Vísir - 16.06.1980, Blaðsíða 23

VISIR Mánudagur 16. júnl 1980.
23
„Víðsjá” og meginreglur
VIBsjá Hallgrims Thorsteins-
sonar I fréttatima Ríkisútvarps-
ins um llkur fyrir kjarnorku-
vopnum á Keflavikurflugvelli
hefur vakiö úlfaþyt aö undan-
förnu. Samkvæmt fréttum er
hafin könnun á tiltækum gögn-
um til að ganga úr skugga um
hvort fréttamaöurinn hefi tengt
þáttinn mótmælaaðgerðum her-
stöðvaandstæöinga.
Hér virðist skotið nokkuð yfir
markið, eins og stundum hefur
gerst I pólitlskum átökum um
þessi mál öll. Rannsókn eða
könnun mun gegn mótmælum
Hallgrims Thorsteinssonar,
aldrei leiða i ljós annaö en likur
fyrir einhverju og skiptir þvi
nánast naumast máli. Aöal-
atriöið er hvort þátturinn átti
yfirleitt nokkuð erindi inn I
Rlkisútvarpið I fréttatlma eöa I
fréttaskýringum, samkvæmt
meginreglum.
Hér þarf að finna meginregl-
una,ef hún er ekki til, sem komi
I veg fyrir að Rikisútvarpið
verði undirorpið átökum milli
áhangenda hinna ýmsu kenn-
inga um f jölmiðla aö ekki sé nú
talað um átök milli pólitlskra
afla. Pólitlskra viðhorfa gætir
sifellt meira I efnismeðferð
opinberra fjölmiðla nágranna-
landanna og miklu viöar og
stemma þarf stigu fyrir þeim
vinnubrögðum hérlendis, án
þess að óeðlilegar skorður
myndist I staðinn.
Þegar Rlkisútvarþið var
stofnað var lýst yfir hlutleysi
þess. Margir skildu yfirlýsing-
una svo aö þar mætti naumast
fjalla um stjórnmál eða viö-
kvæm deilumál nema með aðild
stjórnmálaflokka eða deilu-
aöila. betta var þó tv.Imælalaust
rangur skilningur. Ekkert hefur
komiö I ve'g fyrir a B einstakl-
ingar taki I Rlkisútvarpinu af-
stöðu til ágreiningsmála I
erindaflutningi, skáldverki,
ummælum I samsettum út-
varpsþáttum o.s.fr. Rlkisút-
varpiöer ekki ábyrgt fyrir þeim
viöhorfum sem þar koma fram,
enda þótt það flytji þau á öldum
ljósvakans. Það er einfaldlega
sá miðlari hugmynda, sem það
ávallt hlýtur að vera, en höf-
undar bera ábyrgö á innihald-
inu. Þessum þætti I starfi slnu
gegnir Rlkisútvarpið best með
þvi að miðla skoöunum sem
vföast að og I skynsamíegu
.samræmi viö það'sem taliö er
frambærilegt á hverjum tíma.
Látum þessa mjög svo almennu
reglu duga um þennan þátt alla
vega I bili.
Þátturinn Viðsjá er hins
vegar fréttaþáttur og er hann
alfarið á ábyrgð Rlkisútvarps-
ins. Starfsmenn útvarpsins
vinna að honum og þeim ber
ekki aöeins að gæta almenns
hlutleysis, þeim ber einnig að
gæta faglegra sjónarmiða
fréttamennskunnar.
Hvaða fagleg sjónarmið koma
til álita I máli Hallgrims Thor-
steinssonar?
Ásmundur Einarsson
gerir hér að umtalsefni
umfjöllun um hugsanleg
kjarnorkuvopn á Kefla-
víkurflugvelli/ sem flutt
var í fréttaskýringar-
þætti útvarpsins,,Víðsjá"
á dögunum og þær megin-
reglur/ sem hann telur
þurfa að giida um með-
ferð slíks efnis í ríkisf jöl-
miðlum.
Ein meginregla verður að
gilda hjá Rlkisútvarpinu, sem
ekki þarf endilega.að gilda hjá
dagblöðunum: Fréttastofur út-
varpsins eiga ekki að birta efni,
sem byggist á llkum, til að léiða
getum að einu og öðru I
ágreiningsmálum — óg alls ekki
i pólitlskum málum. Þáttur
Hallgrlms leiddi aöeins I ljós
likur, og meira að segja mjög
litlar likur. Þær voru að engu
orönar þegar málið var kannað
betur, þvi að á móti llkum Hall-
grlms komu staðhæfingar, sem
voru of þungar á metunum fyrir
þessar likur — I fréttalegum
skilningi. Óþarfi ætti aö vera aö
taka fram að llkur af þessu tagi
eru ekki fréttaskýring. Uppi-
staðan I máli Hallgríms var
með hliðsjón af þessu ekki til-
efni til útvarpsþáttar af þeirri
gerð sem um ræöir.
Auðvitað var hugsanlegt aö
Hallgrimur tæki efniö til með-
feröar með það fyrir augum aö
leiða fleira I ljós en vissar likur.
Hugsanlegt var að hann skapaöi
þátt um efnið með þaö fyrir
augum að leiöa fleira I ljós en
vissar líkur og þá I einum og
sama þættinum, en ekki I keðju
og yfir einhvern tíma, og kæmi
þar á framfæri öllum sjónar-
miðum og staðhæfingum. Það
verður auðvitað að metast á
hverjum tima hvort tilefni er til
sllks. Aðalatriðið er aö Hall-
grlmur gerði þetta ekki.
Meðal kenninga um hlutverk
fjölmiðla, sem komið hafa fram
á siðustu árum er hugmynda-
fræðin um „samfélagslega
ábyrgð fjölmiðlanna” sett fram
á slðustu árum sem grundvöllur
undir margþættri þjóðfélags-
baráttu, sem I augnablikinu
virðist aðallega þjóna vinstri
mönnum. Hún á áreiðanlega
eftir að vinna eins I þágu
annarra þjóðfélagsafla, og
getur því naumast skoðast sem
vinstri hugsun, enda hefur hún
alltaf veriö til I reynd, alla vega
að talsveröu leyti. Forsenda
þess að kenningiti fái notið sín er
eftir sem áöur frelsi fjölmiöl-
anna og skoðana- og tjáninga- -
frelsi einstaklinga.
An þess að farið sé lengra út I
þessa kenningu má segja að hún
hafni gömlu hlutlægningskerin-
ingunni I fréttamennsku þegar
það er talið nauðsynlegt t.d.
þegar skapa þarf þrýsting og
•efasemdir. Vinnubrögð Hall-
grlms falla undir þessa kenn-
ingu hvort sem þau eru hugsuð
þannig eöa ekki. Efasemdum,
tortryggni og ágreiningi er gefiö
undir fótinn á nýján leik með
e.illtið breyttu eða eitthvað full-
komnara innleggi én áöur.
Fyrirbærið er alþekkt I póli-

haft margt gott I för með sér. En
ef menn vilja mynda megin-
reglu I fréttameðferð verða
menn aö horfast I augu við að
fréttatímar Rlkisútvarpsins eru
ekki vettvangur fyrir þessi
vinnubrögö, vlsvitandi eða óaf-
vitandi. Rannsókn á uppruna
VIBsjár ætti að vera óþarfi en
þeim mun auðsynlegta er aö
huga að meginreglunni, sem
getið var um, og kanna hvort
hún er til. Sé hún ekki til þarf aö
setja regluna. Þaö er þeim mun
gagnlegra þvl að margir fjöl-
miðlamenn virðast taka sér til
fyrirmyndar vinnubrögö frá
löndum þar sem þessi regla er
ekki lengur I gildi. Hugsanlegt
er að einhverjir komist að þeirri
niðurstöðu að betra sé að setja
reglu sem heimili vinnubrögö
Hallgrlms. Jafnvel það er að
dómi greinarhöfundar betra en
tilviljanakennd vinnubrögð,
kannske byggð á eftirlíkingum.
Væntanlega munu a.m.k. ekki
þeir sem um fréttamennsku
fjalla hugsa meö sér aö sú
meginregla er hér hefur verið
minnst á hefti fréttamenn I
störfum. Þvert á móti skapar
hún þeim aðhald til aö halda sér
viö staðreyndir, og verndar þá
gegn alls kyns þrýstingi utan
frá.
Fyrirliggjandi
plastrennur ásamt
niðurföllum og
t k fylgihlutum á
X.\-
góðu verði

\
\

J'
)
KÆú I%b®í §
las
w
m m m
%
Umboðs- & heildverslun
Ármúli 28. Pósthólf 1128. Reykjavík.
Sími: 83066.
••miirTiH'iTrTnrwiiffm^
HEILDSÖLUBIRGÐIR
ÓMAsoeirsson
HEILDVERSLUNGrensásvegi 22 — Sími: 39320
105 Reykjavík— Pósthólf: 434