Vísir - 14.05.1980, Blaðsíða 3

3
Þú átt að vera skeggjaöur, þá
kemstu undan einum lúxustollin-
um.
Að raka
sig fyrir
ríkið
Það er lúxus að raka sig. Það
finnst alla vega landsfeðrunum
greinilega. Tökum sem dæmi
rakkrem, sem allir skeggleys-
ingjar nota við raksturinn. Við
kaupum túpu sem kostar okkur
1734 krónur. Við borgum og bölv-
um verðlaginu. En hvernig er
þetta verð tilkomið?
1 innkaupi kostaði þessi rak-
kremsúpa 320 krónur. Viö þaö
bætist flutningsgjald og vá-
trygging, bankakostnaður og
vextir, alls 81 króna, heildverzl-
unin fær fyrir sinn snúð 119 kr.
Tollurinn fær aftur á móti mest,
— heilar 483, krónur. En rikið
linar ekki takið á raktUpunni.
Söluskatturinn er 330 krónur,
þannig að rikið fær i sinn hlut 813
krónur af 1734 krónum sem varan
kostaði, smásalinn fær hinsvegar
391 krónu i sinn hlut.
Ef þú ætlar að komast framhjá
þessuranglæti öllu og kaupir raf-
magnsrakvél, þá er sama uppi á
teningnum. Rikið fær 50% af
verði rakvélarinnar i sinn hlut.
Meðréttu ætti hér að rikja
skeggöld hin mesta, og e.t.v.
skálmöld lika, þvi neytendur ættu
að risa upp gegn þessari ofur-
sköttun og mótmæla henni.
Nauðsyn-
legur
milliliður
öll umræða um heildverslunina
I landinu sem „ónauðsynlegan
millilið” er út i hött. Stórverslanir
og iönfyrirtæki, sem sjá um dreif-
ingu eöa innkaup milliliðalaust
hafa einfaldlega gerst heildversl-
anir.
Þessir aðilar þurfa að gera ná-
kvæmlega sömu hlutina og heild-
verslun, leggja út I samskonar
kostnaö, og útkoman verður i
öllum tilfellum sú sama eða svip-
uö.
Heildverslunin I landinu er
þvert á móti þvl sem margir vilja
halda fram, hinn nauösynlegi
milliliður framleiðenda og neyt-
enda.
Fimmtíu ár í íslensku viðskiptalífi:
Má bjóða frúnni
tvinnakefli, — á
svörtum markaði
Þannig var útlitið á árum áður, þegar barist var um allt það litla sem
barst til landsins af vörum. Svartur markaður blómstraði, jafnvel
tvinnakefli voru seld af skuggalegum mönnum á götum úti.
Nýlega átti frjáls verzlun á
Islandi 125 ára afmæli. Arið 1855
jlauk hinni illræmdu einokunar-
Iverzlun sem varað hafði um alda-
iraðir landslýð öllum til bölvunar.
:Þrátt fyrir þetta hugtak, frjálsa
verzlun, hljóta menn að viöur-
kenna að verzlun hér á landi er
langt frá að vera al-fjáls. Hér
hefur hver holskeflan af annarri
riðið á verzluninni, innflutnings-
höft, rikiseinkasölur, rekstrar-
fjárskortur, hömlur á bygginga-
leyfum, skattaáþján, og oft hefur
rikt skortur á frjálsum gjaldeyri.
Þá má minnast á þann skefja-
lausa áróður sem beint hefur
verið gegn verzluninni og starfs-
mönnum hennar i ræðu og riti.
Gunnar Ásgeirsson, stórkaup-
maður ritaði nýlega fjórar mjög
athyglisverðar greinar um 50 ára
feril hans i viðskiptalifinu og
hvernig þessi ár koma honum
fyrir sjónir nú. Er fróðlegt að lesa
þar um þá erfiðu tima sem verzl-
unin okkar hefur orðið að ganga i
gegnum.
A fyrri heimsstyrjaldarárunum
færðist verzlunin yfir á innlendar
hendur i meira mæli en áður.
Erlendir aðilarhöfðu fram að þvi
haft með hendi innflutning til
landsins. Rikið var á þessum tim-
um með einkasölu á fjölmörgum
hlutum, t.d. olium, áfengi og tó-
baki, sildareinkasölu, áburðar-
einkasölu, siðar einkasölu á bif-
reiðum útvarpsviðtækjum og
fleiru.
Arið 1931 voru samþykkt lög um
innflutningshöft og innflutnings-
bann, Bannað var að flytja inn
ýmsar „ónauðsynlegar” vörur en
höft á innflutningi annarra.
Margar heildverzlanir urðu að
gefast upp og segja upp starfs-
fólki sínu. Meðal þess sem bannað
var að flytja inn að mestu voru á-
vextir og leikföng, en leyfi fyrir
sliku veitt einungis fyrir jól.
Gekk þetta furðu lengi og minnast
margir Islendingar jóla-epla og
jóla-appelsína.
Timabilið frá 1931 til 1940 voru
ár innflutnings- og gjaldeyris-
leyfa. Að eiga slik leyfi var eins
og að eiga gull og leyfin gengu
kaupum og sölum og innflytjend-
ur sóttust skiljanlega eftir þeim,
en leyfunum var úthlutað til
smásöluverzlunarinnar aðallega,
en matvöru og vefnaðarvöru til
heildsalanna.
Hér gilti það að þekkja „réttu
mennina”. Nokkrar heildverzlan-
ir voru stofnaðar á fjórða ára-
tugnum, og þá var það rikjandi
skoöun að ekki þýddi að leggja i
slikt fyrirtæki ööru visi en að
einhver væri meö i fyrirtækinu
sem þekkti og hefði góðan aögang
að þeim mönnum sem stjórnuöu
innflutningsleyfaútgáfunni. Var
það augljóst mál hvernig margir
sköruðu eld að sinni köku gegnum
klikuskap og pólitik á þessum
árum.
Verðlagsráð var ein stofnunin,
sem rikið kom á fót 1938. Var
verzluninni þá enn þrengri stakk-
ur skorinn, verðlagsákvæðin það
lág aö útilokað var fyrir inn-
flytjendur að hafa vörur eins og
búsáhöld, vefnaðarvöru eða skó-
fatnað á lager.
A árum seinni
heimsstyrjaldarinnar varð
skyndileg breyting á högum fólks
hér, mikil atvinna og peningaflóð
jókst með hverju árinu, inn-
flutningur frjáls að heita mátti og
sala mikil, en erfiðleikar meiri að
útvega hana vegna striðsins,
Enn þann dag i dag búum við
við höft og ófrelsi i ýmsum mynd-
um. Og það sorglega er að með á-
róðri hefur tekist að fá fólk til að
trúa þvi að verzlunin i landinu
verði að vera i böndum. Þó eru
aðrir sem vita betur. Verzlunin
mun aldrei þjóna almenningi
fullkomlega fyrr en hún er orðin
frjáls, ekki bara i orði, heldur
raunverulega frjáls.
Við skulum vona að við lifum
ekki aftur svartamarkaðsbrask
eftirstriðsáranna, þegar svo
rammt kvaö aö, aö fólki var boö-
inn tvinni á svörtum markaði á
götuhornum. „Má bjóöa frúnni
tvinnakefli, — á svötrum mark-
aði”. Þetta þekkja margir Islend-
ingarsem komnireru yfir miöjan
aldur. Ekki er nú lengra slðan aö
þetta var.
5000 heildsalar á íslandi?
Jafnvel námsmenn
á heimleið voru
taldir heildsalar
Þvi hefur veriö slegið upp I fjöl-
miðlum að heildsalar á íslandi
væru 5000 talsins. Þá sem i
blindni trúa á sannleiksgildi
prentaös máls, rekur að vonum i
rogastans við tiðindi sem þessi.
En, eins og svo oft þegar fjallað
er um fslenzka verzlun, er hér
skotið gróflega yfir markið.
Tölur þær sem hér hafa verið
notaðar eru yfir vörusendingar til
landsins. Þar með eru til dæmis
taldir námsmenn sem flytjast
heim aö loknu námi með búslóð
sina. Varla eru þeir innflytjendur
I þeirri merkingu sem almennt er
lögö I það orö, — og alls ekki stór-
kaupmenn!
Ýmsir aðilar aðrir hafa þurft að
flytja inn búslóðir og ýmislegt
annað, og þurft að skila tollskjöl-
um. Þannig hafa þeir, óvitandi,
orðið til þess að gerast heildsalar,
að áliti sumra dagblaöanna.
Hér er að sjálfsögðu um grófan
misskilning að ræða, enda sér
Ekki eru þeir fimm þúsund heildsalarnir, eins og einhverjum visum
fjölmiðli tókst að reikna út nýlega. Hinsvegar má benda á að hér starfa
færri að verslun og viöskiptum en I nágrannalöndum okkar og reyndar
i öðrum menningarlöndum heims.
hver heilvita maður að 5000 ^nn-
lfytjendur mundu ekki þrifast
héf'.
Sannleikurinn er hinsvegar sá
að 2/3 hlutar innflutnings til
landsins fara um hendur 200 inn-
flytjenda. Séu atvinnuinn-
flytjendur kallaöir þeir, sem skila
1 1/2 tollskyrslu á viku til toll-
yvirfalda, þá eru innflytjendur
400 talsins og hafa með höndum
85% alls innflutnings til landsins.
Og þá kann einhver að spyrja,
hverjir þessir 400 innflytjendur
muni vera.
1 Félagi fsl. stórkaupmanna eru
nærri 200 félagar. Þá má telja til
samvinnufélögin, sem er mjög
stór innflytjandi, innkaqpahópa
stór innflytjandi, innkaupastofn-
anir rikis og bæja, önnur rikis og
bæjarfyrirtæki og stofnanir, iðn-
rekendur og loks einstaka smá-
kaupmenn. Sem sagt, þessir 400
eru flestir þeir, sem tengjast
verzlun og vörudreifingu á einn
eða annan hátt.