Morgunblaðið - 02.04.2002, Síða 16

LISTIR
16 ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Við tökum við ávísunum
www.spar.is
Spariskírteini ríkissjóðs verða greidd út 1. apríl næstkomandi.
Þá er gott að vita af fjölbreyttum ávöxtunarleiðum Sparisjóðsins.
Hvort sem þú hyggst ávaxta sparifé þitt til lengri eða skemmri
tíma býður Sparisjóðurinn ávöxtun sem er með því besta sem
gerist á íslenskum fjármagnsmarkaði.
Hafðu samband við þjónustufulltrúa okkar.
Komdu í Sparisjóðinn
með ávísunina
frá Seðlabankanum.
Tryggðu þér
betri ávöxtun
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
SP
A
17
18
8
03
/2
00
2
PASSÍA Hafliða Hallgrímssonar,
sem frumflutt var 18. febrúar í fyrra
og nýverið tilnefnd til Íslenzku tón-
listarverðlaunanna, var á föstudag-
inn langa endurflutt í
breyttri mynd, aukin
einu einsöngshlutverki, í
tengslum við hljóðritun
verksins. Þótti af þeim
sökum hlýða að fjalla
aftur um verkið, sem Jón
Ásgeirsson gagnrýndi
við frumuppfærsluna.
Undirritaður var ekki
viðstaddur fyrir ári og
því ógerlegt að meta
áfallnar breytingar sem
slíkar. Á hinn bóginn
kom hann ferskur að
verkinu.
Það sem sló mann
fyrst og sat fastast eftir
við hina klukkustundar
löngu Passíu Hafliða var einkum
hvað hún var bæði áhrifamikil og að-
gengileg. Slíkt er ekki sjálfgefið um
nútímatónsmíðar, hvað þá af þessum
stærðarflokki. Má raunar heita fá-
gætt að alvarleg módernísk listmúsík
höfði jafnsterkt til almennra hlust-
enda og maður skynjaði við þetta
tækifæri, án þess að seilast að marki
aftur til kunnuglegra stílbragða fyrri
tíma. Þrátt fyrir að tónmálið gæti
varla talizt tóntegundatengt nema í
víðasta skilningi, var áferð hljóm-
sveitar og kórs óvenjugegnsæ og ein-
föld hjá tónskáldi sem þekktara er
fyrir þéttriðinn rithátt, og sömuleiðis
voru einsöngshlutverkin borin uppi
af tiltölulega „eðlilegum“ líðandi
sönghæfum strófum, sem skiluðu
fyrir vikið meiri texta til áheyrenda
en algengt er í framsækinni tónlist.
Að halda athygli hlustandans föngn-
um í þetta langan tíma, án þess að
notast við hefðbundið lag- og hljóm-
ferli og aðeins í litlum mæli við púl-
stengda hrynjandi, er litlu minna en
galdri líkast. Trúlega hefur sá hel-
gazt af samspili frumlegrar nálgunar,
faglegrar reynslu og þroska og ekki
sízt af mikilli einlægni gagnvart við-
fangsefninu. Þegar þar við bætist
óvenjugóður flutningur – sem að vísu
hlýtur að hafa notið góðs af fyrri upp-
færslu og heils árs legu í salti – var
býsna fátt eftir sem farið gat úrskeið-
is.
Svo fór né heldur. Á mælistiku
stærðar, glæsileika og vinnuvöndun-
ar virtist þvert á móti komið fram eitt
merkasta kirkjuverk frá síðari ára-
tugum íslenzkrar fagurtónlistar. Á
mælistiku tilhöfðunar – sem ætti að
vera öllum æðri hér og nú, hvað sem
líður hismisáldi óvissrar framtíðar –
man undirritaður ekki eftir að hafa
heyrt neina íslenzka tónsmíð úr sömu
grein er stenzt samjöfnuð við þetta
að mörgu leyti magnaða verk.
Þar með er þó ekki sagt að allt hafi
hrifið mann jafnmikið upp úr skón-
um. Músíklega virtist framdrifsafl
verksins, a.m.k. í fyrri hluta, reikult,
að maður segi ekki kyrrstætt; nánast
eins og röð kyrralífsmynda með
stundum lítt greinanlegu innbyrðis
samhengi, hvað svo sem ítrekuð
hlustun kann að leiða í ljós. Á hinn
bóginn er ekki víst að höfundi hafi
verið nein „frásögn“ í dramatískum
skilningi efst í huga, enda virtist
textavalið ekki styðja þá tilgátu.
Fimm 20. aldar ljóðabrot, flest inn-
byrðis óskyld, mynduðu í fyrri og
skemmri hluta verksins óhlutbund-
inn og nútímalegan inngang að aðal-
efninu, og virtust í fljótu bragði án
mikilla tengsla við atburðina á Golg-
ata.
Í seinni hlutanum, sem burtséð frá
einni vísu eftir Bjarna Jónsson var al-
farið sett saman úr stök-
um vísum úr Passíu-
sálmum Hallgríms
Péturssonar, var meira
samhengi milli stakra
þátta og framvindan al-
mennt þéttari. Litauðgi
var gífurleg í allfjöl-
breyttum hljómsveitar-
rithætti höfundar, og
naut verkið ekki sízt
andstæðuvirkni gisn-
ustu flata. Annar eins
tærleiki hefur tæplega
áður verið jafnáberandi
í eldri verkum höfundar,
þar sem meira hefur far-
ið fyrir margslungnum
„massa“. Þrátt fyrir fjöl-
breytnina virtust þó tvenns konar
dulúðarhrif algengust; annars vegar
töfrandi tilfinning fyrir einskonar
gimsteinahelli Aladdins eða undrum
hafdjúpanna, hins vegar seiður upp-
himins og ljósvakurrar edenssælu,
hvort tveggja ríkulega undirstrikað
af víbrafóni, málmspilum og hörpu.
Þetta gegnumgangandi „misterioso“
var þó stundum rofið af ógn og dep-
urð umfjöllunarefnis, og stígandin að
hápunktinum fyrir lokakórinn – að
undangengnum litlum sorgarmarsi
sem vel hefði mátt nota meir í alls-
herjar púlseklunni – var stórmögnuð.
Það sem stakk mann mest á verri
veg var innskotsorðið „passía“, sem
brá fyrir hjá kór eða mezzosópran á
alls átta stöðum án auðsjáanlegs til-
efnis. Alltjent fóru innskot þessi
rammskakkt í undirritaðan, sem
skynjaði þau líkt og úr lausu lofti –
hafi þau þá ekki átt að vera til marks
um þumbaralega firringu og afstöðu-
leysi nútímamanna í skeytastíl. Alla-
vega virtist eitthvað tilgerðarlegt
gervibragð af þessu athæfi, sem
komst hættulega nærri því að verka
truflandi. Hitt er svo önnur spurning,
hvort hugsanlega hefði ljáð verkinu
sterkari heildarsvip að fela ljóðskáldi
að semja sérstakt líbrettó, í stað þess
að tónskáldið tíndi til vers frá ýmsum
nútímahöfundum og sr. Hallgrími,
eins og hér var gert.
Allur flutningur var í alla staði
hinn vandaðasti. Kórinn var agaður
og tandurhreinn, hljómsveit og org-
elinnslög nákvæm sem klukka, og
einsöngvararnir sömuleiðis. Þótt enn
mætti skerpa nokkur samhljóð ís-
lenzka textans, söng Mary Nessinger
eins og engill á víðu sviði í hæð, styrk
og skapbrigðum. Garðar Thor fór
með tenórhlutverk Jesú af örðulausri
mýkt en einnig karlmannlegri festu.
Áheyrendur í fullsetinni Hallgríms-
kirkju höfðu verið beðnir um að
klappa ekki að leikslokum, en úr aug-
um flestra skein engu að síður langt
og voldugt, þögult lófatak.
Magnaðar
kyrralífsmyndir
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Hafliði Hallgrímsson: Passía op. 28.
Mary Nessinger mezzosópran, Garðar
Thor Cortes tenór; Mótettukór og Kamm-
ersveit Hallgrímskirkju. Orgelleikarar á
stóra og litla orgel Hallgrímskirkju:
Douglas Brotchie og Kári Þormar. Kons-
ertmeistari: Gerður Gunnarsdóttir.
Stjórnandi: Hörður Áskelsson. Föstudag-
inn 29. marz kl. 17.
KÓRTÓNLEIKAR
Hafliði
Hallgrímsson
Ríkarður Ö. Pálsson