Vísir - 29.04.1980, Blaðsíða 8

Þriðjudagur 29. april 1980
8
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davió Guðmundsson
Ritstjórar: Olafur Ragnarsson
Ellert B. Schram
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guömundsson, Elias Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Friða Astvaldsdóttir, Gisli Sigurgeirsson, Hannes
Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónina Michaelsdóttir,
Páll Magnússon, Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur:
Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2 4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611 7 línúr.
Askrift er kr. 4.800 á mánuði
innan-
Verð i lausasölu
240 kr. eintakiö.
Prentun Blaðaprent h/f.
Til tíðinda hefur dregið í hópi
rithöfunda. 45 félagar í Rithöf-
undasambandi [slands hafa sent
frá sér mótmælaorðsendingu
vegna úthlutunar úr launasjóði
rithöfunda, þar sem stjórn sjóðs-
ins er ásökuð fyrir f lokkspólitísk
sjónarmið. [ orðsendingunni er
þess ekki getið hvaða pólitískur
flokkur á í hlut, en hvert manns-
barn veit að þar er átt við
Alþýðubandalagið. f mótmælum
rithöfundanna segir „að fyrir-
mynd slíkrar ráðsmennsku um
listræn málefni verði ekki fundin
nema hjá þjóðum, sem búa við
illræmt stjórnarfar og þjónar
þeim tilgangi einum að vísa þeim
frá ritstörfum, sem hafa aðrar
stjórnmálaskoðanir''.
Þetta eru alvarlegar ásakanir,
svo alvarlegar að þjóðin öll hlýt-
ur að spyrja hvað hér sé að ger-
ast Alþingi hefur úthlutað í
launasjóðinn 114 milljónum
króna. Stjórn sjóðsins er skipuð
þrem mönnum samkvæmt tillögu
stjórnar Rithöf undasambandsins
og staðfestingu menntamálaráð-
herra. Hér er um að ræða al-
mannafé, fjárveitingu, sem á að
vera tákn þess velvilja og viður-
kenningar sem íslenska þjóðin
vill sýna þeim listamönnum, sem
fást við ritstörf. Að sjálfsögðu er
ætlast til að féð verði ekki mis-
notað í f lokkspólitískum tilgangi,
heldur úthlutað af sanngirni og
POLITIK OG LISTIR
, Krala ijörulíu os Hmm riiftölunaa:
; stiórn launasjóös
jritttðfunda víKI nú
tl____jtfSgsSsS: ÍSsStáöa
45 félagar 1 Rithöfundasambandi islands hafa ásakað stjórn launasjóÐs rithöfunda um
pólitiska mismunun. Þessi ásökun er alvarlegs eölis ef rétt reynist og er ekki aöeins
mál rithöfunda, heldur þjóöarinnar allrar.
víðsýni. Ef svo reynist að rithöf-
undum er mismunað og þeir dilk-
aðir niður eftir flokkspólitískri
þjónkun þá er það ekki mál rit-
höfunda einna. Það er mál þjóð-
arinnar allrar.
Afskipti borgaraflokkanna á
fslandi af málefnum listamanna
hafa oftast verið í lágmarki. Það
hefur auðvitað stafað af þeirri
lifsskoðun þessara flokka, að
listamaðurinn eigi að vera frjáls.
Listamenn hafa bæði goldið
þessa afskiptaleysis og notið.
Þeir hafa notið frjálsræðis án
uppáþrenginga, en goldið þess að
Alþýðubandalagið hefur rekið
aðra stefnu. \ þess augum eiga
listamenn að vera pólitískir
málaliðar.
Það hefur verið grundvallar-
sjónarmið allra frjálshuga
manna, að enginn gjaldi skoðana
sinna, og að tjáningafrelsi verði
virt. Þetta á ekki sízt við um
listamenn, rithöfunda jafnt sem
aðra.
Ef frjáls hugsun er hneppt í
fjötra, og rithöfundar eiga starf
sitt og tjáningu undir pólitískri
velþóknun opinberra stjórn-
valda, þá er vegið að sjálfu lýð-
ræðinu, mannréttindum og
mannhelgi.
Næg eru vítin til varnaðar.
Hættulegasti fylgifiskur einræðis
er það gerræði að múlbinda og
ofsækja hvern þann listamann,
sem dansar ekki eftir hinni þókn-
anlegu línu stjórnvalda en hef ja
upp til skýjanna auvirðilegar
málpípurhins illræmda stjórnar-
fars. Þar er aðeins til einn sann-
leikur — alræðisviska stjórnar-
herranna.
Það hefur lengi verið ein und-
arlegasta þverstæða stjórnmála-
umræðunnar hér á landi, hvernig
stór hluti íslenskra listamanna
hefur verið handgenginn þeim
stjórnmálaöf lum, íslenskum sem
erlendum, sem hafa leitað sér
fyrirmyndar í ríkjum sósíalista
og kommúnista, þar sem frjáls
listsköpun og tjáning hefur verið
fótum troðin og auðmýkt. Hver
ærlegur listamaður hlýtur að
skynja styrk sinn í frelsinu og
forðast að ánetjast pólitískum
flokkum, af hvaða tagi sem er.
Frelsi þeirra á að vera óheft og
algert. Hlutverk rithöfunda er
svo mikilvægt i lýðræðisríki:
friðhelgi þeirra á að vera svo
ótvíræð, að hverskonar afskipti
pólitískra flokka af málefnum
þeirra, til íhlutunar eða for-
skriftar, verður að fordæma og
fyrirlíta. Hvað þá ef rithöfundar
sjálfirganga fram fyrir skjöldu í
flokkspólitískri þjónkun.
Þeir atburðir sem spurst hafa
úr herbúðum Rithöfundasam-
bands Islands eru ill tíðindi og vá
leg. Hér er ekki verið að deila um
misnotkun á fjármagni heldur
atlögu að mannréttindum.
BENDINGAHML HEYRNARIAUSRA
Aö undanförnu hefur talsvert
veriö fjallaö um málefni
heyrnarskertra f fjölmiölun i
tilefni af hinu stórkostlega og
velheppnaöa átaki
LIONSmanna sem kennt er viö
rauöu fjöörina.
I umræöunni sem fram hefur
fariö hefur athyglin einvörö-
ungu beinst aö skurölækningum
vegna miöeyraskemmda,
heymarmælingum og heymar-
tækjameöferö, enda hafa
LIONS-menn valiö sér þaö
verkefni aö stuöla aö þróun á
þessum mikilvægu sviöum.
Mig langar hins vegar til aö
minna d brýnt verkefni af ööru
tagi sem opinberir aöilar hafa
enn ekki komiö auga á, en
skiptir mjög miklu máli fyrir
tiltekinn hóp einstaklinga. Hér
er um aö ræöa þann hóp
heymarlauss fólks, sem er svo
illa settur aö engar heyrnarbæt-
andi aögeröir koma aö
gagni vegna þess aö skemmdin
er innan viö miöeyraö — og
mögnun skilar ekki nægilegum
árangri til þess aö talmál nýtist.
Þessir heyrnarlausu einstakl-
ingar eru tilneyddir aö nota
annaö tjáskiptakerfi en
talmáliö, nefnilega bendinga-
mál heyrnarlausra.sem er kerfi
hreyfitákna þróaö upp Ur svo-
kölluöum náttiirlegum táknum,
m.a. látbragöi ýmiss konar. Um
þessi náttUrlegu tákn fjallaöi
ágæt mynd eftir hinn merka
visindamann Desmond Morris f
sjónvarpinu ekki alls fyrir
löngu. Bendingamál hafa hvar-
vetna oröiö til þar sem heyrnar-
lausir hafa leitast viö aö tjá
hugsanir sínar. Og alls staöar
þar sem hópur heyrnarlausra
hefur haft innbyröis samskipti
aö marki hefur bendinga-
máliöþróast meö ólfkindum vel.
Fyrir heyrnarlausa er bend-
ingamáliö nefnilega jafn eöli-
legt og sjálfsagt táknkerfi og
talmáliö er fyrir okkur
heyrandi. Þaö var ekki fyrr en á
árunum eftir 1960 aö fariö var
af alvöru aö rannsaka bend-
ingamálin, og í fyrstu áttu
brautryöjendurnir erfitt upp-
dráttar, eins og oft vill veröa.
Þá var þaö almenn skoðun aö
bendingamál væri fátæklegt
tjáskiptakerfi og þaö hindraöi
nám talmáls.
NU eru hugmyndir manna um
þetta gerbreyttar. Vísindamenn
á borö viö W.Stokoe og Bellugi-
Klima f Bandarikjunum, Lars
van der Lieth og Britta Hansen I
neðanmals
Heyrnleysingjaskólinn.
María Kjeld skrifar
Danmörku og Brita Bergman og
Ingrid Ahlgren f Svfþjóö hafa
sýnt fram á þaö meö rann-
sóknum slnum aö bendingamál
eru háþróuö táknkerfi meö ótrU-
lega mikiö notagildi. Hjá
flestum menningarþjóöum eru
rannsóknir á hinu innlenda
bendingamáli komnar vel af
staö.
Félagheyrnarlausra á íslandi
og Foreldra- og styrktarfélag
heyrnardaufra hafa byrjaö
starfiö myndarlega hér á landi
meö Utgáfu vandaðrar mynda-
bókar um bendingamáliö
(Táknmálsbók). Þá hafa verið
haldin námskeið i bendinga-
málinu á vegum Heyrnleys-
ingjaskólans og Félags
heyrnarlausra fyrir foreldra og
starfsliö skólans. En f framhaldi
af þessu þarf aö gera mikiö
átak, sem kostar verulega fjár-
muni og ekki er hægt aö bUast
viö aö fátæk áhugamannafélög
geti staöiö undir.
Nauösynlegt er að hefja eins
fljótt og unnt er kerfisbundna
söfnun táknforöa fslenska bend-
ingamálsins meö upptöku hans
á myndsegulbönd. Þaö þarf aö
rannsaka setningaskipan bend-
ingamálsins og önnur málfræöi-
leg einkenni þess .
Þá þarf aö fara fram athugun
á þvi hvernig bendingamáliö
veröur best hagnýtt I kennslu
heymarlausra — og viö mál-
kennslu alvarlega málhamlaðra
barna. Auk áöumefndra aðila
þurfa Heyrnleysingjaskólinn,
Háskóli Islands og Kennara-
háskóli íslands aö koma hér viö
sögu.
NU er t.d. taliö mjög æskilegt
aö heyrnarlaus ungbörn fái
tækifæri til aö læra — og nota
bendingamál allt frá þvf aö
heymarleysið uppgötvast. En
til þess aö þaö sé gerlegt þurfa
foreldrar þeirra aö eiga kost á
aö læra bendingamáliö. Enginn
vafi leikur lengur á þvf aö
notkun bendingamáls f kennslu
heymarlausra er forsenda þess
aö þeim nýtist námiö til jafns
viö aöra.
Ef íslenskir heyrnarlausir
nemendur eiga aö komast
áfram i framhaldsnámi f hinum
ýmsu skólum almenna kerfisins
veröa þeir aö eiga kost á aöstoö
bendingamálstUlka eins og
tiökast erlendis þar sem þessi
mál eru komin á sæmilegan
rekspöl.
Hvenær megum viö vænta
þess aö eitthvaö fari að gerast i
þessum málum. Vonandi
finnast peningar einhvers staö-
ar áöur en langt um lföur.
Rvfk, 26. april 1981
Marfa Kjeld