Morgunblaðið - 11.05.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Gísli, Eiríkur, Helgi, móðir vor kallar á meira grjót, meira grjót.
Alþjóðlegur dagur fjölskyldunnar
Hlutverk feðra
í brennidepli
Í TILEFNI af Alþjóð-legum degi fjölskyld-unnar 15. maí nk.
verður haldinn morgun-
verðarfundur þar sem yf-
irskriftin er „Feður og föð-
urhlutverkið – Breytingar
á föðurhlutverkinu og
stöðu feðra“. Valgerður
Magnúsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Fjölskyldu-
ráðs, svaraði nokkrum
spurningum Morgunblaðs-
ins.
Hver heldur umræddan
fund, hvar er hann haldinn
og hvert er tilefni hans?
„Fjölskylduráð og fé-
lagsmálaráðuneytið
standa fyrir fundinum sem
haldinn er á Grand hótel
Reykjavík klukkan 8.30 til
9.30 miðvikudaginn 15.
maí, á alþjóðlegum degi fjölskyld-
unnar.“
Er þessi alþjóðlegi dagur fjöl-
skyldunnar árlegur, eða bara nýr
af nálinni?
„Alþjóðlegur dagur fjölskyld-
unnar á rætur að rekja til árs fjöl-
skyldunnar árið 1994. Hlutverk
hans er að vera vettvangur til að
vekja athygli á ýmsum málefnum
sem eru mikilvæg hverju sinni
fjölskyldum til stuðnings, sem og
að stuðla að viðeigandi aðgerðum.
Hann er ein af þeim leiðum sem
alþjóðasamfélagið hefur orðið
sammála um til að styrkja undir-
stöður fjölskyldna, því fjölskyldan
er sú eining sem er undirstaða
þjóðfélaga heimsins og helsti vett-
vangur uppeldis, umönnunar og
félagsmótunar.“
Talað er um í þessu sambandi
„Feður og föðurhlutverkið“, hvers
vegna er það áherslupunkturinn?
„Hefðbundin kynhlutverk hafa
mikið breyst síðustu áratugi og
færst nær hvort öðru. Konur hafa
jafnt og þétt aukið þátttöku sína á
vinnumarkaði og upp á síðkastið
hafa verulegar breytingar orðið á
þátttöku feðra í uppeldi barna
sinna. Á síðasta ári var stigið stórt
og mikið spor í þessa átt með
breytingum á lögum um fæðing-
arorlof sem þá tóku gildi og fólu í
sér sjálfstæðan rétt feðra til fæð-
ingarorlofs. Árangurinn lét ekki á
sér standa og ég held að óhætt sé
að segja að feður nýttu sér strax á
fyrsta árinu þennan nýfengna rétt
í mun meiri mæli en gert var ráð
fyrir. Það er mikilvægt að ræða
um hvaða áhrif þessi aukna þátt-
taka þeirra hefur á þjóðlífið bæði
heima og að heiman og því þótti
viðeigandi að tileinka dag fjöl-
skyldunnar að þessu sinni efninu
„Feður og föðurhlutverkið“.
Hverjir tala á fundinum og
hverjar verða helstu áherslurnar?
„Viðfangsefni fundarins er
reynsla af fæðingarorlofi fyrir feð-
ur og áhrif breytinga á föðurhlut-
verkinu fyrir karla, vinnumarkað-
inn og samfélagið í heild sinni.
Einnig um breytingar sem orðið
hafa á forsjá barna og forsjárdeil-
um, frá því sem var þegar sjálf-
sagt þótti að börn
fylgdu mæðrum sínum
ef til skilnaðar foreldra
kom. Fundurinn hefst
með ávarpi Páls Pét-
urssonar félagsmála-
ráðherra. Síðan tala
þeir Ólafur Þ. Stephensen, aðstoð-
arritstjóri Morgunblaðsins, Ari
Edwald, framkvæmdastjóri Sam-
taka atvinnulífsins, Garðar Bald-
vinsson, formaður félagsins
Ábyrgir feður, og Dögg Pálsdóttir
hæstaréttarlögmaður, sem öll
hafa mikla yfirsýn og þekkingu á
þessum málefnum.“
Á hvaða hátt verða málefni
þessa dags gerð sýnilegri?
„Á degi fjölskyldunnar mun á
Akureyri verða borin í hús nýsam-
þykkt fjölskyldustefna bæjarins
og verður einnig kynnt á annan
viðeigandi hátt, en Akureyrarbær
er annað sveitarfélagið til að setja
sér sérstaka stefnu í málefnum
fjölskyldunnar. Aðeins Garðabær
var á undan, og þar var samþykkt
fjölskyldustefna í lok síðasta árs.
Fjölskyldustefna hefur að mark-
miði að styðja og styrkja fjöl-
skylduna í verkefnum sínum og er
gagnlegt stjórntæki til að setja
fram margvísleg markmið í þjón-
ustu við fjölskyldur á einum stað,
skoða þau í heild sinni, athuga
hvernig þau fara saman og hvort
þar sé eyður að finna. Þess má
geta að mörg önnur sveitarfélög
eru nú að vinna að þessu áhuga-
verða verkefni.“
Hvað er um Fjölskylduráð að
segja, áherslur og tilgangur?
„Fjölskylduráði eru ætluð
margvísleg hlutverk, svo sem að
eiga frumkvæði að opinberri um-
ræðu um málefni fjölskyldunnar,
hvetja til aðgerða á sviði fjöl-
skyldumála í samfélaginu, stuðla
að rannsóknum á högum og að-
stæðum íslenskra fjölskyldna,
veita stjórnvöldum ráðgjöf í fjöl-
skyldumálum og annast tillögu-
gerð um framkvæmdir í málefn-
um fjölskyldunnar. Ráðið starfar
á grundvelli þingsályktunar um
mótun opinberrar fjölskyldu-
stefnu og aðgerðir til að styrkja
stöðu fjölskyldunnar, sem Alþingi
samþykkti vorið 1997. Það var
skipað árið eftir og hefur síðan
unnið að ofangreindum verkefn-
um á margvíslegan
hátt. Nefna má að á
degi fjölskyldunnar í
fyrra voru kynnt tvö rit
sem þá voru að koma út
á vegum ráðsins. Það
voru Samantekt fjöl-
skylduráðs um málefni fjölskyld-
unnar sem hefur að geyma yfirlit
yfir áætlanir ráðuneytanna á sviði
fjölskyldumála og könnun Fjöl-
skylduráðs á viðhorfum íslenskra
sveitarfélaga til málefna fjölskyld-
unnar, niðurstöður úr viðamikilli
könnun sem Fjölskylduráð stóð
fyrir sem lið í að fá heildarsýn yfir
stöðu fjölskyldumála á Íslandi.“
Valgerður Magnúsdóttir
 Valgerður Magnúsdóttir er
fædd á Akureyri 1949. BA í sál-
fræði frá HÍ 1985 og MA í sama
fagi frá Minnesotaháskóla 1987.
Hefur lengst af starfað sem sál-
fræðingur og stjórnandi innan
félagsþjónustu. Er nú fram-
kvæmdastjóri Fjölskylduráðs í
hálfu starfi á móti sálfræðiþjón-
ustu. Er gift Teiti Jónssyni tann-
lækni og eiga þau tvo syni,
Andra og Magnús.
Ætlað að
styrkja stöðu
fjölskyld-
unnar
STEFNT er að því að samstarfsnefnd
á vegum Kópavogsbæjar og Reykja-
víkuborgar, sem hefur umsjón með
rannsóknum á vatnasviði Elliðaá, skili
af sér yfirliti yfir störf sín síðar í þess-
um mánuði. Gísli Már Gíslason, pró-
fessor í líffræði við Háskóla Íslands,
sem sæti á í nefndinni, segir alvarlegt
hvað laxastofninum hafi hrakað og til
marks um það séu veiðar í Elliða-
ánum nú aðeins brot af því sem þær
voru fyrir 100 árum.
„Ef við ætlum að hreykja okkur af
því að eiga laxveiðiá í miðri borg verð-
um við að hugsa okkur aðeins um. Við
höfum verið að ganga frá yfirliti um
það sem nefndin hefur verið að gera
og munum fá til liðs við okkur dr.
Ragnhildi Sigurðardóttur umhverfis-
fræðing til þess að að fara yfir
skýrslur og búa til eina heildstæða
mynd þannig að áður en farið er að
taka ákvarðanir hafa menn fyrir
framan sig þá þekkingu sem við búum
yfir og þróun í einstökum stofnum.“
Hann segir að Ragnhildur muni
væntanlega gera tillögur um hvaða
umhverfisþætti eigi að vakta í fram-
tíðinni.
Afrennsli af götum
rennur í árnar
Rannsóknir hafa verið gerðar á því
hvort áljónir sem losna úr læðingi við
hátt og lágt hátt pH-gildi í vatni hafi
áhrif á fisk á vatnasvæðinu. Niður-
stöður rannsókna virðast benda til
þess að áhrifin séu minniháttar til
skamms tíma þó svo að lífeðlisfræði-
leg skilyrði fiskanna virðist versna,
einkum þegar pH-gildið hækkar.
Gísli Már bendir á að ekki megi
gleyma að um helmingur Elliðavatns
sé uppistöðulón sem stækkað var um
helming í byrjun fjórða áratugarins
þegar gerðar voru endurbætur á
Elliðaárvirkjun og Elliðavatnsengj-
arnar fóru undir vatn. Í íslensku bergi
sé mjög mikið af áli og við súrt vatn og
mjög basískt leysist þetta ál upp, sem
fyrr segir. Þórólfur Antonsson, höf-
undur skýrslu um seiðabúskap í
vatnakerfi Elliðaáa frá 1987–2001,
telur líklegustu skýringuna á minnk-
andi laxastofni margþátta álag á
vatnasvæðið.
„Ef við byrjum við ósasvæðið þá er
verið að veita þangað afrennsli af göt-
um og jafnvel skólpi. Ef við höldum
áfram upp eftir ánum sjáum við af-
rennsli af götum og plönum sem fer út
í árnar og einnig er losaður þangað
snjómokstur.“
Þórólfur nefnir einnig legu raf-
stöðvarinnar og aukið álag við Elliða-
vatn. Þá er hesthúsabyggð í Víðidaln-
um og sumarhúsabyggð upp með
Hólmsá og Suðurá sem í auknum
mæli er notuð undir heilsársbústaði.
Þessi umgengni öll hafi áhrif á vatna-
svæðið. „Það er gríðarlega flókið að
einangra einhvern einn þátt sem hef-
ur meiri áhrif en annar og oft leggst
margt á sömu sveifina,“ segir Þórólf-
ur.
Stefnt að nánari rannsókn á vatnasvæði Elliðaáa
Hnignun laxastofns-
ins áhyggjuefni
ÞAÐ telst til tíðinda að ær eignist 5
lömb og þau öll halda lífi. Svo gerð-
ist í vor að Hjarðarfelli í Miklaholts-
hreppi. Kind var fimmlembd og það
sem meira er að hún hefur tvívegis
verið fjórlembd og einu sinni tví-
lembd á ekki langri ævi. Alls hefur
hún eignast 22 lömb sem náðu að
komast upp.
Kindin sem skilar svona miklum
afurðum til eigenda sinna hefur
ekki fengið venjulegt nafn, en ber
númerið 95-551. Eigendur ærinnar
eru hjónin á Hjarðarfelli, Guð-
bjartur Gunnarsson og Harpa Jóns-
dóttir. Þau eru að vonum ánægð
með afrakstur 95-551. Þau sögðu að
ærin geti ekki annast öll afkvæmin
og voru 3 lömbin tekin frá henni og
vanin undir ær sem misstu lömb eða
voru einlembdar. Ef dilkarnar
verða í haust um 15 kíló hver, þá
gefur þessi kind af sér afurðir upp
á ein 75 kíló. Geri aðrar ær betur!
Þessi frjósama ær er með svo-
kallað Þokugen, sem er þekkt frjó-
semisgen komið frá ánni Þoku frá
Smyrlabjörgum. Fleiri ær á Hjarð-
arfelli hafa slíkt gen, en hafa ekki
náð slíkum árangri sem 95-551.
Guðbjartur og Harpa stunda
sauðfjárbúskap og í vetur voru 447
ær á fóðrum. Að þeirra sögn geng-
ur sauðburður vel þetta vorið.
Ær bar fimm
lömbum sem
öll lifðu
Morgunblaðið/Gunnlaugur Árnason
Það getur verið erfitt að halda saman lömbunum 5 fyrir myndatöku, en
það tekst. Á myndinni eru hjónin á Hjarðarfelli, Guðbjartur Gunnarsson
og Harpa Jónsdóttir, og ein afurðamesta ær landsins með sín 5 lömb.