Vísir - 12.05.1980, Blaðsíða 4
« J f * t I f ' f
VtSIR
Mánudagur 12. mai 198“
ÞEIR FLYJA
SJELURÍKI
FIDEL GASTROS
„Garður helvítis" var nafnið, sem menn völdu gras-
flötinni umhverfis sendiráð Perú í Havana, eftir að
tíu þúsund Kúbumenn leituðu þar hælis um páskana í
von um vegabréf sáritun til þess að komast burt undan
Castróstjórninni.
Þarna leið síðan hver dagurinn af öðrum hjá þessu
fólki við auðmýkingu, vonleysi og vesöld, meðan það
átti allt sitt undir því, að önnur ríki fengju bundið endi
á martröðina. Það versta er senn að baki hjá þessu
fólki, sem áður þurfti þó að leggja líf sitt í sjávar-
háska á Flórldasundi til þess að komast burt úr sælu-
ríkinu, eins og aðdáendur Castrós vilja lýsa Kúbu.
Hvað sem líður dýrðarlýsingum trúaðra á sæluríki
Castrós, þá varpa hörmungar þessa fólks og örvænt-
ingarflótti þess frá Kúbu skuggalegu Ijósi á hinn
kúbanska kommúnisma og ósigra hans réttu tuttugu
og einu ári eftir að Fidel Castró komsttil valda.
sem Bandarlkin létu eftir. AB visu
neyddist Krúsjeff til þess aö
hætta viö smiBi eldflaugaskot-
pallanna á Kúbu 1962, eftir aB
hafa næstum hleypt af staB þriBju
þeimsstyrjöldinni. Var
j.F.Kennedy, þáverandi Banda-.
rikjaforseta, þakkaB aB hafa bægt
frá þeirri ógnun, sem vesturlönd-
um þótti stafa af slikri aBstööu
Rússa I Karibahafinu, og um leiB
samt varast aB styBja á hnappinn,
sem hleypt gat öllu I bál og brand.
— En þúsundir sovéskra hern-
aBarráBgjafa urBu eftir á Kúbu,
og eru þar enn I dag. VarB uppvlst
fyrr i vetur, aB þar eru jafnvel til
staBar sovéskar bardagasveitir.
Ennfremur gekk Kúba 1
Komekon, sem er efnahags-
bandalag kommúnistarikja undir
forystu Kremlar. A undanförnum
árum hefur Kúba einnig veriB
mikiB I fréttum fyrir aB ganga er-
inda útþenslustefnu Kremlverja I
Afriku og Austurlöndum nær, þar
sem kúbanskir hermenn — stund-
um nefndir „málaliöar Moskvu”
— hafa tekiB þátt i bardögum.
Eftir aB hafa rofiB tengsl Kúbu
viB Washingtonstjórnina gekk
Castró þannig beint yfir i herbúB-
ir Kremlverja. Castróstjórnin
hefur þvi flokkast 1 hóp hins al-
þjóBlega kommúnisma.
Hetian með fögru
fyrlrheltln
Eins og kúbanski byltingarleiB-
toginn birtist þjóB sinni meö vold-
ugt hrafnsvart alskegg og digran
vindil I munninum, lofandi henni
hátiöiega langþráBu frelsi og alls-
nægtum eftir margra ára stjórnir
einræöisherranna, vakti hann
viröingu, vinsældir og vonir þjóB-
ar sinnar um leiö og hann rak ein-
ræöisherrana upp til fjalla. Hann
var hetjan, sem þjóöin dýrkaöi.
Og rétt var þaö, aö til aö byrja
meB var Kúbusamfélaginu tekiö
tak. Einkanlega á sviöi heilbrigB-
is- og fræöslumála. 1 dag á Kúba
metiö meöal SuBur-Ameriku-
landa, hvaö varBar skólagöngu og
almenna menntun.
Ennfremur óx Castró fljótlega I
áliti, þegar hann sýndi, aö þetta
litla eyriki tvö hundruB milum
undan strönd bandariska risans,
gat boöiö hinum volduga ná-
granna slnum byrginn. Hann
þótti sýna þar 1 verki sjálfstæöi
sitt og hins nýja rikis sins, sem
ekki lét misbjóöa sér meB slgild-
um tilburöum stórvelda til ihlut-
aunar i innanlandsmáium smá-
rikja. — ÞaB álit entist þó ekki
lengi.
frelsissviptingum og bágum lifs-
kjörum þegnanna, hefur Kúba
einnig fengiö á sig þann sama
svip I daglegu lifi. Þar 1 liggur
enda skýringin á þeim fjölda
Kúbumanna, sem vilja flýja
fööurland sitt. ÞaB er taliö, aö I
dag séu milli 700 og 750 þúsund
Kúbumenn landflótta, sem er hátt
hlutfall hjá tlu milljóna manna
þjóö. Fyrstu miklu fólksflóttarnir
voru á árunum 1960, 1965 og 1979-
’80.
1 Evrópu og i Asiu höföu áöur
þúsundir A-Þjóöverja, Tékka,
Vietnama og Kambodiumanna
hrakist af sömu ástæöum úr
fööurlandi sinu undan ógnar-
stjórnum kommúnismans. — AB
ekki sé minnst á sovéska útlaga.
— 1 stujtu máli sagt hafa menn
þvi haft fyrir augum sér, aö þaB
er ekki einungis á hægri vængn-
um, sem finna megi forkastan-
legar harBstjórnir.
Hin bágu lifskjör bera ekki hag-
kerfi kommúnismans fagurt
vitni. Castró-stjórnin ætlaöi aB
stykja efnahagslifiB meö aukinni
fjölbreytni I framleiBslu, en enn I
dag er sykurinn megin-undirstaö-
an I þjóöartekjunum. Hiutur hans
er 80% i útflutningi Kúbu, og af-
köstin svona um 6 milljónir lesta
á ári, en var sjö milljónir áriö
1952. Sykurreyrsekrurnar þekja
1,2 milljóna hektara lands, eBa
svipaB og fyrir þrjátlu árum.
TæknivæBingin hefur ekki náB aö
auka framleiBsluna á þrjátiu ára
þróunarferli. Þar um veldur kæf-
andi skrifstofubákn, fálmkennd
stjórnun og skortur á hvatningu
til þess aB gera vel.
Slyrklrnlr
sloða inið
Castró-bræöurnir, Fidel og Raul, fara meö öll völd á Kúbu.
Elnn herra I
annars stað
Strax 1960 höföu Sovétrikin
þrengt sér inn i þaö tómarúm,
Kommúnlsml I
framkvæmd
Eins og hjá öllum rikisstjórnum
I þeim flokki, sem einkennist af
Ekki getur Kúbustjórnin boriB
viB óhagkvæmri sölu á sykuraf-
urBunum á erlendum mörkuöum,
þvi aö 60% framleiBslunnar selur
hún til Sovétrikjanna eöa
Komekon á fjórföldu heimsmark-
aBsveröi. Þó er hrikalegur halli á
viöskiptajöfnuöi viB Sovétrikin. —
Sovétrikin leggja Kúbu til efna-
hagsaöstoö, sem nemur 5,6
milljónum dollara á dag. —
Geta skal þess, aö tóbaksfram-
leiöslan hefur dregist saman um
helming vegna „moio rojo”-veik-
innar, sem herjaö hefur á tóbaks-
plöntuna. Hefur þaB sett sitt mark
á efnahagslifiB. TjóniB af vöidum
veikinnar varö þó enn meira en^
þurfti, þar sem sama klúBriö og i
öBrum framkvæmdum geröi þaö
aö verkum, aö ekki var nógu fljótt
og tryggilega brugöiö viB til þess
aö einangra sýktu tóbaksakrana
og hefta útbreiöslu plöntusýkinn-
ar.
Stóriöjan hefur naumast nokk-
urn tima komist almennilega á
legg, eins og I stáliBnaöi,
sementsframleiöslu og brenni-
steinsframleiöslu. Nikkel-fram-
leiöslan er sú eina, sem einhvern
framgang hefur haft, og á þvi
sviöi er Kúba fimmta stærsta
framleiösluriki heims I dag.
fllmenningup
uoplýslsl .
Lifskjör Ibúanna draga af þessu
dám, sem þeir þolinmóöir hafa
sætt sig viB, meöan þeir ekki
þekktu annaö. SiBan veröur þaö,
aö einstöku Kúbutútlagar, sem
búa i Flórida, fá aB heimsækja
ættmenni sin á Kúbu, og meB
þeim heimsóknum fær fólkiö i
heimalandinu fréttir af lifskjör-
um fólks tvö hundruö mílum i
burtu. Þá fer fyrst aö krauma i
katlinum. Upp úr þvi veröur
ókyrröin, sem leitt hefur til flótta-
mannastraumsins aö undan-
förnu. Þótt Kúbumenn hafi búiB
viö kommúnismann i tuttugu ár,
þá muna þeir margir aöra tima
en standa I biBrööum eftir
skömmtunarseölum og sIBan 1
búöum, þar sem þeir koma oft aö
kjötkrókunum tómum og öörum
matvöruhillum ruddum. ÖBruvisi
hagar til meö Sovétmenn, sem
þekkja ekki annaB, og hafa svo
vanist sllku, aB þeir eru orönir
hreinir snillingar i aB versla undir
boröiö og á bak viö kerfiö.
Nokkrir
ðryggisventlar
Af þessum sökum sá Castró sig
neyddan til þess aö opna nokkra
öryggisventla til þess aö hleypa
út einhverju af stækustu óánægj-
unni. Hann tók aB umbuna sér-
staklega unga gólkinu, sem þjón-
aö haföi fööurlandinu meö starfi I
Afriku (hermennsku, tækniráö-
gjöf, kennslustörfum, læknisþjón-
ustu o.fl.). 1979 sleppti hann þús-
undum manna úr fangelsum, sem
þar höföu lent vegna andófs viö
kommúnismann eöa vegna synj-
unar á þvi aö ganga i flokkinn.
Margir fengu aö flytja úr landi,
sem var kannski eins heppilegt,
svo aö óánægja þeirra smitaöi
ekki út frá sér heima, en óheppi-
legt aö þvi leyti, aB þeir eru tal-
andi vitnisburöir erlendis um
Castró-stjórnina.
Þar til viöbótar létti Castró af
fyrri hömlum á útflutningi Kúbu
manna úr landi, en þó meö þvi
skilyröi, aö útflytjendur gerBu
fyrst grein fyrir þvl, til hvaöa
lands þeir vildu fara, og aö viö-
komandi riki vildi veita þeim viB-
töku.
Um leiB geröi Castró siöan
nokkrar breytingar á ráBherra-
lista sinum. Hann vék nokkrum
úr stjórninni, og tók sjálfur i slnar
hendur yfirstjórn hers, lögreglu,
heilbrigöismála og menntamála.
BróBir hans, Raul, skiptir hinum
málaflokkunum milli sin og
Ramiro Valdes.
Endalok
bóiusöttar
Bólusóttin, sú illviga pest, sem
tii skamms tima (slöast 1967)
lagöi áriega I gröfina um tvær
milljónir manna, er nú ekki leng-
ur íii. Henni hefur veriö útrýmt,
samkvæmt þvf sem AlþjóBa heil-
brigBismálastofnunin (WHO)
heldur fram.
Fyrir tólf árum var hafist
handa viB bólusetningarherferB i
fjörutlu löndum (sem kostaBi 300
milijónir dollara) og er þetta
árangur hennar.
SIBasta dæmiB um bóluBóttar-
faraidur, sem menn vissu af, var i
Sómallu 1977, en 1978 dó'þó ein
kona, þegar bólusóttarvlrus slapp
úr tllraunastöB i Birmingham á
Engiandi.
i dag eru sex rannsóknarstööv-
ar, i Bretlandi, Kina, Hoiiandi, S-
Afriku, SovétrOkjunum og Banda-
rikjunum, þar sem virusinn er
ræktaBur tii rannsókna undlr
ströngu eftirliti. — En nóg er til af
———æagaarT—'n fc-earjiinnng»'r«.',tv
frystu bólusetningarefni. NægBi
þaö til þess aö bólusetja 200
milljón manns, ef þörf þætti.
Sadat freslar
vfðræðum um
sláltstlörn fiaza-
og veslur- ðakkans
SamningaviBræöum Egypta-
lands, Israels og Bandarikjanna
um sjálfsstjórn til handa
Paiestinuaröbum á hernumdu
svæBunum, Gaza og vesturbakka
Jórdan, hefur veriö frestaB um
óákveöinn tima aö beiöni Sadats
Egyptalandsforseta.
SiBasta viöræBufundi, sem
haldinn var í Israelska bænum
Herzlia, lauk á miövikudag án
nokkurs áþreifanlégs árangurs.
— Framhald átti aö veröa af þeim
fundi i Kairó á mánudaginn.
Liklegt þykir, aö Sadat hafi
leiöst þófiö og viljimeöfrestuninni
hreila Ögn tsraela og Bandarikja-
stjórn. — Egyptar vilja, aö
Palestinuarabar á vesturbakkan-
um og á Gaza-svæBinu fái sjálfs-
stjórn flestra mikilvægustu mála
sinna, eins og t.d. öryggismála.
En lsrael hefur einungis veriö til-
leiöanlegt tii þess aB fela ibúum á
þessum svæöum takmarkaöa
ábyrgö til daglegra fram-
kvæmda.
Egyptar munu tregir til þess aö
hefja aö nýju ársgamlar viöræö-
urnar i þessu efni, ef Israelsmenn
hafa i engu breytt fyrri afstööu
sinni.
flraDar llða ekkl
Concorde-hraðann
Hinum bresku loftleiBum (BA)
hefur veriö synjaö um ieyfi tii
þesB aö fljúga hinum yfirhijóö-
fráu Concorde-þotum sfnum yfir
Saudl Arabiu á áætlunarleiB sinni
frá London til Bahrain.
Eftir þriggja vikna próftlma-
sögöu yfirvöld I Saudi Arabiu, aö
hávaöinn af vélinni væri ekki þol-