Vísir - 28.05.1980, Blaðsíða 8

Miðvik'udagur 28. mal 1980.
8
Utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: Davíö Guömundsson.
Ritstjórar og ábyrgöarmenn:
ólafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson/ Elías Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaöamenn: Axel Ammendrup, Fríða
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónína AAichaelsdóttir, Kristín
Þorsteinsdóttlr, AAagdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sæmundur Guðvinsson, Þórunn J. Hafstein. Blaöamaöur á Akureyri: Gísli Sigur-
geirsson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. Útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og AAagnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúla 14 sími 86611 7 línur. Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Áskriftargjald er kr. 4800 á mánuöi innanlands og verö í lausasölu 240 krónur ein-
takiö. Visirer prentaöur I Blaöaprenti h.f. Síöumúla 14.
Neytendur Durfa aö vakna
islenskir neytendur hafa fram til þessa látift allt of lltift að sér kvefta og neytendasam-
tök hafa alls ekki verift nægilega öflug hér. t þessum efnum verfta landsmenn aft vakna
og taka mift af starfsemi neytenda I nágrannalöndunum.
Einhverra hluta vegna hafa
neytendasamtök enn ekki orðið
jafn öf lug hér á landi og þau eru í
flestum vestrænum löndum og
yf irleitt heyrist lítið frá neytend-
um hér á landi, þótt vöruverð
hækki sí og æ, gallar komi í ijós í
vöru, sem send er á markað, eða
þjónusta sé skert frá því sem
verið hefur á einhverju sviði.
Erlendis eru neytendasamtök
víða með allra öflugustu al-
mannasamtökum, enda ekkert
undarlegt þar sem allir eru í raun
neytendur og eiga að láta sig
skipta miklu rétt sinn.
Neytendasamtökin hér á landi
hafa þó síðustu misserin verið
með meira lífsmarki en verið
hafði um árabil þar á undan og sú
gleðilega þróun hefur átt sér
stað, að neytendur utan þétt-
býlisins við Faxaflóa hafa stofn-
að með sér deildir innan lands-
samtaka neytenda, gengist fyrir
verðkönnunum og ef It samheldni
og samstöðu þeirra, sem kaupa
vöru eða þjónustu. Auk þess hafa
fjölmiðlar í auknum mæli sinnt
neytendamálum.
í tengslum við neytendasamtök
víða erlendis eru starfræktar
stofnanir, sem rannsaka marg-
víslegar vörur, sem á markaði
eru, meðal annars með tilliti til
öryggisbúnaðar og endingar, og
fyrir milligöngu neytendasam-
taka er svo niðurstöðum þessara
athugana komið á framfæri. Um
slíkt hefur varla verið að ræða
hér á landi f ram til þessa, og má í
rauninni segja, að starfsemi
neytenda á íslandi hafi fyrst og
fremst miðast við kvörtunarþjón
ustu af ýmsu tagi, en þeim þætti
neytendastarfsins hef ur aðþví er
manni skilst verið erf itt að sinna
að gagni vegna mannfæðar og
f járskorts samtakanna.
Sé litið aftur í tímann virðast
neytendamál vera eitt af því sem
flestir eða allir stjórnmálaflokk-
ar hafa talað um að þurfi að ef la,
og ekki hefur síst verið klifað á
því, að f verðbólguþjóðfélagi eins
og okkar, verði markvisst að
reyna að bæta verðskyn neyt-
enda.
En efndirnar hafa verið harla
litlar. Ef eitthvað er, hafa ríkis-
stjórnirnar fyrst og fremst hugs-
að um að auka og endurbæta
opinbert verðlagseftirlit og sjálf-
ar haf a svo ríkisstjórnirnar verið
í hlutverki eins konar yfirverð-
lagsnefnda, sem setið hafa og
þrefað um það, hvort hækka
mætti kókið einn daginn og
smjörlíkið eða sandinn hinn dag-
inn.
Opinberiraðilar hafa alltof lít-
ið lagt að mörkum til þess að
renna stoðum undir starfsemi
neytendasamtaka í landinu og
sveitarfllög verið heldur treg til
þess að styrkja þessa nauðsyn-
legu starfsemi.
Með þessu er ekki verið að gef a
í skyn að neytendaeftirlitið og
starfsemin eigi að vera undir
verndarvæng eða á vegum hins
opinbera. Slíkt gengur auðvitað
ekki. Neytendastarf ið á að mestu
leyti að vera í höndum frjálsra
neytendasamtaka, sem njóta
viðurkenningar ríkis og sveitar-
félaga, á svipaðan hátt og tíðkast
víðast hvar í nágrannalöndum
okkar.
En til þess að slíkt starf geti
orðið öflugt þarf fjármagn og
það getur ekki nema að hluta til
komið frá félagsmönnum í formi
beinna félagsgjalda. Opinberir
aðilar þurfa þar að leggja sitt að
mörkum til þess að starfsemin
geti orðið öflug og hægt sé að
hafa sérmenntað fólk f þjónustu
samtakanna.
En meginmálið er aftur á móti
það, að neytendur sjálfir vakni
almennt til vitundar um þýðingu
öflugra neytendasamtaka í land-
inu#þá þjónustu sem slík samtök
geta veitt og það aðhaldsgildi,
sem þau hafa. Stöðugar hækkan-
ir á verði og þjónustu réttlæta
ekki svefn neytenda, þær ættu
þvert á móti að halda þeim vak-
andi.
..þessi áratugur einkennist af fádæma dugleysi hvaft varftar varanlega vegagerft”, segir Björn G.
Óiafsson meftal annars i þessari grein sinni.
VEGI FYRIR VEGLEYSUR
Framlag til varanlegrar
vegagerftar á fjárlögum er i lág-
marki i ár. Hlýtur þetta aft
vaida miklum vonbrigftum
meftal áhugamanna um sam-
göngu- og byggöamál. Má
raunar segja aft þessi áratugur
einkennist af fádæma dugleysi
Ihvaft varftar varanlega vega-
gerft. 1 þessu efni er ekki hægt
Iaft afsaka dugleysi meft fjár-
skorti. Miklum fjárhæftum
Ihefur verift varift I vafasamar
framkvæmdir, meftan sparn-
aftur af umferft gerir lagningu
bundins slitlags á vegi meft
arftsömustu framkvæmdum.
IEndurspeglar stjórn-
málaástandið.
Aft minu áliti endurspeglar
áhugaleysift um vegagerö
almennt stjórnmálaástand i
landinu. Þetta ástand á aö tals-
verftu leyti rætur aft rekja til
deðlilegrar sambræðslu lög-
gjafar og framkvæmdavalds
sem kynt er undir með órétt-
mætri kjördæmaskiptingu.
Viröast þeir ráöamenn fáir sem
taka ákvarðanir eða móta
stefnu I innanlandsmálum með
hagsmuni þjóðarinnar 1 heild að
leiöarljósi, en samgöngumál
kalla einmitt á slika heildar-
yfirsýn. Endurbætur á aðal-
vegum Utheimta nefnilega
mikinn stofnkostnað en skiia
ekki sýnilegum afrakstri á einn
staö, heldur dreifist hann á
marga notendur.
Stefnan I vegamálum ber
einnig merki þeirra úreltu
byggöasjónarmiöa sem fylgt er.
Þau birtast I þvi aö menn vilja
halda I núverandi bUsetu-
mynstur hvaft sem það kostar,
jafnframt má ekki blaka við
þeim atvinnuvegum sem þetta
búsetumynstur á aö styðjast
vift. 1 framkvæmd hafa þessar
hugmyndir verið dýrar og rýrt
lifskjör þjóðarinnar. I samræmi
við þessi sjónarmið hefur til
dæmis verið lagt I ýmsar
sérframkvæmdir I samgöngu-
málum eða þeirra krafist, þótt
þær séu ekki eins arðbærar og
lagning bundins slitlags á vegi
milli helstu staða.
Hagkvæmt samgöngu-
kerfi grundvöllurinn.
NUtima iðn- og tæknivæðing
hefur leitt til þess að byggða-
þróun þarf ekki lengur að vera
háð náttUrulegum aöstæöum.
Arðvænleg iðnfyrirtæki á
ýmsum framleiðslusviðum má
setja á fót nær hvar sem er, ef
vinnuafl fæst á annaö borð.
Forsenda þess að nýta megi
þennan ávöxt tækniframfara og
verkaskiptingar eru greiöar
samgöngur og samskipti.
Endurskipulagning frum-
vinnslugreina og efling iönaðar
á þéttbýlisstöðum ætti að vera
kjarni nýrrar byggðastefnu.
Framgangur hennar og reyndar
framtið byggðar i landinu öllu
byggist á hagkvæmu sam-
göngukerfi. Atak I vegamálum
er þvi eitt brýnasta verkefni
landsmanna og þolir enga bið.
Strax I sumar ætti aö leggja
bundið slitlag á svo sem 200
kólómetra af þeim vegaköflum
sem tilbUnir eru og gefa mestan
arð. Kostnaður yrði á aö giska
10 milljarðar. Þess fjár er
eölilegt aö afla með erlendum
lánum (a.m.k. til að greiða
innflutningskostnað vegna
framkvæmdanna) og inn-
lendum lántökum I formi verö-
tryggðra spariskirteina. SU leið
gefur mönnum kost á að sýna
hug.sinn til framkvæmdanna og
verja fé sinu til ákveöinna
framkvæmda I stað þess að eiga
ráðstöfun þess undir misvitrum
stjórnmálaköppum. Verðtrygg-
ing slikra lána myndi byggjast á
raunverulegri arösemi og lánin
mætti endurgreiða aö einhverju
leyti með því fé, sem sparaðist I
viðhaldi eða fengist með vega-
skatti.
Þar sem hér er lagt til að
verulegum upphæðum verði
varið til framkvæmda er eöli-
legtaömenn krefjist ábendinga
umisparnað á öðrum sviðum.
Hér verða þó ekki gerðar
ákveðnar tillögur I þvl efni.
Aöalatriðið er að varanleg
vegagerð er með aröbærustu
framkvæmdum sem hægt er að
benda á. Þaö hvflir þvl á
heröum þeirra sem valið hafa
aðra ráðstöfun fjármuna, að
réttlæta hvers vegna vegafram-
kvæmdir ganga ekki fyrir
ýmsum öðrum framkvæmdum.
Björn G. Ólafsson.
Sjúkraflutnlngar
um heigina:
Þyrla
flliHI
sjómann á
sjúkrahús
Þyrla varnarliðsins á
Keflavikurflugvelli
flutti slasaðan sjómann i
fyrradag frá bátnum
Höfrungi II GK 27,sem
staddur var 45-50 milur
vestur af Stafnnesi, á
sjúkrahús i Reykjavik.
Sjómaðurinn slasaöist mikið á
höfði er blökk á dekki skall á
hann. Leitaði skipstjóri Höfrungs
strax til Slysavarnafélags íslands
um aðstoð. Slysavarnafélagið
sneri sér til Varnarliðsins' sem
sendi þyrlu þegar i stað af stað
meö lækni innanborðs. Það óhapp
vildi hins vegar til, þegar þyrlan
var komin að Hófrungi, og
sjUkraliði haföi sigið niður I skip-
ið, að virinn, sem notaöur er til að
ferja milli skips og bryggju, slitn-
aði. Varð það til þess að senda
-þurfti eftir annarri þyrlu sem
kom manninum til Reykjavikur
kl. 19.30 I gærkveldi og var
maðurinn lagður inn á Borgar-
spitalann.
ÞJH