að
þessu sambandi er að viðl
irtækja á þessum markað
farin ár hefur fremur bein
að stækka þau álver sem
en byggja ný.
Of dýrt að flytja hl
orkunnar suður
Virkjun við Kárahnjúk
stórt verkefni að mjög stór
kaupanda þarf til að virk
hagkvæm. Virkjun Kárah
álver af þessari stærða
Reyðarfirði hanga þannig
Það er t.a.m. ekki inn í m
samkvæmt upplýsingum
blaðsins, að reisa smærr
Reyðarfirði og flytja hluta
frá Kárahnjúkum til su
hornsins vegna aukningar
frekum iðnaði þar, veg
kostnaðar sem er samfara
orkunnar. Byggja þyrf
flutningslínur þar sem f
geta þeirra lína sem fyrir e
nýtt, auk orkutaps við flu
þannig að ekki yrði hægt að
orkuna við nægilega ha
verði hér á suðvesturhorn
hún nýttist til stóriðju.
Af ofangreindum aðilu
markaði má segja að tvei
leik að minnsta kosti í bili. Þ
auðvitað um Norsk Hydro
staðan er nú og líklegt er
verði gerðar til þess að b
enda í samningum við Norð
að fenginni reynslu, komi
upp að þeir verði tilbúnir
upp nýjar dagsetningar
byggingu álversins.
Hinn aðilinn sem mjög
hlýtur að teljast að hafi
Myndin er lagfærð í tölvu o
Mögulegir samstarfsaðilar vegna byg
5–6 aðila
ir koma
Vandséð er að nýr ráðandi aðili fáist a
irhuguð verksmiðja er svo stór að þe
bolmagn til að takast á
Undanfarin
fimm ár hefur
álfyrirtækjum
fækkað og þau
stækkað
SAMEINING Í ÞÁGU LANDSBYGGÐAR
Í ÁTT TIL JAFNVÆGIS Í
EFNAHAGSMÁLUM
Ákvörðun Seðlabankans um aðlækka stýrivexti er enn ein stað-festing þess að betur horfir nú í
efnahagsmálum Íslendinga og þau stefna
í átt að jafnvægi. Seðlabankinn hefur
undanfarna mánuði verið gagnrýninn á
þá afstöðu aðila vinnumarkaðarins og
forsvarsmanna ríkisstjórnarinnar að
vaxtalækkun væri tímabær og lengi
tregðazt við að verða við tilmælum um að
lækka vexti. Rök bankans gegn því hafa
m.a. verið þau að verðbólguhorfur leyfðu
ekki vaxtalækkun; lækkun vaxta gæti
kynt undir verðbólgunni. Jafnframt hef-
ur bankinn haft áhyggjur af þróun geng-
ismála og ekki talið víst að gengi krón-
unnar styrktist til frambúðar.
Í ræðu Birgis Ísleifs Gunnarssonar,
formanns bankastjórnar Seðlabankans,
á ársfundi bankans í fyrradag kom fram
að bankinn hefði nú aukna trú á að geng-
ið mundi styrkjast á árinu og að líkur
hefðu aukizt á að verðbólguspá bankans
stæðist og markmiðið um 2,5% verðbólgu
næðust á næsta ári. Seðlabankastjóri
orðaði það svo að tvær síðustu verðmæl-
ingar bentu til lítillar undirliggjandi
verðbólgu. „Þegar haft er í huga það um-
rót sem var í íslenzkum efnahagsmálum
á síðasta ári er ekki annað hægt að segja
en að bjart sé framundan og efnahags-
og fjármálakerfið hafi sýnt styrk sinn í
þeirri snörpu aðlögun sem hér hefur orð-
ið,“ sagði Birgir Ísleifur í ræðu sinni.
Þetta eru svipaðar niðurstöður og við-
skiptabankarnir höfðu áður komizt að og
voru grundvöllur vaxtalækkana þeirra í
síðustu viku. Nú hafa bankar boðað enn
frekari vaxtalækkun í kjölfar ákvörðun-
ar Seðlabankans.
Fleiri merki eru um jákvæða þróun í
efnahagslífinu. Viðskiptahallinn fer
minnkandi og í gær kom fram að fyrstu
tvo mánuði ársins hefði vöruskiptajöfn-
uður verið jákvæður og 7,2 milljörðum
króna betri en á sama tíma í fyrra. Átak
aðila vinnumarkaðarins í þágu stöðug-
leika í launa- og verðlagsmálum hefur
skilað sér, eins og fréttir af 3% verð-
lækkun í mörgum sérverzlunum við
Laugaveginn, í Smáralind, Kringlunni
og víðar sýna.
Nú er afar áríðandi að stefna ekki
þessum árangri í voða. Áfram verður að
framfylgja stefnu aðhalds og stöðugleika
á öllum vígstöðvum. Stéttarfélög verða
að forðast óraunhæfar launakröfur. Fyr-
irtæki verða að leggja áherzlu á að leita
hagræðingar fremur en að velta kostn-
aðarhækkunum út í verðlagið. Opinberir
aðilar verða fremur að fresta verkefnum
og draga saman útgjöld en að hækka
gjöld og álögur á almenning. Sú ákvörð-
un ríkisstjórnarinnar í gær að lækka
benzíngjald og yfirlýsing Skeljungs og
Olíufélagsins um að hækkun heimsmark-
aðsverðs á benzíni verði ekki látin koma
fram í benzínverðinu að sinni, vekur
góðar vonir. Með þessu áframhaldi er
hægt að tryggja að rauðu strikin haldi í
maí og leiðin verði vörðuð til áframhald-
andi stöðugleika og batnandi lífskjara.
Samband íslenzkra sveitarfélagahefur markað sér stefnu í byggða-
málum. Eitt veigamesta atriðið í þeirri
stefnumörkun er að sameiningu sveit-
arfélaga verði haldið áfram; að sveit-
arfélög verði stækkuð og efld til að
ráða betur við bæði núverandi og ný
verkefni. Samtökin leggja til að á fyrri
hluta næsta kjörtímabils verði mark-
visst stefnt að því að stækka sveit-
arfélögin með frjálsri sameiningu og
miðað við að sveitarfélög nái a.m.k. yf-
ir heildstæð atvinnu- og þjónustu-
svæði.
Gert er ráð fyrir að þetta þýði að
sveitarfélögin verði 30–50 talsins í
stað 106 í vor. Náist þetta markmið
hins vegar ekki, hyggst sambandið
beita sér fyrir því í samráði við rík-
isvaldið að „leita annarra leiða til að
það markmið náist fyrir lok kjörtíma-
bilsins 2006“. Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son, formaður Sambands íslenzkra
sveitarfélaga, segir í Morgunblaðinu í
gær að þetta geti t.d. þýtt lagasetn-
ingu um að hækka lágmarksíbúatölu í
sveitarfélagi.
Það er athyglisvert að þetta atriði
skuli hafa verið samþykkt samhljóða á
fulltrúaráðsfundi sambandsins, í ljósi
þess hversu mörg sveitarfélög hafa á
undanförnum árum hafnað sameiningu
við önnur. Kannski varpar það þó ljósi
á þá staðreynd, að flestir geta verið
sammála um að sameining sveitarfé-
laga sé skynsamleg á heildina litið, en
þegar kemur að því að greiða atkvæði
um sameiningu eigin sveitarfélags við
annað láta menn stundum tilfinningar
eða þrönga eiginhagsmuni ráða fremur
en mat á því hvað sé heildinni fyrir
beztu.
Það er deginum ljósara að miklu
æskilegra er að það takist að fækka
sveitarfélögunum í 30–50 með frjálsri
sameiningu en að það sé gert með lög-
þvingun – eins og varð þó að gerast í
ýmsum nágrannalöndum okkar. En til
þess að það megi takast þarf að fara
fram betri kynning á kostum samein-
ingar, ekki sízt hverju hún getur skil-
að landsbyggðinni. Það hlýtur að
stuðla að betri búsetuskilyrðum úti á
landi að þar séu til öflug sveitarfélög,
sem hafa bolmagn til að halda uppi
góðri þjónustu sem taki mið af óskum
íbúa á hverjum stað, í stað þess að
sveitarfélögin á landsbyggðinni þurfi
áfram að vera háð ríkisvaldinu um
margvíslega þjónustu og standa í alls
konar óhagkvæmum samrekstri með
ríkissjóði. Samband sveitarfélaga vill
fækka samstarfsverkefnum á sem
flestum sviðum, t.d. í málefnum fatl-
aðra, heilbrigðisþjónustu, framhalds-
skólum, tónlistarnámi og húsnæðis-
málum. Það gerist ekki nema
sveitarfélögin verði öflugri, því að
mörg eiga þau fullt í fangi með núver-
andi verkefni.
Hins vegar verður líka að horfast í
augu við þá galla, sem fylgt geta sam-
einingu og ræða þá af hreinskilni. Í
skýrslu Grétars Þórs Eyþórssonar um
áhrif og afleiðingar sameiningar sveit-
arfélaga, sem kynnt var fyrr í vikunni,
kom t.d. fram að íbúar jaðarsvæða,
sem ekki eru í hlutverki þjónustu- og
stjórnsýslukjarna í sameinuðum sveit-
arfélögum, telja samband sitt við full-
trúa sína veikara en áður og mögu-
leika sína til að hafa áhrif á málefni
sveitarfélagsins minni. Við þessum
lýðræðisvanda þarf að bregðast. Aug-
ljósasta lausnin er að leita nýrra leiða
til að tryggja bein áhrif íbúa á ákvarð-
anir um hagsmunamál sveitarfé-
lagsins.