Morgunblaðið - 02.04.2002, Qupperneq 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EKKI ofrís nú
fréttaflutningurinn hjá
fjölmiðlum um Flug-
leiðir.
Sá, sem hér skrifar,
leyfir sér að vitna til fá-
einna millifyrirsagna í
Morgunblaðinu síðustu
viku:
Skipt um flugbraut.
Upplýsingar á skjá
hjá flugstjóra duttu
út.
Tæki óvirk við brott-
flug.
Einungis nauðbeitt í
öryggisskyni.
Ekkert óeðlilegt við
bilaðan búnað.
Ekkert benti til svo alvarlegs at-
viks.
Bar að tilkynna atvikið strax.
Allt þetta virðist sárasaklaust,
enda komið að mér sýnist beint úr
smiðju flugrekandans. Hins vegar
finnst mér sem almenningur, eink-
um farþegar í flugi, eigi skilið að fá
gleggri upplýsingar en ég hefi náð út
úr blöðum og sjónvarpi þessa dag-
ana. Megi raunar lesa margt fleira
út úr bráðabirgðaskýrslum en fjöl-
miðlar hafa birt.
Fréttirnar um flugið mikla hinn
22. janúar minna mig dálítið á til-
kynningar flugfélagsins okkar um
árið, er hagnaður fyrstu níu mán-
uðina var jafnan sjö til níu hundruð
milljónir eða svo. Þetta var birt í
blöðum og sjónvarpi með stríðsletri,
eða allt að því. Ég las þetta þó svo
þá, að rekstrartekjur voru sem næst
þær sömu og rekstrarhagnaður.
Hagnaður þessara mánaða var
gengismunur, sem þá var hagstæð-
ur, svo og hagnaður af sölu flugvéla,
er höfðu verið afskrifaðar sam-
kvæmt reglum ríkisvaldsins, en þær
virðast reikna með því að flugvélar,
endist álíka illa og bíldruslur, en
ekki í tuttugu eða þrjátíu ár sem
vönduð flugför! Áramótauppgjörið
var aftur á móti lakara. Gott fjár-
spekúlentafélag! Blöð og sjónvarps-
stöðvar birtu þetta svo nánast eins
og markaðsfulltrúarnir
mötuðu þetta.
Hið sama sýnist mér
eiga við nú, þegar
þetta óskabarnabarn
þjóðarinnar lendir í
hremmingum.
Ég tek það skýrt
fram hér í upphafi. að
mér er raunar hlýtt til
Flugleiða og starfs-
fólks þess. Eins og
flestir Íslendingar hefi
ég notið hinnar ágæt-
ustu þjónustu æ ofan í
æ. Ef til vill hafa Flug-
leiðir líka haft eitt-
hvert gagn af minni
vinnu á flugvelli í
meira en þrjátíu ár. Ég tel mig vita
þó nokkuð um aðflugskerfi á jörðu
niðri, enda þótt aldrei hafi maðurinn
unnið hjá flugfélaginu, sem um ræð-
ir.
Hins vegar kann ég ekkert að
fljúga og fyrirgefst mér því vonandi,
segi ég einhverja vitleysu um flug og
flughæfni í hita leiksins. Áhuga hefi
ég á tækninni, alténd. Tilgangur
þessara skrifa minna er að fá góða
menn, sem lært hafa flug og skilja,
til þess að leggja eitthvað til mál-
anna. Má mér einu gilda, þótt þeir
hæðist að minni fákunnáttu, geri
þeir það efnislega.
Flugmennirnir hefðu átt að meta
atvikið sem alvarlegt, að því Morg-
unblaðið segir í fyrirsögn. „Sáu ekki
hversu lágt vélin flaug“ !!! Á að telja
mér trú um það, að flugmennirnir
hafi ekki vitað, hvenær síðasti sjans
var að forðast jörðina eftir steypi-
flug. Auðvitað vissu þeir að tæplega
hundrað metrar væru varla traust
skekkjumörk. Er nokkur önnur
skýring á slíku listflugi farþegaþotu
en sú, að þeir voru að bjarga sér og
sínum eftir ofris vélarinnar, eða í það
minnsta því sem næst „stalli“. Sé
þetta rétt skilið hjá mér, er ég ekki
hissa þótt flugstjórinn, sem aðgerð-
um hlýtur að hafa stýrt, hafi slappað
af augnablik og látið næsta mann
gera eitthvað af þessum venjulegu
hlutum.
Aðflugið við Ósló
Myndir eru sýndar í einhverju
plani, flestar án mælikvarða. Enda
þótt talað sé um tvær flugbrautir er
bara ein sýnd. Hin hlýtur þó að vera
samsíða hinni. Ég hefi ekki aðstöðu-
kort þessa helgina frekar en flestir
aðrir lesendur og á því erfitt með að
átta sig á sumu. Ekki vil ég þó bíða
til þess að afla gagna. Tilgangur
greinar minnar er eins og áður
sagði, að hvetja fagmenn til þess að
leiðbeina fjölmiðlum, enda þótt end-
anlegar skýrslur liggi ekki frammi.
Sumum gögnum virðist reyndar
þegar hafa verið eytt eins og í meiri
háttar glæpamálum og frægum fjár-
málum nútímans.
Flugmennirnir stefna á Solberg,
hvað sagt er. Væntanlega er ekki
langt á milli þessarra tveggja
brauta. Trúlega hafa þær hvor sína
miðlínusenda og sennilega hvor sína
aðflugshallageisla, hugsanlega 3
gráður, án þess ég þekki aðstæður.
Ekki veit ég, hvort svona vélar hafa
tvo geisla í gangi í einu, trauðla þó.
Ef vélin er á sjálfstýringu hlýtur að
þurfa að ákveða tíðni sendanna, sem
fljúga skal eftir. Nú eru þeir að
heyra snöggir í Noregi að breyta um
flugstjórnarfyrirmæli. Flugmenn-
irnir þurfa því líka að vera snöggir
að stilla sínar græjur. Ef til vill skýr-
ir þetta eitthvað rugl um það, hvort
blindflugsupplýsingar hafi verið
klárar. Mönnum er sagt að taka bara
90 gráðu beygju. Hver var flughrað-
inn miðað við loft þá? Vélin hlýtur að
fara í talsverðan halla þá og missa
við það burðargetu. Síðan er henni
hallað aftur í hina áttina, sem kostar
sitt. Þá er enn stillt inn á miðlínu-
stefnu. Það kostar sitt, og væri gam-
an að heyra frá fróðari mönnum en
mér, hvernig hreyflum er beitt til
þess að hlýða svona flugstjórnarfyr-
irmælum. Hvernig veðurstofan er
þarna veit ég ekki, en það þarf að
segja mér það tvisvar ef flugmenn-
irnir hafa ekki mátt vita vel, hver
hraði flugvélarinnar var miðað við
loft, þótt þeim virðist hafa verið gert
að lenda undan vindi. Í svona flug-
vélum eru væntanlega mælar, sem
sýna þessi grundvallaratriði. Af
hverju hélt flugvélin áfram að
hækka flug, þá væntanlega með afli
hreyfla, enda þótt flugbeinir, eða
hvað það heitir hafi verið stilltur á
2.500 fet? Var kannski eitthvað í
sjálfvirka tækjabúnaðinum, sem
meinaði að draga úr afli og rétta af í
þessarri hæð – allt miðað við flug-
hraða í loftinu umhverfis, þyngd,
halla og ég veit ekki hvað. Nú fóru
menn í að steypa sér, í stað þess að
vega á móti þyngdaraflinu.
Ábyrgð flugumferðarstjórnar
Vinir vorir Norðmenn virðast vera
harðir í fleiri málum en álbisniss.
Sýnist mér að ábyrgð þeirra vegna
fjölda augljósra mistaka hljóti að
vera stór hluti heildarábyrgðarinn-
ar, er farþegar, ekki síst þeir, sem í
vélinni voru, eiga rétt á að menn axli.
Greinin má ekki verða alltof löng,
en vonandi heldur Morgunblaðið
áfram í efninu og sýnir fínar skýr-
ingamyndir. Sjónvarpið má gera
betur en í Kastljósþætti í síðustu
viku, þegar talsmenn Flugleiða kom-
ust upp með að eyða heilum þætti í
einskisverðar málalengingar, þar eð
hinn annars ágæti spyrill virtist eng-
an skilning hafa á málinu eða vilja til
þess að upplýsa oss, almenninginn,
um staðreyndir þess.
Flugið mikla til Ósló
Höfundur er verkfræðingur.
Gardermoen
Ábyrgð Norðmanna
vegna fjölda augljósra
mistaka, segir Sveinn
Guðmundsson, hlýtur
að vera stór hluti heild-
arábyrgðarinnar.
Sveinn
Guðmundsson
ÞAÐ hefur almennt
verið viðurkennt að ef
aðild Íslands að Evr-
ópusambandinu kæmi
til þjóðaratkvæða-
greiðslu gætu sjávar-
útvegsmálin ráðið úr-
slitum um niðurstöð-
una. Þess vegna skipta
bæði samningsmark-
mið og niðurstaða um
þau afar miklu kjósi
Ísland að breyta stöðu
sinni gagnvart ESB
frá núverandi hlutaað-
ild til fullrar aðildar.
Í umræðum um
möguleika okkar varð-
andi sjávarútvegsmál-
in vitna menn gjarnan til Róm-
arsáttmálans og auðlindastefnu
hans. Á grundvelli hennar muni ör-
lög okkar ráðast. Rómarsáttmálinn
var undirritaður 1957 af stofnþjóð-
um ESB. Þar segir ekki annað um
fiskveiðar en það að þær falli undir
landbúnaðarkafla sáttmálans, en
þar segir orðrétt: ,,Sameiginlegi
markaðurinn skal ná til landbún-
aðar og verslunar með landbúnað-
arafurðir. Hugtakið landbúnaðaraf-
urðir nær hér yfir afurðir
jarðræktar, búfjárræktar og fisk-
veiða sem og afurðir á fyrsta
vinnslustigi sem tengjast beint
þessum afurðum.“
Sjávarútvegsstefnan hefur síðan
þróast með útgáfu reglugerða og
tilskipana á þessum grundvelli og
þróast með stækkun sambandsins
og í aðildarviðræðum sem átt hafa
sér stað í tengslum við hana. Það
hefur landbúnaðarstefnan líka gert
og er skemmst að minnast viður-
kenningar á sérstöðu landbúnaðar
Svíþjóðar og Finnlands við inn-
göngu þeirra í sam-
bandið en þá varð til
hugtakið ,,norðlægur
landbúnaður“.
ESB-ríkin fara sjálf
með stjórn fiskveiða
heima fyrir og getur
sú stjórn verið mis-
munandi eftir ríkjum.
Heildarafli hvers ríkis
er hins vegar ákvarð-
aður í ráðherraráði
skipuðu sjávarútvegs-
ráðherrum sambands-
ins. Þennan hátt hafa
ríkin þurft að hafa á
vegna þess að um
sameiginleg hafsvæði
og fiskistofna er að
ræða. Ákveðin viðukenning hefur
þó fengist fyrir hafsvæðin í kring-
um Orkneyjar og Hjaltland og
Norðmenn höfðu fengið viðurkenn-
ingu á að hafsvæðið fyrir norðan
62. breiddargráðu yrði tímabundið
undir fullu forræði þeirra.
Norski samningurinn 1994
Það er upplýsandi að fara yfir
hvað var í pakka Noregs, þegar
þeir felldu aðild 1994. Það sem þeir
voru búnir að ná gæti verið byrj-
unarreitur okkar í samningaviðræð-
um við ESB.
Norðmenn fengu viðurkenningu
á mikilvægi sjávarútvegs síns. Í
þeirra tilfelli er þó um svæðishags-
muni að ræða. Ekki þjóðarhags-
muni eins og hjá okkur. Þeir þurftu
ekki að greiða fyrir innganginn með
veiðiheimildum. Viðurkennt var að
viðmiðunarár varðandi veiðireynslu
innan lögsögu þeirra væru árin
1989 til 1993. Reglan um hlutfalls-
legan stöðugleika tryggði þeim
þannig sama veiðirétt áfram. Þeir
gátu fengið framkvæmdastjóra
sjávarútvegsmála sambandsins.
Einnig þriggja ára frest gagnvart
erlendum fjárfestingum. Eftir að-
ildarviðræðurnar töldu Norðmenn
líka að þeir gætu haldið áfram hval-
veiðum með vísan til undanþágu-
ákvæða tilskipunar ESB um nátt-
úruvernd. Þessi túlkun hefur þó
verið dregin í efa.
Okkar samningsmarkmið
Síðan Norðmenn sömdu hefur
svokölluð nálægðarregla þróast
mikið. Hún felur það í sér að taka á
allar ákvarðanir á lægsta mögulega
stjórnstigi og sem næst þeim sem
við eiga að búa. Og ef hagsmunir
eru bundnir einstöku ríki, en varða
hin ekki, þá sé eðlilegt að ákvörð-
unin sé tekin í viðkomandi ríki. Það
er væntanlega m.a. á grundvelli
þessa sem Halldór Ásgrímsson ut-
anríkisráðherra hefur mótað þá
hugmynd að aðlögun að sjávarút-
vegsstefnu sambandsins sem nú er
kennd við Berlín.Við viljum tryggja
veiðirétt og veiðimöguleika Íslands
til frambúðar og ábyrga stjórn fisk-
veiða innan íslensku lögsögunnar.
Það er þess vegna eðlilegt að krefj-
ast þess að hafið í kringum Ísland
verði skoðað sem sérstakt hafsvæði,
enda yrði Ísland eina ESB-ríkið á
þessu svæði og eina ríkið sem hefur
hagsmuni af því hvernig veiðum þar
er stjórnað.
Það, ásamt beitingu nálægðar-
reglunnar, ætti einnig að geta fært
okkur einum ákvörðunarvald um
heildarafla á svæðinu. Reglan um
hlutfallslegan stöðugleika tryggir
að engir aðrir en Íslendingar fengju
veiðirétt í lögsögunni.
Veiðireynslan skiptir máli
Andstæðingar aðildarviðræðna
halda því að þjóðinni að í viðræðum
við okkur yrði veiðireynslan frá
1973–1978 notuð. Það er þó í reynd
afar ólíklegt og þá í algerri mót-
sögn við þá venju sem skapast hef-
ur um að litið sé til næstu ára á
undan samningsgerðinni.
Veiðireynsla þessa tímabils var
notuð í samkomulagi aðildarríkja
ESB sem var gert árið 1983. En
þegar Spánn gekk í ESB árið 1986
gátu þeir hins vegar ekki miðað við
veiðireynslu sína fyrir útfærslu
landhelginnar í 200 mílur árið 1977
og í samningi Noregs var miðað við
veiðireynslu árin 1989–1993. Í aðild-
arsamningi Íslands að ESB yrði því
líklegast miðað við þá veiðireynslu
sem væri til staðar á þeim tíma sem
samningurinn væri gerður. Íslend-
ingar hafa setið nánast einir að
veiðum í meira en tvo áratugi og
því næsta öruggt að Ísland fengi
allan kvóta innan íslensku lögsög-
unnar í samræmi við það. Ríki sem
gengið hafa í ESB hafa einnig hald-
ið réttindum sínum varðandi deili-
stofna á grundvelli hlutfallslega
stöðugleikans.
Ólíklegt er að varanleg undan-
þága fengist frá fjárfestingum er-
lendra aðila í sjávarútvegi þó líklegt
megi telja að einhverra ára frestur
fengist. En rétt er að hafa það í
huga að samkvæmt reglum Evr-
ópusambandsins verður útgerð að
hafa raunveruleg efnahagsleg
tengsl við það land sem gert er út
frá. Einnig er sá möguleiki til stað-
ar að setja löndunarskyldu á allan
afla skipa sem veiða í íslenskri lög-
sögu.
Íslendingar kunna og geta
Staða Íslands yrði afar sterk á
sjávarútvegssviðinu ef það gengi í
sambandið. Þekking okkar og geta í
sjávarútvegi er viðurkennd. Það er
því eðlilegt samningsmarkmið að
Ísland fái framkvæmdastjóra sjáv-
arútvegsmála.
Í umræðunni er stundum reynt
að spila á ótta fólks við að fiskimið
okkar fylltust að útlendingum ef Ís-
land gerðist aðili að ESB og færu
þá fyrir lítið sigrar okkar í land-
helgisstríðum síðustu aldar. Það
sem áður er komið fram um veiði-
reynslu og regluna um hlutfalls-
legan stöðugleika ætti að svara slík-
um áhyggjum. Það er líka hollt að
hafa í huga að helstu óvinaherir úr
landhelgisstríðunum, úthafsveiðflot-
ar Þjóðverja og Breta, eru nú að
mestu eign fyrirtækja sem eru í
eigu Íslendinga. Þannig hefur þró-
un síðustu áratuga verið og segir
meira en mörg orð um styrk Ís-
lands á sjávarútvegssviðinu. Á því
sviði munu Íslendingar um fyrir-
sjánlega framtíð hafa áhrif bæði
innan og utan ESB. Munurinn væri
hins vegar sá stærstur að innan
sambandsins yrði tekið meira tillit
til hagsmuna okkar af því það eru
þjóðarhagsmunir og enn eru ekki
dæmi um það að ESB hafi troðið á
grundvallarhagsmunum aðildar-
þjóðar.
ESB og sjávarútvegurinn
ESB
Úthafsveiðiflotar Þjóð-
verja og Breta, segir
Svanfríður Jónasdóttir,
eru nú að stærstum
hluta eign fyrirtækja í
eigu Íslendinga.
Höfundur er þingmaður
Samfylkingar.
Kaffibollar
Cappucino
verð kr. 2.700
Mokka
verð kr. 1.890
Kaffikönnur
verð kr. 1.890
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mánudag-föstudag 11-18,
laugardag 11-15
VÉLAR
Ármúla 29 - Rvk. Sími 588 4699
Plöstunar
Vefsíða: www.oba.is
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Svanfríður
Jónasdóttir