Vísir - 10.06.1980, Blaðsíða 9

VISIR Þriöjudagur
10. júnl 1980.
9
Staða sjavarutvegsíns -
. grein
í „utan
9 Stundum hafa menn sagt
■ skyrslu Hafrannsóknarstofnun-
9 ar vera meö ákveðnum lit, og
■ fer liturinn eftir hversu alvarleg
• tíðindi skýrslan flytur um
| ástand fiskistofnanna. Frægust
■ er sjálfsagt „Svarta skýrslan”,
9 sem sumir sögðu reyndar að
™ hefði upplitast og væri orðin
| grá, en hvað sem um það er,
: hafa menn jafnan leitast við að
| gera litið Ur skýrslunum, hafi
þær komið illa við hagsmuni
I þeirra.
INiutiu þúsund
tonn út fyrir
I skynsamleg mörk.
Hvaða litur sem er á skýrslu
9 Hafrannsóknarstofnunar i ár, er
■ þaðvfst aðhUn gerir ráðfyrir að
9 nauðsynlegt sé að takmarka
■ afla ársins 1980 að þvi marki að
9 heildaraflinn af helstu nytja-
I fiskunum ætti að dragast saman
9 um þvi sem næst 20% frá siðasta
■ ári.
® Alvarlegast er ástandið, eins
| og alþjóð er auðvitað kunnugt, i
“ þorskstofninum og loðnunni.
I Stofnunin telur nauðsyn að tak-
marka þorskveiðarnar við 300
! þUsund tonn, ef einhver von á að
. vera um betri tið framundan.
jw Haldist sóknin hins vegar
■ óbreytt má bUast við sama
| hjakkinu á næstu árum, og sigur
Iþó heldur á ógæfuhliðina.
Loönuveiði umfram 300 þUs-
hb und tonn frá áramótum til
■ vertiðarloka er talin fullkomin
■ heimska, eöa eins og það er orð-
9 að I skýrslunni: „Frekari skerð-
■ ingu hrygningarstofnsins verð-
9 ur að telja utan skynsamlegra
I marka”. Aflinn á umræddu
■ timabili fór þó 90 þUs. tonn Ut-
I fyrir skynsamleg mörk og verö-
* ur hver að draga sina ályktun af
9 þvi.
Það skip,
sem verst fer i sjó.
L
Hiö skemmtilega orðalag
Hafrannsóknarstofnunar, þegar
hUn metur viöbrögð viðkomandi
manna á niðurstöðum hennar i
loðnurannsóknum, leiöir til hug-
leiðinga um sitt af hverju af
sama stofni. Þá verða fyrst fyr-
ir viðbrögð okkar við minnkandi
fiskistofnum og ráðum fiski-
fræðinga til að endurreisa þá.
Sfðan leiðir hvaö af öðru þangaö
til komið er að þvi skipi tslend-
inga, sem flestir hafa afskipti af
skynsamiegra marka
og verst fer i sjó allra skipa okk-
ar, sjálfri þjóðarskUtunni. Að
lokinni sllkri yfirferð vaknar
manni sU spurning, hvort
stjórnun mála verði ekki „að
telja utan skynsamlegra
marka”.
Það er ekki gott að ákvarða
hvar upphaf óskynsamlegra at-
hafna okkar er. Ef til vill hefur
það verið um það leyti sem
blekið var að þorna á friðar-
samningi okkar við Breta, að
afloknu þorskastriði, að þáver-
andi sjávarútvegsráðherra lýsti
þeirri skoðun sinni að fiskifræð-
ingum skyldi tekið með miklum
fyrirvara, sennilega er það þó
miklu eldra.
Þau háþróuðu tækni-
undur
Hvort sem menn vilja þvarga
lengur eða skemur um á orðum
hverra skuli taka mest mark
fiskifræöinga, stjórnmála-
manna eða sjálfskipaðra fræð-
inga meðal Utgerðarmanna og
sjómanna, verður sU staðreynd
ekki sniðgengin að nU er veru-
lega miklu minni fiskur i sjón-
um umhverfis ísland en áður
var. SU staðreynd sést ef til vill
best á þvi að litlu, frumstæðu
togararnir, sem íslendingar
áttu á fjórða áratug þessarar
aldar, fengu tvöfaldan afla á við
þau háþróuðu tækniundur, sem
nUtima togarar eru á hverjum
Uthaldsdegi.
NU eru nokkur ár liðin siðan
okkur var þessi staðreynd ljós
og siðan höfum við háð heilagt
strið um þorskinn við Breta,
fullir vandlætingar á skyn-
semisskorti Bretanna, sem
skildu ekki þörfina og lögðum
mannslif I hættu til aö tryggja
skynsamlega nýtingu fiskistofn-
anna. Þvi striði lauk með fræg-
um sigri okkar og við tókum til
við að yrkja okkar garð, eða
hvað?
ónei og aldeilis ekki
Það var ljóst að við uröum að
sætta okkur við nokkuð minnk-
aðan sjávarafla — og þá um leið
minnkaðar þjóðartekjur — um
fárra ára bil, á meðan fiski-
stofnarnir voru að ná sér á strik
og aukast i það horf að geta gef-
ið af sér nægilega mikið til að
Hfskjör okkar héldust i hendur
við það besta sem þekkist hjá
öðrum þjóðum. Þá lá auðvitað
beinast við að nýta það sem við
áttum sem allra best. Sækja
þann afla sem við máttum taka,
með eins litlum tilkostnaði og
hægt var að komast af með og
undirbyggja framtiðina.
En ónei og aldeilis ekki, það
var ekki rétta leiðin!! Við eyð-
um milljörðum á milljarða ofan
i kaup á nýjum og sifellt full-
komnari skipum og eftir þvi
sem fiskunum fækkar I sjónum,
bætum við nýjum skipum i flot-
ann með enn fullkomnari leitar-
tækjum — ef hægt er — til að
tryggja að hvert bein finnist.
Fréttaauki
Flaggað fyrir heimsku
I hvert sinn sem við flöggum
fyrir nýju skipi, erum við i raun
að flagga fyrir nýrri viðbót við
efnahagserfiðleika okkar, nýrri
seinkun á aukningu fiskistofn-
anna og jafnvel aukinni hættu á
eyðingu þeirra, sem við höfum
keypt yfir okkur með peningum,
sem við höföum mikla þörf á að
verja á skynsamlegan hátt.
Afleiðingin er auðsæ. Aflinn
getur ekki staðið undir kostnaði
við öflun hans, það verður að
fella gengi, viðhalda verðbólgu
og leyfa afla, sem „verður að
telja utan skynsamlegra
marka”, sem þýöir að i róleg-
heitum erum við aö kvelja lifið
Ur gæsinni, sem verpir gullegg-
inu, enda minnkar eggið með
hverju ári ef svo fer fram sem
horfir,
Sjö ára fjötrar
NU eigum við svo mikinn og
fullkominn fiskiskipaflota að
hann ætti viðeðlilegar aðstæður
að geta veitt allt sem má taka af
fiskistofnunum á um þaö bil
tveim mánuðum. Samt höldum
við áfram að kaupa skip og nýj-
ustu togararnir okkar kosta
hingaökomnirum 2,4 milljarða.
Það eru engir möguleikar á
öðru en að þeir verði stór baggi
á þjóðinni, því að meðalafli á
togara má ekki vera meiri en
um 2000 tonn á ári og með nU-
verandi veröi á fiski tekur það
skipið sjö ár aö veiða fyrir
kaupverði sínu einu, og þá má
ekkert fara í veiðarfæri, laun,
ollu, vexti eða yfirleitt nokkuð
annað.
Veiði skipið hins vegar meira,
er það á kostnaö annarra skipa,
sem verða að veiða minna að
sama skapi, þvl heildaraflinn
má ekki aukast. Niðurstaöa
þess dæmis getur ekki verið
nema ein: Það er svo margfald-
ur tilkostnaður við fiskveiðar
okkar, að hann er trUlega sá
grunnur, sem efnahagsvandi
okkar hvllir á.
Hringiða græðginnar
Enn ein afleiöing af gifurlegri
stærð fiskiskipaflotans umfram
þarfir, er að frystihúsin verður
líka að byggja upp af stærð
langt umfram það sem þau
þurfa að vera til að anna þeim
afla sem að þeim berst, ef hann
dreifist jafnt á árið. Flotinn
mokar ársaflanum upp á nokkr-
um mánuðum og frystihúsin
veröa að geta tekið viö honum
þegar hann berst. Þar af leiöir
að frystihUsin i landinu eru ekki
hálfnýtt.
Viðbrögðin? JU, kaupa fleiri
skip til að afla verkefna fyrir
frystihUsiö og slðan að heimta fé
af rlkinu til að bæta tækjakost
fry stihUssins svo það geti
afkastað auknum afla á enn
styttri tíma.
Og enn minnkar nýtingin og
afkoman versnar. Að sjálfsögðu
getur fyrirtæki, sem nýtir
afkastagetu sina ekki nema að
1/3, haft rekstrarafkomu til að
kaupa hráefni á veröi, sem er
miklu hærra en vera þarf —
vegna þess hvað tilkostnaöur
við öflun þess er margfaldur —
og skilað slðan fullunninni vöru
til viöskiptavina Ut um heim á
samkeppnisfæru verði.
Misjafnt gildi fræðanna
Skylt er að geta þess að mjög
er mismunandi hvernig nýting
frystihUsanna er. A nokkrum
stöðum er hUn mjög góð, enda
kvarta forráðamenn þeirra
húsa ekki undan afkomunni.
Suð-vesturhornið (Reykjavlk og
suður um til Grindavíkur) skil-
ar aftur á móti ákaflega slæmri
nýtingu, 33,5% á mesta aflaári
islenskra fiskveiða. Þaðan
heyrist lika stööugur barlómur
um afleita afkomu og Byggöa-
sjóði er kennt um, hann hefur
ekki verið nógu örlátur á fé.
Undirritaður fékk þá tilfinningu
þegar rætt var við talsmenn
frystiiðnaðarins, að þeir væru
mun betur að sér I lánaskýrsl-
um Byggðasjóös en nýtingar-
skýrslum frystihUsanna.
Fullgild rök
Engin ástæða er til að rengja
niðurstöður Áætlanadeildar
Framkvæmdastofnunar rlkisins
um afkastagetu frystihUsanna.
Þvert á móti eru mörg rök sem
?tyðja þær. Fyrst er að sum
hUsin skila meiri nýtingu en
áætlanadeildin ætlar þeim, enda
er nýtingarmarkið sett lágt,
eins og kom fram I slðustu grein
undirritaös um efnið. öll frysti-
hUsin eru reiknuð Ut með sömu
aðferð og fengu á slnum tlma
Utreikningana senda án þess að
nokkurt þeirra gerði athuga-
semd við þá. Og siðast en ekki
sist verður þess ekki vart á
skýrslum að nýting aflans hafi
verið verri hér sunnan og suð-
vestanlands, þau ár sem frysti-
hUsin I Vestmannaeyjum voru
óvirk vegna gossins. Þó hafa
hUsin þar 20% af afkastagetu
hUsanna á svæðinu.
ótrúlega litil hyggindi
Þaö má auðvitað ekki segja
opinberlega að græðgi og hags-
munapot hafi ráðið gerðum
manna, þegar þeir krefjast að
fá að kaupa skip eða byggja
frystihUs, sem óhjákvæmilega
hljóta að baka þjóðinni mikinn
skaöa. En þegar við horfumst I
augu viö að þjóðarverðmætum
hefur verið sóað I skipaflota,
sem getur veitt margfalt það
magn, sem við megum taka Ur
þegar ofveiddum stofnum og I
fyrstihUs með þrefalda getu á
viö þarfir — og það á sama tlma
og erfitt er aö finna markaði
fyrir ofveiðina — er óhætt að
segja að ákvarðanir hafa verið
teknar af ótrúlega litlum hygg-
indum.
Framferði okkar „verður aö
teljast utan skynsamlegra
marka”.
sv