Morgunblaðið - 17.04.2002, Side 38

UMRÆÐAN
38 MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HEILBRIGÐISRÁÐHERRA
ræddi á dögunum um velferð. Sagði
hann að af um 200 milljarða útgjöld-
um ríkisins færu um 90
milljarðar til heilbrigðis-
mála. Hann ræddi einn-
ig um V-in tvö, virkjanir
og velferð, og sagði að
við yrðum að virkja til að
fá meiri peninga til að
standa undir ennþá öfl-
ugra heilbrigðiskerfi.
Nefndi hann m.a. geð-
heilsu og fíkniefnavanda
sem vaxandi viðfangs-
efni heilbrigðisgeirans á
komandi árum. Þó þessi
ummæli heilbrigðisráð-
herra, sem endurspegla
stefnu ríkisstjórnarinn-
ar og skoðanir, sem ég
veit að hann deilir með
stórum hluta þjóðarinn-
ar, séu kveikjan að þessari grein eru
skoðanir þær sem hér eru settar fram
fyrst og fremst ætlaðar til að varpa
öðru ljósi á íslenskan veruleika.
Hvert stefnir ?
Á síðustu öld voru Íslendingar að
brjótast úr fátækt og byggja upp
þjóðfélagið. Samkennd og samstaða
þjóðarinnar átti drjúgan þátt í vel-
gengni okkar á þessu sviði. Í dag er-
um við meðal ríkustu þjóða heimsins
og höfum yfir að búa velferðarkerfi
sem er með því besta sem gerist.
Enginn skyldi vanþakka né vanmeta
það. En hvað er velferð? Í tali flestra
sjórnmálamanna virðist velferðar-
hugtakið fyrst og fremst tengjst pen-
ingum og veraldlegum gæðum.
Kannski ekki skrítið ef horft er til fá-
tæktar Íslendinga fyrr á öldum. Vel-
ferðin er mæld í veraldlegum eigum
fólks. Þeir sem hafa það gott á Íslandi
í dag eru þeir sem eiga stórt hús,
stóra bíla, helst tvo, sumarbústað,
fara til útlanda oftar en einu sinni á
ári o.s.frv. Ekki vil ég gera lítið úr
þessu. Vissulega er gott að við skul-
um búa við þau veraldlegu lífsgæði að
þetta skuli vera mögulegt. Margir
hafa lagt hart að sér til að ná þessum
lífsgæðum og eru vel að þeim komnir.
En hvert stefnir? Íslenska þjóðin
stendur á tímamótum og þess vegna
er mikilvægt að staldra svolítið við
áður en teknar eru stórfelldar örlaga-
ríkar ákvarðanir um framtíð hennar.
Því vil ég hvetja þjóðina til að velta
fyrir sér í alvöru hugtökunum lífs-
gæði og velferð.
Lífsgæði og velferð
Undanfarin misseri höfum við séð
samkennd og samstöðu meðal þjóð-
arinnar víkja í auknum mæli fyrir ein-
staklingshyggju og græðgi. Peninga-
öflin eru alls ráðandi og fjármagnið er
að færast á hendur færri og færri að-
ila sem verða að sama skapi valda-
meiri í þjóðfélaginu. Veraldleg gæði
eru talin eftirsóknar-
verð langt umfram
önnur lífsgæði. Þetta
mat þjóðarinnar á vel-
ferð hefur gert það að
verkum að margir hafa
skuldsett sig langt um
efni fram til að haldi
uppi þessum verald-
legu lífsgæðum. Þjóð-
félag þar sem þeir sem
meira mega sín leggja
sitt af mörkun til þeirra
sem minna mega sín til
að byggja upp réttlátt
þjóðfélag þar sem hver
einstaklingur hefur
tækifæri til að
blómstra og njóta sín
virðist vera á undan-
haldi. Í staðinn horfum við nú upp á
einstaklingshyggju þar sem menn
eru að hrifsa til sín peninga úr sam-
eiginlegum sjóðum langt umfram það
sem eðlilegt getur talist og finnst það
bæði sjálfsagt og eðlilegt. Siðgæði
þjóðarinnar virðist vera á undanhaldi,
ójöfnuðurinn eykst og stöðugt fleiri
verða undir í baráttunni.
Stétt fátækra
Fólkið í landinu sér vel hvert stefn-
ir, það finnur það líka. Það finnur það
á minnkandi getu til að standa við
fjárhagslegar skuldbindingar í landi
þar sem vextir eru með því hæsta
sem gerist í Evrópu þannig að venju-
legu fólki sem er að koma undir sig
fótunum er fullkomlega ómögulegt að
lifa af daglaununum. Það finnur það á
auknu virðingarleysi í garð þeirra
sem eru ekki í aðstöðu til að skara eld
að eigin köku eða vilja ekki taka þátt í
leiknum. Það finnur það þegar það fer
til bankastjóranna að semja um von-
lausa fjárhagsstöðu sem það sér ekki
fyrir endann á. Það sér peningana í
landinu safnast á hendur fárra manna
meðan það sjálft hefur sífellt úr
minna að moða og vörur og þjónusta
hækkar dag frá degi. Stétt fátækra á
Íslandi er að verða til og stjórnvöld
standa aðgerðarlaus og að því er virð-
ist máttvana gegn þróuninni og ýta
jafnvel undir ástandið. Fátækt tekur
oftast frumkvæði, sjálfsvirðingu og
orku frá fólki og fyllir það depurð og
jafnvel örvæntingu. Og svar stjórn-
valda virðist bara vera eitt: Virkjanir
og stóriðja.
Að virkja
Og sannarlega þurfum við að
virkja. Við þurfum að virkja, siðferð-
ið, virðinguna, heiðarleikann, kær-
leikann, tillitssemina, samkenndina,
gleðina, hláturinn, fegurðina, ástina
og tilfinningaleg tengsl við sjálf okkur
og aðra. Við þurfum að leggja áherslu
á velferð sem felst í andlegri og lík-
amlegri vellíðan. Velferð sem byggist
ekki á að hafa meira og meira fé milli
handanna, heldur að geta lifað sóma-
samlegu lífi af þeim daglaunum sem
hver og einn hefur í réttu hlutfalli við
framlag sitt. Fólk sem ekki getur
framfleytt sér og fjölskyldu sinni af
daglegri vinnu en horfir upp á ná-
grannann eignast og gera hluti sem
með einföldu reikningsdæmi er ekki
hægt að gera fyrir daglaun hlýtur að
fyllast vonleysi og fyrr eða síðar að fá
skert sjálfsmat, missa sjálfsvirð-
inguna og verða sjúkt. Aukin tíðni
sjálfsmorða hjá ungum mönnum ætti
að vera glögg vísbending um þetta.
Við erum að byggja upp þjóðfélag
sem kallar á vonleysi og andlega van-
líðan, aukið þunglyndi og fíkniefna-
neyslu. Fíkniefnaneysla er ekkert
annað en flótti frá óbærilegum veru-
leika og aðstæðum.
Verk að vinna
Nú þarf að snúa blaðinu við. Við
þurfum að eyða siðleysi, afskipta-
leysi, virðingarleysi, tillitsleysi, óheið-
arleika, valdníðslu, sjálftöku, græðgi
og spillingu sem góður jarðvegur
virðist vera fyrir í íslensku þjóðfélagi
í dag. Við þurfum að eyða þeim hugs-
unarhætti að það sé sjálfsagt að menn
hrifsi til sín milljónir úr bönkum og
fyrirtækjum og öðrum sameiginleg-
um sjóðum fólksins, í eigin þágu, í
skjóli valdastöðu sinnar. Þá yrði nóg
fjármagn til skiptanna fyrir alla.
Þarna er vissulega verk að vinna fyrir
íslenska sjórnmálamenn. Ég þori að
fullyrða að með því einu að beina
sjónum okkar að þeim jákvæðu
mannlegu þáttum sem ég taldi upp
hér að framan og virkja þá í auknum
mæli mætti bæta lífsgæði og velferð
þjóðarinnar svo um munar. Þá
mundu færri veikjast, bæði andlega
og líkamlega, færri leiðist út í fíkni-
efnaneyslu og við gætum dregið stór-
lega úr útgjöldum ríkisins m.a. til
heilbrigðismála.
Veikt þjóðfélag
Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir
Hugleiðing
Við þurfum að
leggja áherslu á velferð,
segir Ólöf Guðný
Valdimarsdóttir, sem
felst í andlegri og
líkamlegri vellíðan.
Höfundur er arkitekt.
Í HUGUM flestra Íslendinga er
hlutverk Reykjalundur fremur
óljóst. Sumir vita jú að í hinu reisu-
lega húsi í Mosfellsdal var áður fyrr
endurhæfingarstöð þeirra sem háðu
orustu við hvíta dauð-
ann, berklana, sem
stráfelldu þjóðina fram
á miðja síðustu öld.
Með sameiginlegu
átaki og samkenndina
að vopni tókst að snúa
berklana niður sem
landlæga plágu. Það
var afrek á heimsmæli-
kvarða.
Sjálfshjálp
til heilsueflingar
Hvað skyldi þá sýsl-
að á Reykjalundi nú?
Er hann orðinn eitt af
mörgum eyðibýlum
landsins – minnisvarði
um það sem einu sinni
var en hefur engan tilgang lengur?
Ekki aldeilis! Reykjalundur er
gróskumikill staður endurhæfingar
sem aldrei fyrr, gróðrarstöð sjálfs-
hjálpar og heilsueflingar. „Margar
hendur vinna létt verk“ og sigrar eru
unnir á Reykjalundi enn, einungis
annars konar. Nú er unnið gegn gigt,
veikindum í hjarta, lungum, taugum
og afleiðingum umferðarslysa.
Markvisst, faglegt starf og ómælt
framlag velunnara setur mark á
staðinn, skilar sér í bættri heilsu og
æ betri aðstöðu til endurhæfingar í
glæsilegum hýbýlum Reykjalundar.
Hollt og líka skemmtilegt!
Einstaklega samhent, framsækið,
vel menntað og lífsglatt fagfólk ann-
ast heill þína á staðnum. Engin vett-
lingatök þar. Með brosi á vör, þekk-
ingu og færni að vopni ertu án tafar
færð á bólakaf í fræðslu um það sem
þig bagar og alls kyns hollustuiðju
og æfingar með áherslu á það sem þú
sjálf getur gert til að vinna að heilsu-
bót þinni. Viðurkenna skal að á stað-
inn mætti undirrituð með hangandi
haus – víst gæti þetta verið hollt – en
skemmtilegt – af og frá! Alltaf þótt
hóp- þetta eða hitt þrautleiðinlegt.
Þann glæp missti ég á Reykjalundi.
Kom þar margt til. Ég var t.d. hepp-
in með „bekkjarfélaga“, starfslið og
sambýlinga. Þegar við „bekkjar-
systkinin“ (hópur fólks með „Park-
insonpest“), mér ókunnugt fólk með
öllu, létum einna verst yfir eigin fett-
um og brettum, raddþjálfun, iðju-
líkamsþjálfun og fingraæfingum
með tilheyrandi galsa og hlátrasköll-
um fannst okkur, merkilegt nokk,
það veraldarinnar eðlilegasti hlutur
líkt og við værum aftur komin í
gaggó, áhyggjulaus og mátulega há-
tíðleg yfir öllu saman. Lífsgleðin læt-
ur ekki að sér hæða enda er yfir-
skrift allrar lækningar á
Reykjalundi að hjálpa fólki til sjálfs-
hjálpar og það takmark næst ekki ef
fólk er með ólæknandi lunta.
Berjumst fyrir dagdeild
Fyrir mína hönd og „bekkjarins á
B í febrúar/mars 2002“ er öllu starfs-
fólki auk sambýlinga þökkuð einstök
viðkynning, frábært faglegt starf,
fræðsla og skemmtan. Nú er hins
vegar komið að okkur.
Næsta verk okkar „bekkjarsystk-
ina“ er að styðja baráttu fyrir dag-
deild og sérhæfðri meðferð til við-
halds líkamsfærni þeirra sem
útskrifast hafa af Reykjalundi. Ég
og aðrir sem ekki vilja falla í sama
óhollustufarið eftir að heim er komið
leitum nú ásjár stjórnar Reykjalund-
ar um aðstöðu til æf-
inga. „Æfingin skapar
meistarann“ segir þar,
en mig og mýmarga
aðra vantar sjálfsagann
sem til þarf og stuðn-
inginn sem sérhæfð
meðferð veitir til
áframhaldandi bata.
Með tilkomu hinnar
glæsilegu, nýju íþrótta-
aðstöðu teljum við að
nú sé lag að hrinda í
framkvæmd hugmynd-
um um sérhæfða með-
ferð og dagdeild þar
efra. Við það vinnst
a.m.k. tvennt: Við hald-
ið verður fengnum bata
og hins vegar fæst auk-
in nýting á frábærri æfingaaðstöðu
og sérhæfðri þekkingu starfsliðs
Reykjalundar.
Tölvuvæðing – Netkaffi
Annað sem undirritaða langar að
hreyfa. Tækifærin til að leggja þeim
sem dvelja á Reykjalundi lið eru
mörg, þar er fólk á öllum aldri. Sár-
ast þótti mér að sjá hóp ungs fólks,
hreyfihamlað, í hjólastól, sem slegið
hefur verið út af laginu í umferðar-
slysum eða vegna langvarandi veik-
inda, ef til vill á miðri þroska- og
menntabrautinni. Margt af því unga
fólki mætti og örva andlega og færa
aukna lífsfyllingu með tölvusam-
bandi við umheiminn. Á Netinu eru
óþrjótandi viskubrunnar sem unnt
er að nálgast og næra andann á með
viðeigandi fjarskiptatækni. Þarna er
annað svið, svið menntunar og
fræðslu, sem mig langar að leggja
hönd að og fá fleiri til liðs. Það sem
þarf að gera er að gefa Reykjalundi
nokkrar góðar tölvur með netteng-
ingu til að koma upp eins konar
Viskubrunni eða Netkaffi, eins og nú
er tíska um heim allan, t.d. í
tengslum við bókasafnið. Sjálf gæti
ég vel hugsað mér að leggja mitt af
mörkum með stuðningi eða umsjón
hluta dags. Vegna þessa höfða ég til
tölvufyrirtækja, stofnana sem eru að
skipta út nýlegum tölvum eða ann-
arra að taka þennan slag og færa
Reykjalundi alvöru tölvur, nýjar eða
notaðar en með öflugu minni og
hraða og umfram allt tengingu við
Netið. Þannig væri unnt að koma
upp aðstöðu til að efla andann enn
betur en nú er unnt fyrir þá sem
dvelja lengur eða skemur á Reykja-
lundi. Einhverjir gætu þannig hrein-
lega vaknað af dróma til nýs lífs,
jafnvel hafið fjarnám. Hvað segja
tölvusalar, stofnanir, líknarfélög,
Lionshreyfingin, Kívaniskarlar og
-kerlingar, kvenfélög og frímúrarar
hér syðra eða víðar á landinu (dval-
argestir koma hvaðanæva að). Auð-
vitað yrði ekkert aðhafst í málinu án
fulls samráðs við húsráðendur.
Hugsið ykkur, listasöfn, leikhús-
menningu, vísindi, heimspeki og sið-
fræði og sögu þjóða heims auk al-
vöru tækifæra til fjarnáms, allt í
fanginu á þeim sem fastur situr t.d. í
hjólastól langan dag. Hugsum um
hversu miklu þetta gæti breytt.
Hugsum málið, en ekki lengi – ger-
um svo – helst í gær!
Orkustöð sem
enn má efla
Elín G.
Ólafsdóttir
Höfundur er kennari og fv.
borgarfulltrúi Kvennalistans.
Reykjalundur
Næsta verk, segir
Elín G. Ólafsdóttir,
er að styðja baráttu
fyrir dagdeild og sér-
hæfðri meðferð.
Á FJÖLMENNUM
fundi fulltrúaráðs sjálf-
stæðisfélaganna í
Garðabæ í lok febrúar
var tillaga uppstilling-
arnefndar að fram-
boðslista Sjálfstæðis-
flokksins í Garðabæ
fyrir sveitastjórnar-
kosningarnar sam-
þykkt nánast sam-
hljóða. Hér hefur tekist
vel um val á frambjóð-
endum.
Á listanum er fólk
með mikla reynslu af
pólitísku starfi og einn-
ig nýtt fólk sem kemur
með nýjar og ferskar
hugmyndir. Mér segir svo hugur um
að öllu þessu ágæta fólki eigi eftir að
farnast vel á hinum pólitíska akri
sveitarstjórnarmála í Garðabæ
næsta kjörtímabil.
Ásdís Halla Bragadóttir hefur
fengið það hlutverk að veita listanum
forystu. Það hlýtur að hafa verið
henni erfið ákvörðun að verða við
óskum uppstillingarnefndarinnar
um að taka það forystuhlutverk að
sér, ekki síst í ljósi þess að einungis
eitt og hálft ár er liðið
frá því að hún var ráðin
í embætti bæjarstjóra í
Garðabæ.
Einhverjir hafa, af
þeirri ástæðu einni,
haft hátt um stöðu Ás-
dísar Höllu á lista
Sjálfstæðisflokksins;
vænt hana um frekju,
yfirgang og fleira sem
verður að teljast afar
ómálefnaleg umræða.
Líkt og yfirgnæfandi
meirihluti áðurnefnds
fulltrúaráðs, er ég
ánægður með þessa
ákvörðun uppstilling-
arnefndar, það fólk
sem sett var á framboðslistann og þá
röð sem það myndar.
Ásdís Halla hefur tvímælalaust
alla burði til að verða góður leiðtogi.
Hún býður af sér góðan þokka. Hún
er ávallt tilbúin að hlusta á skoðanir
annarra og virðir þær. Miðað við það
umhverfi sem hún kemur úr og þær
leiðir sem hún hefur valið sér í starfi
og menntun er hún fulltrúi mjög
breiðs hóps kjósenda.
Ég bý og starfa í Garðabæ og hef
mikil og góð samskipti við fólk búsett
í bænum. Ég get ekki fundið annað
en að Garðbæingar séu ánægðir með
störf hennar enda hefur hún brydd-
að upp á ýmsum nýjungum í starfi
sem bæjarstjóri í Garðabæ sem hafa
mælst vel fyrir hjá fólki í bænum.
Ég óska öllum frambjóðendum í
Garðabæ, hvar í flokki sem þeir
standa, velfarnaðar í þeirri kosn-
ingabaráttu sem framundan er.
Einnig hvet ég þá hina sömu til að
hafa málefnin í fyrirrúmi. Það kunna
kjósendur að meta. Þeir kunna ekki
að meta yfirborðslegar og hjáróma
raddir sem miða að því einu að
sverta æru einstaka frambjóðenda.
Góður leiðtogi
Sturla
Þorsteinsson
Garðabær
Mér segir svo hugur
um, segir Sturla
Þorsteinsson, að öllu
þessu ágæta fólki eigi
eftir að farnast vel.
Höfundur er kennari.
Nýjar
línur
á
nýjum stað
undirfataverslun
Síðumúla 3-5