Vísir - 12.06.1980, Blaðsíða 4

iv -'it’i sr*r
GoDsðgnln um
Genghls lifir
Til þess að auka vinsældir sinar meðal
mongóiska minnihlutans i Kina hefur rikisstjórn
Kina hvatt til dýrkunar á Genghis Khan. í mai-
byrjun söfnuðust þúsundir mongóla saman við
grafhýsi Genghis Khans við Ejin Horo i fyrsta
skipti i fimmtán ár.
Að gamalli hefð var hátiðin haldin á 26. degi
þriðja tungls, og var hún sambland trúarathafn-
ar, markaðar og skemmtana. Silfurkista, sem
sagt er að i séu leifar Genghis Khans, var flutt úr
grafhýsinu að markaðssvæðinu á vagni, sem
dreginn var af hvitu kameldýri.
pýramídi
Genghis Khan, sem rikti yfir
öllu landsvæöi frá Gulahafi að
Svartahafi um aldamótin tólf
hundruð, hefur verið misvinsæll i
kinverskri sagnfræði gegnum ár-
in. t dag er hann talinn hafa verið
frábær hershöfðingi og stjórn-
andi, sem hafði mikil áhrif á upp-
byggingu mongólsks samfélags
og menningar.
Grafhýsi Genghis var reist viö
dauða hans árið 1227 og varö það
helgur staður, sem pilagrimar
komu langt að til að sjá, á
fimmtándu öldinni þegar mongól-
ar höfðu misst yfirráðin yfir
Kina. Þegar uppreisn
múhameöstrúarmanna stóð yfir
1862-1877 var kistan og aörir
helgidómar eyðilagðir.
„Nýjum” leifum var komið fyr-
ir siðar, og dýrkunin á Genghis
Khan hélt áfram til ársins 1939,
þegar Kuomintang flutti leifarnar
til Lanzhou i Gansu héraði til að
vernda þær fyrir Japönum. Þær
voru taldar hafa pólitiskt gildi til
þess að halda mongólum góðum.
1949 voru leifarnar enn fluttar,
nú undan herjum kommúnista, til
Xining i Qinghai héraði. Fimm
árum siðar voru þær svo enn
fluttar og nú komið fyrir i Ejin
Horo að nýju, og kinverska rikis-
stjórnin endurreisti grafhýsi
Genghis Khans. Trúarathafnir og
fórnir fóru svo að nýju fram við
grafhýsið þar til það var enn eyði-
lagt i menningarbyltingunni á
sjöunda áratugnum.
Endurvakning Ejin Horo hátið-
arinnar i ár var haldin i tilefni
endurreisnar grafhýsisins og til-
komu nýrra helgidóma, þar á
meðal sverða, boga og örva, og
afhjúpunar nýrrar styttu af
Genghis Khan.
Meðal trúarathafna á hátiðinni
var „fórnin mikla”, en hún er
gömuí hefð. Niu kindum og hesti
var fórnað, og striðsfána Genghis
vottuö viröing. Hátiðahöldin, sem
tóku tiu daga, voru hávær og
óvanaleg, og tóku um tiu þúsund
manns þátti þeim, þeirra á meðal
margir flokksmenn.
Mongólar hinum megin kin-
versku landamæranna, i
mongólska alþýðulýðveldinu sem
að meira eða minna leyti er undir
stjórn Sovétrikjanna, taka frétt-
unum frá Ejin Horo sjálfsagt
misjafnlega. Þegar haldiö var
upp á átta hundraö ára afmæli
Genghis árið 1962, uppgötvuðu
Sovétmenn skyndilega aftur-
haldssamar tilhneigingar Gengh-
is svo stjórnin i Vlan Bator sneri
baki við honum. Siðan hafa kin-
versk og mongólsk yfirvöld deilt
um hlutverk Genghis Khans i sög-
unni. En hinn almenni mongóli er
stoltur af afrekum hans.
Bandariska ormamálið er falliö
um sjálft sig. Rothöggiö kom þeg-
ar dómstóllkomst að þeirri niður-
stööu, að venjulegur ánamaðkur
er fjárfesting...Rugl? Nei, lesið
bara áfram.
Ronald nokkur Gaddie, sniöug-
ur kaupsýslumaöur og milljóna-
mæringur, reisti fyrirtæki sem
hann kallaði Northern Bait
Farms, eöa „Beitubúgarðurinn”,
i Ontario i Kaliforniu. Fram til
ársins 1978 seldi fyrirtækið orma
fyrir hálfan milljarö króna ár-
lega. Málið var einfalt. Menn
keyptu tiu kiló af ormum fyrir 250
þúsund krónur, og var þá fæða og
kassar undir ormana ekki innifal-
iö.
Nú tók náttúrulögmáliö við.
Fyrirtækiö hélt þvi fram, aö inn-
an sextlu daga ættu eigendurnir
20 kiló af ánamöðkum, eigandi
ætti nú framleiösluafgang og
„BeitubUgarðurinn” lofaði að
kaupa ormana á þrjú þúsund
krónur kilóið.
Meira en tiu þúsund manns bitu
á agniö. Þeim var lofað allt aö
einnar og hálfrar milljón króna
hagnaöi á mánuði meö þessum
hætti. „Beitubúgarösmenn” aug-
lýstu og héldu uppi fjárfestingar-
námskeiöum um öll Bandarikin.
Anamaðkar voru ekki lengur
„aöeins beita”, þeir voru einnig
svar manna við auknum fjár-
hagsvanda. Haldnar voru orma-
sýningar um þver og endilöng
Bandarikin og valinn ormur mán-
aöarins.
En ormafyrirtækið var eins
konar öfugur pýramidi. Þaö eina,
sem „Beitubúgarðurinn” gat gert
viö orma, sem keyptir voru af
gömlum viðskiptavinum, var að
selja þá aftur nýjum viöskipta-
vinum. Og — meö litlum stöfum
var tekiö fram, að „Beitubúgarö-
urinn” keypti aðeins ánamaöka,
sem voru lengri en tiu sentimetr-
ar. SU tegund ánamaðka, sem
„Beitubúgaröurinn” verslaöi
meö, nær yfirleitt ekki þessari
stærð, aöeins einn af hverjum
hundrað ormum nær tilskyldri
lágmarksstaa-ö.
Þaö var áriö 1978 aö maökurinn
kom upp Ur mysunni.
Samkeppnisaðilar i ormarækt-
unar-,,bransanum” kvörtuðu
mjög undan Ronald Gaddie,
„Beitubúgaröinum” og þeirra
starfsaöferðum, og I nokkrum
fylkjum var Gaddie bannað að
endurselja orma, sem hann hafði
keypt af viöskiptavinum sinum.
Gaddie svaraöi þessu með þvi að
neita að kaupa þá fáu orma, sem
náðu tilskyldri lágmarksstærð, af
viðskiptavinum sinum. Málinu
var skotiö til dómstólanna.
Marion Court I Oregon tók mál-
iö fyrir. Þar vitnuðu 66 áhuga-
ormaræktendur, að þeir hefðu
tapað samtals tuttugu og fimm
milljónum á ormaviðskiptunum
við „Beitubúgarð”. Þeir sögðu
aö Gaddie hefði komiö á fjárfest-
ingarviöskiptum við þá, en hann
hefði siðan brotið sinn hluta
samningsins.
Gaddie tapaði málinu og var
gert að endurgreiða tap við-
skiptavinanna. En aö hætti kaup-
sýslumanna, sem þannig er kom-
iö fyrir varð hann gjaldþrota.
Kominn i hundana — eöa eigum
við að segja ormana.
ómálaðar.
takk lyrir
Kvenfólki, sem starfar I dóms-
málaráðuneyti Iran, hefur nú
veriö gert að mæta til vinnu
„ómálaðar” og klæddar „einföld-
um islömskum fötum”.
Konunum hefur veriö gefinn
viku frestur til að aölagast þess-
um nýju reglum.
Ekkl flelri myndir
irá Rank
Rank fyrirtækið breska, sem
var eitt af frumkvöölum breskrar
kvikmyndagerðar, mun verða
lagt niður af fjárhagsástæöum.
Myndir frá Rank hófust allar á
þvi, að kraftalegur maður barði
með sleggju I stóran skjöld. Þær
voru gjarnan ódýrar gaman-
myndir, svo sem „Carry on”
(Afram) myndirnar, sem sýndar
voru hérlendis viö miklar vin-
sældir.
Akvörðunin um að hætta kvik-
myndagerö var tekin á stjórnar-
fundi, og þar var jafnframt
ákveöiö að fyrirtækiö héldi dreif-
ingarstarfseminni áfram.
Tap fyrirtækisins á sfðasta ári
nam um einum og hálfum
milijaröi króna.
„ilalska
sambandið”
Bandariskir, italskir og fransk-
ir leynilögreglumenn handtóku 25
menn á italiu eftir að þrjár rann-
sóknarstofur, þar sem eiturlyf
voru framleidd, fundust i Milanó.
Handtökur þessar voru gerðar
um helgina. Eiturlyfin voru aðal-
lega heróin og morfin sem
smygla átti til Bandarikjanna.
Fimm mannanna, sem hand-
teknir voru, voru franskir efna-
fræöingar, og tuttugu voru italir.
Við þessa ieiftursókn eitur-
lyfjalögreglunnar fundust 60 kiló
af morfini og 20 kfló af hreinu
heróini, og kom hráefnið frá Sýr-
landi, Iran, Libanon og Tyrk-
landi.
Eldingu laust niöur I blindrastaf Robinsons og hann fékk sjónina aftur.
Visismynd: ÞG
var losiinn eldlngu
- lékk sjónina aitur
Edwin Robinson lenti i bflslysi
fyrir niu árum og missti þá sjón-
ina og heyrnina að hluta. Hann
hefur nú fengið sjónina og heyrn-
ina aftur.
Robinson var á gangi i heima-
borg sinni Falmouth i Maine
fylki, þegar þrumuveöur skall á.
Hann reyndi að koma sér i skjól
og notaði ál-stafinn sinn til að
finna rétta leið.
Þá varð Robinson, sem er 62
ára gamali, skyndilega fyrir eld-
ingu og kastaðist til jarðar og
skrámaðist nokkuð og brenndist.
En þegar hann stóð upp hafði
hann fengið sjónina aftur. Heyrn-
artækið hans brotnaði I fallinu og
þegar hann losaði það af sér hafði
hann fengiö fulla heyrn einnig.
Læknir hans, dr. William Tayl-
or, staðfesti frásögnina og sagði
að Robinson hefði verið blindur
frá þvi árið 1971.