Morgunblaðið - 20.04.2002, Side 20

20 ∼ Lesbók Halldór Laxness 2002 Morgunblaðið
dvaldi um skeið. Halldór las upp
úr þessari bók opinberlega 28
árum áður, í desember 1924, þá
22 ára. Bókin var kynnt sem
óprentað æskuverk og drög að
Vefaranum mikla. Halldór sagði
í viðtali við Tímann að hann
hefði látið til leiðast að gefa
hana út. „Þar er allt upp á and-
legheit og sú bók hlýtur að
verka fíflalega á ungt fólk í dag;
spurningin um það hvort guð sé til og þess háttar
spurningar!“ Í Velvakanda í Morgunblaðinu kallaði
Bókavinur þessa bók „litlu bókina hans Kiljans,“
enda var hún aðeins 135 síður en Gerpla, sem kom út
sama ár, var 493 síður.
Í Þjóðviljanum komst Bjarni Benediktsson frá
Hofteigi svo að orði: „Nú þykir manni sem ekki hafi
þurft spámann til að sjá að það hlaut að verða maður
úr þessum dreng.“
„Þett er í skemmstu máli sagt yndisleg, lítil bók,
ídreypt kristaltærum skáldskap,“ sagði Sigurður
Skúlason ritstjóri í Samtíðinni. „Heiman eg fór er
eins og gömul minning, sem klappar undurþýtt á
vanga.“
„Bókin varpar ljósi á þróun höfundarins á fyrsta
skeiði hans,“ sagði Sveinn Sigurðsson ritstjóri Eim-
reiðarinnar.
5. desember 1952
Gerpla
Gerpla kom út föstudaginn 5. desember 1952. „Í
þessari bók kallar fortíðin á nútíðina,“ sagði Þjóðvilj-
inn og gat þess að bókin gerðist á elleftu öld, víðs veg-
ar um Evrópu. Morgunblaðið
hafði eftir höfundinum að sögu-
persónurnar ættu við sams kon-
ar vandamál að stríða og menn
nú á dögum. Útgefandinn sagði í
Alþýðublaðinu að strangur
vörður hefði verið hafður um
prentun sögunnar og að þegar
hún kom út hafi enginn verið bú-
inn að lesa hana nema höfund-
urinn og sá eini setjari sem vann
að setningu hennar. Halldór
sagði í viðtali við Tímann að hann hefði skoðað flesta
þá staði sem lýst er og „reynt að drekka staðblæinn
inn um húðina og komast í snertingu við upprunalegt
leiksvið viðburðanna“. Bókin var auglýst sem saga
um fánýti garpskapar og vopnaburðar og sagt óum-
deilt að þetta væri eitt mesta afrek sem unnið hefði
verið í íslenskum bókmenntum fyrr og síðar. Kunn-
átta höfundar á íslensku máli var sögð „í ætt við
galdra“. Kápumynd gerði Svavar Guðnason listmál-
ari.
„Þessi bók er skop og ádeila um hetjudýrkun og
misnotkun eða hagræðingu helgra fræða í þjónustu
stríðsæsinga,“ sagði Halldór Kristjánsson frá Kirkju-
bóli í Tímanum. „Kiljan hefur hér gert mikla bók af
mikilli íþrótt.“
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson blaðamaður sagði í Al-
þýðublaðinu að Gerpla væri „nokkurs konar Don Kík-
óti, og varla ómerkari“.
Tveimur vikum eftir að bókin kom út var efnt til
bókmenntakynningar í Austurbæjarbíói. Þar flutti
Jakob Benediktsson erindi. Hann sagði að margar
sögupersónur í skáldsögum Halldórs væru okkur
engu síður raunverulegar en flestir samtíðarmenn
okkar. Jakob sagðist búast við að Gerpla væri sú bók
Halldórs sem samin væri af mestri íþrótt að máli og
stíl. Hann sagði að Gerpla væri „saga um fánýti
hetjuhugsjónar sem þekkir engin rök nema sannyrði
sverða, enga frægð nema þá sem unnin er með mann-
drápum“. Jakobi fannst sagan vera „bók um heiminn
í dag, þrátt fyrir sviðsetningu sína“.
Helgi Haraldsson bóndi á Hrafnkelsstöðum sagð-
ist í Tímanum aldrei hafa „komist í önnur eins upp-
grip af bulli í einni og sömu bók“ og taldi Kiljan vera
að „selja svikna vöru undir vel þekktu vörumerki“.
Þorbjörn Björnsson bóndi á Geitaskarði í Langadal
sagði í Morgunblaðinu að skáldið væri að lítillækka
fornbókmenntir þjóðar okkar og að skammt væri að
bíða atrennu á fræknleik og glæsileik Gunnars, Njáls,
Skarphéðins og annarra slíkra. Honum fannst und-
arlegt að skáldið Laxness, sem hið ytra væri búinn
viðmótsþýðri snyrtimennsku, „skuli í skrifum sínum
stöðugt gösla þennan forarelg og virðast hafa ótæm-
andi nautn af að lýsa öllu því versta og ljótasta sem
fyrirfinnst í mannlegri lífsbreytni fyrr og síðar“.
Helgi J. Halldórsson íslenskufræðingur lýsti þeirri
skoðun í Þjóðviljanum að Gerpla væri „sú íslensk bók
sem samin er af mestri íþrótt síðan Njálssaga var rit-
uð – nema frá sé skilin Íslandsklukkan“. Hann taldi
að stíll bókarinnar og frásagnarháttur myndi ef til vill
endast henni lengur til frægðar en boðskapurinn.
Ritdómari sem nefndi sig Crassus sagði í Helga-
felli að nú væri íslenska þjóðin einu meistaraverkinu
auðugri og spáði því að Gerpla yrði talin „eitt nýstár-
legasta og furðulegasta skáldverk íslenskra bók-
mennta, ofið úr elju og snilli“. Hann sagði að í Gerplu
væru kaflar „sem ekki eiga sinn líka í íslenskum bók-
menntum“.
Sveinn Bergsveinsson íslenskufræðingur sagði í
tímaritinu Menn og menntir: „Gerpla er hrikaleg bók,
full af kyngikrafti.“
Kristinn E. Andrésson bókmenntafræðingur sagði
í grein sem síðar birtist í Tímariti Máls og menningar
að þetta væri nútíðarádeila og að fornklæðin væru
grímubúningur. Hann sá í sögunni „áskorun til
heimsins um frið“.
Þorsteinn Jónsson (sennilega rithöfundurinn Þórir
Bergsson) sagði í Eimreiðinni að Gerpla væri mögnuð
bók en í heild ekki mikils virði.
Kristján Albertsson sagði síðar í Morgunblaðinu
að Gerpla væri skrifuð „af magnaðri snilld“.
Árið 1968 hafði Gerpla selst í 25.000 eintökum og
var þá mest selda bók Halldórs.
15. mars 1957
Brekkukotsannáll
Brekkukotsannáll, fyrsta bók Halldórs eftir að
hann fékk Nóbelsverðlaunin, kom út föstudaginn 15.
mars 1957. „Handrit að bókinni var afhent útgef-
endum Laxness jafnsnemma í
Kaupmannahöfn og Stokk-
hólmi sem hér heima,“ sagði
Tíminn. Halldór sagði í viðtali
við Þjóðviljann að þetta væri
„epískt verk eins og flestar
bækur mínar en ekki raunsæ-
isskáldsaga eða aldarfarslýs-
ing“. Blaðið sagði að í sögunni
kæmu fyrir persónur sem
bæru svip af kunnum Reykvík-
ingum í upphafi aldarinnar. Í auglýsingu um bókina
og efni hennar sagði: „Það er aðeins til einn hreinn
tónn og allt veltur á því að ná honum.“ Tíu dögum
áður en bókin kom út las Halldór, að sögn Alþýðu-
blaðsins, „afburða snjallan kafla úr hinni nýju skáld-
sögu sinni“ fyrir nemendur í Austurbæjarskólanum í
Reykjavík, þegar svonefnd listkynning í skólum
hófst þar. Varð skáldið „hvað eftir annað að standa
upp til þess að taka við þökkum nemendanna“.
„Brekkukotsannáll er stórkostleg saga. Laxness
hefur ekkert skrifað af meiri list,“ sagði Kristján Al-
bertsson rithöfundur í Morgunblaðinu. „Fallegri
saga um alþýðuaðal norður undir heimskauti hefur
víst ekki verið skrifuð né verður nokkru sinni skrif-
uð.“ Honum fannst fullmikið í sögunni af orðinu
sumsé, sem hann fullyrti að væri nýyrði skáldsins.
Kristján taldi margt benda til þess að Halldór væri
að verða afhuga kommúnisma, eins og staðfest var í
Skáldatíma sex árum síðar.
Bjarni Benediktsson frá Hofteigi sagði í Þjóðvilj-
anum að fjölmargir kaflar í sögunni ilmuðu „af þeirri
póesíu sem heitt hjarta og fjölvís stílsnilld ráða yfir“
og talaði um „mikla dýrð í máli og stíl“.
Kristján Karlsson bókmenntafræðingur sagði í
Nýju Helgafelli að þetta væri sérkennileg íslensk
harmsaga með indælt ívaf.
„Að bókarlokum vitum við að hér hefur verið
skapað verk þar sem hvert atriði var þrauthugsað og
hnitmiðað,“ sagði Sigurður Skúlason ritstjóri í Sam-
tíðinni. „Frábær mannþekking og listtækni eru höf-
uðeinkenni Brekkukotsannáls.“
Ragnar Jóhannesson skólastjóri sagði í tímaritinu
Dagskrá að meiri friður hefði verið um Brekkukots-
annál en nokkra aðra bók Halldórs. Ef til vill væri
skýringin sú að yfir bókinni „er meira jafnvægi og ró
en flestum öðrum verkum hans“, eins og Ragnar
orðaði það, „en snilldarbragðið á stíl, frásagn-
araðferð og persónulýsingum er síst minna en áður“.
Elías Mar rithöfundur sagði í Tímariti Máls og
menningar að flestar persónur Brekkukotsannáls
stæðu „fyllilega jafnfætis þeim persónum öðrum
sem H.K.L. hefur best gert“.
Sigfús Daðason rithöfundur skrifaði um bókina í
Tímarit Máls og menningar, sagði stíl sögunnar
merkilega heillandi og verkið auðugt og margrætt. Í
lokin lét hann í ljós þá skoðun að Brekkukotsannáll
væri „gallalausasta“ listaverk Halldórs Kiljans Lax-
ness.
Í ritdómi í Skírni sagði Gísli Jónsson mennta-
skólakennari að Halldór færi af mikilli snilld með
þann vandasama frásagnarhátt að segja frá í fyrstu
persónu. Gísli taldi Brekkukotsannál vera „að stíl og
efnismeðferð allri fágaðasta og eitt allra geðfelldasta
verk höfundar“ og sagði Halldór hafa mikið vald á
málinu: „Íslenskt mál allra alda liggur honum á
tungu.“
Indriði G. Þorsteinsson rithöfundur sagði í Eim-
reiðinni að margir teldu Brekkukotsannál vera
bestu bók Nóbelsverðlaunaskáldsins á Gljúfrasteini
vegna þess að „í henni er Halldór almennar sáttur
við tilveruna en í fyrri verkum“.
21. júlí 1960
Paradísarheimt
Paradísarheimt kom út fimmtudaginn 21. júlí
1960. „Ný stórfengleg skáldsaga um þrá mannsins
eftir Paradís og hvernig hann finnur hana,“ sagði í
auglýsingu. Morgunblaðið gat
þess að fyrirmynd nafngift-
arinnar væri úr Eddu, Ham-
arsheimt. Viku eftir að bókin
kom út sagði Vísir að bókin
rynni út eins og heitar lummur
og að forlagið hefði ekki getað
annað eftirspurn. Halldór fór
um haustið til Sovétríkjanna
og sagði þar í viðtali, sem síðar
var birt í Þjóðviljanum, að
Paradísarheimt væri fyrst og
fremst sveitasaga, enda reyndi hann að sneiða hjá
fólki sem menntun og menning hefðu sett ákveðinn
svip á. „Ég hef ekki áhuga á manninum sem af-
sprengi menningarinnar heldur mannlegu eðli.“
Kristján Karlsson bókmenntafræðingur sagði í
Morgunblaðinu að þetta væri heimspekileg tákn-
saga. „Eins og oft endranær liggja töfrar stílsins hjá
Halldóri í einkennilegu samblandi af fjarlægum tóni
og áþreifanlega nálægum myndum.“
Helgi Sæmundsson rithöfundur sagði í Alþýðu-
blaðinu að ástæða væri til að fagna þessari sögu þó
að Halldór hefði gert betur. „Menn leggja harðar að
sér í brekkunni en á tindinum – nóbelsskáldin víst
líka.“
„Það er margt sem Halldór vildi sagt hafa með
þessari bók, jafnvel of margt,“ sagði Magnús Torfi
Ólafsson ritstjóri í Þjóðviljanum. „Eins og jafnan áð-
ur þegar Halldór sækir söguefni sitt aftur í tímann
er nútíminn þó hvarvetna nálægur í verkinu.“
Ólafur Jónsson bókmenntafræðingur sagði í Tím-
anum að viðfangsefni Laxness væri ekki með öllu
nýstárlegt, „flest fyrri verk hans fjalla með nokkrum
hætti um paradísarleit mannsins, um leit hans að
hamingju, að réttu lífi“. Ólafur sagði einnig: „Hér
hefur Halldór Kiljan Laxness komist lengst á braut
sinni til hins fullkomnaða, aleinangraða listaverks.“
Þórður Einarsson sagði í Félagsbréfi Almenna
bókafélagsins að sagan líktist einna helst raddsetn-
ingu eða útfærslu á gömlu stefi, sem fært væri í nýtt
og stærra form. Hann sagði að aðalpersónan, Stein-
ar frá Hlíðum undir Steinahlíðum, væri hinn mikli
leitandi sannleikans.
Indriði G. Þorsteinsson rithöfundur sagði í Eim-
reiðinni: „Paradísarheimt er undarleg saga og skríti-
lega samsett. Jafnframt er hún ákaflega snjöll með
slögum og kiljönsk í besta máta.“
Sigurður Skúlason ritstjóri sagði í Samtíðinni að
Paradísarheimt væri mjög kyrrlátt verk sem væri
gott að lesa án umhugsunar um sögulegar heimildir.
Í jólaauglýsingum frá Helgafelli sagði að Íslend-
ingar ættu nú mesta skáld veraldar og að Para-
dísarheimt væri „á marga lund fremri fyrri bókum
Halldórs, í senn fegurri skáldskapur og áhrifameiri
boðskapur“.
Á fyrsta útsendingardegi Sjónvarpsins, haustið
1966, var einn af dagskrárliðunum upplestur Hall-
dórs úr Paradísarheimt.
3. október 1968
Kristnihald undir Jökli
Kristnihald undir Jökli kom út fimmtudaginn 3.
október 1968. Þá voru liðin átta ár frá útgáfu síðustu
skáldsögu Halldórs Kiljan Laxness, sem nú hafði
stytt nafn sitt í Halldór Lax-
ness. „Mér finnst þetta vera
æðisgengin bók,“ sagði Ragnar
Jónsson bókaútgefandi á
blaðamannafundi og sagðist
tala af reynslu, hann hefði lesið
bókina þrisvar. „Ef til vill hef-
ur Halldór sjaldan haft jafn
mörg vopn á lofti og leikið jafn
fimlega og kátlega eða af meiri
gáska en í þessari sögu,“ sagði
á bókarkápu. Erna Ragn-
arsdóttir gerði kápu á þessa bók og einnig á síðustu
tvær skáldsögur Halldórs.
„Bókin er frábærlega gerð að allri uppbyggingu,“
sagði Þráinn Bertelsson blaðamaður og rithöfundur
í Vísi. „Það athyglisverðasta við þessa bók er að með
henni sýnir Laxness að hann býr yfir þeirri náð-
argáfu snillingsins að vera síungur. Hann lætur sér
ekki nægja að fylgjast með tímanum, heldur verður
hann að vera í broddi fylkingar.“
Jóhann Hjálmarsson rithöfundur ræddi í Morg-
unblaðinu um kæran endurfund við sagnameist-
arann, sem árin á undan hafði verið mikilvirkur sem
leikritaskáld. „Lesandanum er konunglega skemmt
um leið og hann er látinn gruna alvarlegri atburði,“
sagði Jóhann. „Kristnihald undir Jökli virðist mér að
ýmsu leyti frjóasta og margbrotnasta skáldverk sem
lengi hefur komið út eftir Halldór Laxness.“
„Bókin er fyndin, full af ljómandi skopi um guð og
menn, líf og list,“ sagði Árni Bergmann blaðamaður í
Þjóðviljanum: Og hann var ánægður með persónu-
sköpun Halldórs: „Hvenær sem hann stefnir per-
sónum saman á bók kviknar af því líf sem er for-
vitnilegt og skemmtilegt og með einhverjum hætti
nýtt.“
Ólafur Jónsson gagnrýnandi sagði í Alþýðu-
blaðinu að sagan byði því heim að vera lesin sem
dæmisaga, eins og leikrit skáldsins. „Góð bók eða
vond bók? Má það ekki einu gilda, hún er eftir Hall-
dór Laxness.“
„Líklega hefur Halldór aldrei skrifað eins íðil-
fagrar og hugtækar náttúrulýsingar sem í þessari
bók,“ sagði Andrés Kristjánsson ritstjóri Tímans.
Hann taldi söguna vera skýrslu „um samfundi Ís-
lendinga og umheimsins á þessari öld, umrótið sem
verður af árekstri þessara andstæðna og aðlögun
kynslóðanna að lífinu að utan“. Andrés sagði að
skáldið benti þjóðinni á leiðina heim og skilji við
hana „í von um að finna þjóðbraut sína aftur“.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum sagði í Heima
er best: „Boðskapur sögunnar er hinn sami og í
Dúfnaveislunni, að hverfa aftur til hins óbrotna
frumstæða lífs og að sýna fram á fánýti þjóðfélags-
byggingarinnar í heild.“
Peter Hallberg bókmenntafræðingur sagði í
Skírni að sagan glímdi „að töluverðu leyti við vanda-
mál veruleika og skáldskapar, vandamál sem ef til
vill væri einfaldast að orða með spurningunni: Hvað
er sannleikur?“
Ivar Eskeland forstöðumaður Norræna hússins
sagði í Tímariti Máls og menningar að þetta væri
langskemmtilegasta bók í seinni tíma bókmenntum
Íslendinga.
Sigurður Skúlason ritstjóri sagði í Samtíðinni að
sagan hefði komið „eins og ljósvarp inn í úrsvalt
rökkur vonleysisins“ sem hvíldi á þjóðinni eftir afla-
brest og verðfall á afurðum. Hann sagði að lesendur
virtu í hrifningu fyrir sér „ægifegurð Snæfellsjökuls
í gliti dæmafás skilnings á mannlífi, heimspeki,
heimsmennsku og íslenskri sveitamennsku“.
Morgunblaðið leitaði álits nokkurra þekktra Ís-
lendinga á bókinni. Jón Engilberts listmálari taldi
þetta stórkostlegt listaverk. Ingólfur Kristjánsson
rithöfundur sagði atburðarás sögunnar engu öðru
líka. Sveinn Einarsson leikhússtjóri sagði að sagan
væri skrifuð af frábærri íþrótt og að hún væri feikna
skemmtileg.
Fyrir jólin varð Kristnihald undir Jökli lang-
söluhæsta bókin og í janúar 1969 hlaut Halldór Lax-
ness Silfurhestinn, verðlaun gagnrýnenda dagblað-
anna, fyrir þessa bók.
12. september 1970
Innansveitarkronika
Innansveitarkronika kom út laugardaginn 12.
september 1970. „Listileg kóróna íslenskra minn-
ingabóka, rituð af snillingi skáldsögunnar að
skemmta sjálfum sér,“ hafði Alþýðublaðið eftir bók-
menntafræðingi Helgafells. „Án efa skemmtilegasta
og auðlesnasta bók Laxness, spennandi, hlý og
mannleg,“ sagði í auglýsingu. Bókin hefur verið skil-
greind sem skáldsaga þó að hún sverji sig í ætt við
endurminningabækur skáldsins.
„Hinn mikli þokki Innansveitarkroniku stafar
ekki síst af því hve nærri frásögnin virðist fara raun-
réttu mannlífi og atburðum, upprunalegri reynslu,
þó hinn skáldlegi skilningur, samhengi fólks og at-
vika sem bókin skipar þeim, sverji sig ótvírætt í ætt
höfundar síns,“ sagði Ólafur Jónsson bókmennta-
fræðingur í Vísi. „Þrátt fyrir óhátíðlegt og gam-
ansamt yfirbragð frásögunnar er hún í eðli sínu
helgisaga.“
„Skoðun undirritaðs er sú að Halldór Laxness
hafi sjaldan notið sín betur í seinni tíð en í Inn-
ansveitarkroniku,“ sagði Jó-
hann Hjálmarsson rithöfundur
í Morgunblaðinu, en bætti því
við að Kristnihald undir Jökli
gnæfði að vísu yfir þessa bók
eins og fleiri.
Matthías Johannessen rit-
stjóri sagði í Morgunblaðinu að
Mosfellskirkja væri að-
alpersóna sögunnar og að ólík-
legasta fólk yrði verkfæri til að
sanna almætti guðs.
Árni Bergmann blaðamaður sagði í Þjóðviljanum
að málfarið á bókinni væri oft ísmeygilegt og mark-
visst. „Höfundur leitast við að láta þessa einföldu
sögu úr heimabyggð sinni varpa ljósi á ýmsa parta
þjóðarsálarinnar.“
„Stíll Innansveitarkroniku er ný sönnun um list-
ræna snilli Halldórs Laxness,“ sagði Helgi Sæ-
mundsson rithöfundur í Alþýðublaðinu. Honum
fannst skáldskapurinn í bókinni ylja manni „eins og
bjartur og heitur sumardagur á fallegum stað“.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum sagði í Heima
er best að vafasamt væri hvort Halldór hefði nokkru
sinni farið meira á kostum máls og stíls.
„Hilling skálds, draumur hans um liðinn veru-
leika,“ sagði Peter Hallberg bókmenntafræðingur í
Skírni, „lofsöngur til íslenskrar sveitar“.
Sigurður Skúlason ritstjóri sagði í Samtíðinni að
þetta væri hálfgert fræðirit „en ístráð skáldlegum
skemmtilegheitum“.
Þegar Morgunblaðið gerði upp jólasöluna kom í
ljós að þetta hafði verið metsölubókin á íslenskum
bókamarkaði.
11. nóvember 1972
Guðsgjafaþula
Síðasta skáldsaga Nóbelsskáldsins, Guðs-
gjafaþula, kom út laugardaginn 11. nóvember 1972.
Þann dag var svohljóðandi fyrirsögn á frétt um bók-
ina í Þjóðviljanum: „Síldar-
spekúlasjónir með meiru“. Í
auglýsingu sagði: „Skemmti-
legasta bók skemmtilegasta
Íslendingsins.“
Ólafur Jónsson bókmennta-
fræðingur var sammála þessu
og sagði í Vísi: „Það er satt að
segja langt síðan ég hef hlegið
jafn mikið að bók.“ Ólafur
sagði að í sínu frjálslega formi
væri Guðsgjafaþula fjarska
efnismikil og fjölbreytileg bók.
Árni Bergmann blaðamaður sagði í Þjóðviljanum:
„Þessi síldar- og verklýðsmálasaga er mest í þeim
anda að Ísland er skrýtla.“ Hann sagði að sagan
væri aldarfarslýsing sem minnti „með meinlegum
hætti á ýmisleg sannindi um íslenskt þjóðlíf“. Árna
fannst aðalsöguhetjan, Bersi Hjálmarsson, vera
„firnaskemmtileg persóna, kannski er hann líka
náttúrufyrirbæri. Menn hafa fyrir framan sig texta
sem glitrar af kímni, meinlegum tilsvörum, fróðleg-
um persónum og ágætri hugvitssemi. Til hvers frek-
ar gætu menn ætlast nú í skammdeginu?“
Jóhann Hjálmarsson rithöfundur sagði í Morg-
unblaðinu að Halldór tengdi saman tvo heima, raun-
veruleik og ævintýri, „á snilldarlegan hátt, þeir
verða ekki andstæður heldur falla í einn farveg inn-
an lögmáls skáldverksins“.
Gunnar Stefánsson bókmenntafræðingur sagði í
Tímanum að Guðsgjafaþula hefði ýmis skilyrði til að
verða vinsæl bók, hún væri „gædd laxneskri fyndni
af vissri gerð sem ýmsir munu vel kunna að meta“.
Hins vegar fannst honum bókin nokkuð sérkennileg
að gerð og eitt léttvægasta verk Halldórs, þrátt fyrir
frábæra stíltækni.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum sagði í Heima
er best: „Höfundur hefur skráð hér skemmtilega og
hugþekka bók sem vissulega mun auka hróður hans
og vinsældir.“
Peter Hallberg bókmenntafræðingur sagði í
Skírni: „Aldarspegill Guðsgjafaþulu sýnir okkur
marglita, sundurleita og skoplega mynd af þjóð-
félagi á umbrotatíma.“
Í desember sagði Þjóðviljinn að Guðsgjafaþula
væri metsölubók í öllum verslunum, hún væri „í al-
gerum sérflokki í sölu“.
Vorið sem Guðsgjafaþula kom út hafði Halldór
orðið sjötugur og var þá gerður að heiðursborgara
Mosfellshrepps og heiðursdoktor við Háskóla Ís-
lands. „Í sjálfu sér er ekki svo mikil dýrð að verða
sjötugur,“ sagði Halldór í viðtali. „Ég þakka fyrir að
vera við góða heilsu. Það er sú mesta dýrð þegar
maður er kominn á þennan aldur.“
Eftir Guðsgjafaþulu komu út ellefu bækur eftir
Halldór, einkum minningasögur og greinasöfn, sú
síðasta þegar hann var 85 ára.
• • •
Eins og sjá má af framansögðu komu skáldsögur
Halldórs Laxness út á öllum tímum ársins, allt frá 6.
febrúar til 18. desember. Flestar þeirra komu þó út
á haustin, einkum hinar síðari. Ein kom út í febrúar,
þrjár í mars, ein í apríl, tvær í maí, tvær í júní, ein í
júlí, ein í ágúst, tvær í september, fimm í október,
ein í nóvember og þrjár í desember.
Bækurnar dreifðust á alla daga vikunnar. Ein
kom sennilega út á sunnudegi, þrjár á mánudegi, ein
á þriðjudegi, ein á miðvikudegi, fjórar á fimmtudegi,
sjö á föstudegi og fimm á laugardegi. Oft urðu þetta
metsölubækur og einu sinni seldist bók upp sam-
dægurs.
Höfundur hefur tekið saman efni í Daga Íslands og
fleiri bækur. Hægt er að fá upplýsingar um heimildir
í tölvupósti (5676761@simnet.is).
Fyrirsögn greinarinnar er úr ávarpi sem Stein-
grímur J. Þorsteinsson prófessor flutti í fréttaauka í
Ríkisútvarpinu að kvöldi þess dags sem tilkynnt var
að Halldór hefði hlotið Nóbelsverðlaunin, 27. október
1955. Steingrímur sagði: „Halldór Kiljan Laxness er
umfram annað mannsins og lífsins skáld – höfundur
hetjusagna lífsbaráttunnar í sigrum manna og ósigr-
um.“