Morgunblaðið - 11.05.2002, Blaðsíða 26

ERLENT
26 LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SAKSÓKNARAR sem rannsaka
morðið á hollenska stjórnmálamann-
inu Pim Fortuyn í Hilversum í vikunni
segja að fundist hafi í bíl meints morð-
ingja nöfn á þremur öðrum liðsmönn-
um flokks hans og kort af borgarhverf-
unum sem þeir búa í. Hafa mennirnir
nú fengið aukna vernd af hálfu lög-
reglu en ekki er enn talið útilokað að
morðinginn hafi verið í slagtogi með
fleiri mönnum. Hinn grunaði er í
vörslu lögreglunnar en hann var hand-
tekinn nokkrum mínútum eftir morð-
ið. Hann er 32 ára gamall hvítur Hol-
lendingur, Volkert van der Graaf. Er
hann félagi í róttækum samtökum sem
berjast fyrir réttindum dýra en fyrir
skömmu lét Fortuyn þess getið að
hann vildi aflétta banni við loðdýraeldi.
Útför Fortuyn fór fram í gær í
dómkirkju Laurentiusar og Elísabet-
ar í Rotterdam, heimaborg Fortuyns.
Mörg þúsund manns sýndu samúð
sína með því að standa við götuna sem
líkinu var ekið um í gær áleiðis til
borgarinnar Driehuis-Westerveld á
norðvesturströnd landsins þar sem
útför í einkagrafreit fjölskyldu hans
fór fram. Síðar verður kistan grafin
upp á ný og endanlega jarðsett við
sumarhús Fortuyns í Veneto-héraði á
Ítalíu í samræmi við ákvæði í erfða-
skrá hans.
Fólkið á götum Rotterdam hyllti
Fortuyn og fleygði blómum í átt að
líkfylgdinni er hún ók framhjá mann-
fjöldanum í gær. Margir hrópuðu
nafn hans, aðrir sungu lag sem stuðn-
ingsmenn helsta knattspyrnuliðs
Rotterdam, Feyenoord, nota til að
hvetja lið sitt, „You’ll never walk
alone“. Bílarnir voru allir hvítir að
undanskildum einkabíl hins myrta
sem var svartur. Tveir kjölturakkar
Fortuyns, Kenneth og Carla, sem
voru ávallt með í för á kosningafund-
um stjórnmálaleiðtogans, voru
fremstir í líkfylgdinni ásamt brytan-
um Herman. Við útförina geltu þeir
þegar nafn húsbóndans var nefnt.
Margir Hollendingar segjast vera
andvígir skoðunum Fortuyns en þeir
vilji sýna minningu hans samúð til að
leggja áherslu á andstyggð sína á
pólitískum morðum. Um 20.000
manns vottuðu Fortuyn hinstu virð-
ingu á fimmtudag í kirkjunni þar sem
opin kista hans lá á viðhafnarbörum.
Fulltrúi Beatrix drottningar, Wim
Kok forsætisráðherra, og leiðtogar
annarra stjórnmálaflokka voru við-
staddir athöfnina í gær sem var sjón-
varpað beint. Yngri bóðir Fortyuns,
Simon Fortuyn, flutti ávarp og vísaði
þar ákaft á bug að hinn látni hefði
verið hægri-öfgasinni. Hann hefði
verið „einstaklega mannúðlegur“ og
eindreginn lýðræðissinni. „Fólkið
sem fann í þér röddina sem það vildi
heyra verður að vera metið að verð-
leikum og fá þau svör sem það á skil-
ið,“ sagði bróðirinn. Hann tók einnig
skýrt fram að óánægja mætti ekki
brjótast út í ofbeldi.
Umdeildur leiðtogi
Nýstofnaður flokkur Fortuyns
fékk um þriðjung atkvæða í borgar-
stjórnarkosningum í Rotterdam í
mars og var spáð góðu gengi í þing-
kosningum sem verða á miðvikudag.
Hann var afar umdeildur vegna skoð-
ana sinn á innflytjendamálum og var
sakaður um að beita lýðskrumi og
höfða til fordóma. Hann taldi íslam
vera frumstæð trúarbrögð og barðist
gegn því að bókstafstrúarmenn ísl-
ams fengju að lifa samkvæmt ýtrustu
fyrirmælum kenninganna.
Fréttaritari International Herald
Tribune í París segir að Fortuyn hafi í
málflutningi sínum um íslam höfðað til
viðhorfa sem hafi lengi gerjast hjá al-
menningi í Hollandi en þar búa um
tvær milljónir innflytjenda sem marg-
ir eru múslímar. Vinstriblaðið De
Volkskrant birti í september í fyrra
skoðanakönnun sem gaf til kynna að
um 60% landsmanna vildu reka úr
landi íslamska innflytjendur sem
styddu árásir hryðjuverkamanna á
Bandaríkin. Fortuyn sagðist aldrei
vilja reka úr landi þá múslíma sem
þegar væru komnir til Hollands, en
hann vildi banna að fleiri fengju að
koma.
Gegn þvinguðum hjóna-
böndum og kvenhatri
Orðalag í stefnuskrá hans er hóg-
vært og í anda stjórnmálahefða í Hol-
landi. Þar segir að taka verði af mikl-
um þunga á vandamálum sem
íslamskir innflytjendur í stórborgun-
um eigi við að glíma og sérstaklega
einangrun þeirra frá samfélaginu.
Bæta verði menntun og útvega hús-
næði en einnig verði að krefjast þess
að innflytjendur leggi sig sjálfir fram.
„Berjast verður með lagasetningu
og upplýsingum til handa almenningi
gegn menningarlegri þróun sem er í
algerri andstöðu við stefnu aðlögunar
og aukins frjálsræðis, eins og til
dæmis þvinguðum hjónaböndum,
blóðhefnd í samskiptum hópa og um-
skurði kvenna. Einkum er misrétti
gagnvart konum í röðum íslamskra
bókstafstrúarmanna óviðunandi,“
segir í stefnuskránni.
Nokkrir af liðsmönnum flokksins
eru ættaðir frá Afríku. Meðal þeirra
er ungur blökkumaður, Joao Varela,
en hann er 27 ára og fluttist barn að
aldri til Hollands frá Grænhöfðaeyj-
um. Varela gegndi embætti varafor-
manns en óljóst er hvort hann tekur
við flokknum, sem byggðist fyrst og
fremst á Fortuyn og hét í höfuðið á
honum. Fortuyn vísaði ávallt á bug að
hann væri skoðanabróðir Jean-Marie
Le Pens í Frakklandi eða Jörgs Haid-
ers í Austurríki, sagðist ekki vera á
móti fólki af öðrum kynþætti en hvít-
um og ekki vera gyðingahatari.
Þúsundir kvöddu Fortuyn
á götum úti í Rotterdam
Reuters
Vinir Pims Fortuyns við dómkirkju Laurentíusar og Elísabetar í Rotterdam eftir útförina í gær. Á bolinn er rit-
að á ensku: „Pim, þú fullkomnaðir paradís okkar!!! Ástin heldur mér vakandi.“
Kannað hvort morðið á stjórnmálaleiðtoganum var afleiðing samsæris
Amsterdam, Rotterdam. AFP, AP.
ROBIN Cook,
leiðtogi þing-
manna Verka-
mannaflokksins í
breska þinginu
og fyrrverandi
utanríkisráð-
herra, varði í
gær flokksbróð-
ur sinn, sam-
gönguráðherr-
ann Stephen
Byers, og sagði það alrangt að Byers
hefði gerst sekur um lygar. Hart hef-
ur verið sótt að Byers undanfarna
daga, vegna mála sem komið hafa
upp í ráðuneyti hans, og hefur leið-
togi Íhaldsflokksins, Iain Duncan
Smith, nú farið fram á að vantrausts-
tillaga á hendur ráðherranum verði
rædd í breska þinginu eftir helgi.
Byers kom fyrir þingið í fyrradag
og varði hendur sínar. Hefur hann
verið sakaður um að hafa blekkt
þingheim er hann tilkynnti í febrúar
að fréttafulltrúi samgönguráðuneyt-
isins, Martin Sixsmith, hefði sagt af
sér embætti, þegar staðreyndin var
sú, að það hafði hann ekki gert.
Sagði Byers að hann hefði engu
logið, heldur byggt yfirlýsingar sín-
ar á þeim upplýsingum sem fyrir
hendi voru. Á daginn hefði hins veg-
ar komið að um misskilning var að
ræða milli Sixsmith og skrifstofu-
stjóra samgönguráðuneytisins.
„Góður tími“ til að
segja slæmar fréttir
Afar sjaldgæft er að vantrauststil-
lögur á hendur ráðherrum séu rædd-
ar í breska þinginu og verður að telj-
ast ólíklegt að hún fengist samþykkt,
enda þingmeirihluti Verkamanna-
flokksins afar öruggur.
Málið á rætur að rekja til tölvu-
pósts sem Jo Moore, pólitískur ráð-
gjafi Byers, sendi frá sér til sumra
starfsmanna samgönguráðuneytis-
ins 11. september sl. en hún sagði að
í ljósi hryðjuverkanna í Bandaríkj-
unum væri „góður tími“ til að segja
slæmar fréttir úr ráðuneytinu. Átti
hún við, að lítið yrði eftir þeim tekið
vegna umræðu um hryðjuverkin.
Moore baðst afsökunar á þessu en
síðan skarst í odda með henni og
Sixsmith í febrúar. Sendi Sixsmith
Moore tölvupóst þar sem hann var-
aði hana við að nota útfarardag Mar-
grétar prinsessu til að segja „slæmar
fréttir“. Komust fjölmiðlar með ein-
hverjum hætti yfir bréfið frá Six-
smith og í kjölfarið hófst mikið fjöl-
miðlafár. Byers greindi í framhald-
inu frá því að bæði Sixsmith og
Moore hefðu samþykkt að segja af
sér en það reyndist síðan ekki á rök-
um reist hvað Sixsmith varðaði.
Breskir íhaldsmenn sækja hart að samgönguráðherra
London. AFP.
Stephen Byers
Vilja að þingið ræði
vantrauststillögu
RÁÐAMENN Atlantshafsbanda-
lagsins, NATO, segja að mun frið-
vænlegra sé nú orðið í Bosníu-Herz-
egóvínu og Kosovo og ætla þeir að
fækka um alls 12.000 hermenn í frið-
argæsluliðinu á Balkanskaga fyrir
árslok. Fámennt gæslulið er einnig í
Makedóníu en ekki mun vera ætlunin
að fækka þar. Ákvörðunin var sam-
þykkt einróma á fundi sendiherra
aðildarríkjanna í Brussel. Robertson
lávarður, framkvæmdastjóri banda-
lagsins, sagði að gæsluliðið yrði eftir
sem áður nógu öflugt til að tryggja
frið og stöðugleika.
Alþjóðahermálastofnunin (IISS) í
London sendi frá sér skýrslu á
fimmtudag og sagði þar að ríkin á
Balkanskaga virtust stefna í átt til
aukins stöðugleika og hagsældar
„þótt furðulegt megi heita“. Þar séu
ekki lengur þjóðernissinnaðir einræð-
isherrar við völd og almenningur á
svæðinu sé einfaldlega búinn að fá sig
fullsaddan á stríði og „Vesturveldin
eru loksins búin að koma sér upp
skiljanlegri og sameinaðri stefnu“.
NATO sendi gæslulið, SFOR, til
Bosníu 1995 til að stöðva átökin milli
Serba, Króata og múslíma og síðan
var sent lið til Kosovo árið 1999 sem
kennt er við upphafsstafina KFOR.
Þá ofsótti her Slobodans Milosevic,
þáverandi Júgóslavíuforseta, alb-
önskumælandi íbúa héraðsins. Um
19.000 gæsluliðar eru nú í Bosníu og
verður þeim fækkað í 12.000, í Kosovo
eru nú um 38.000 en verða rúmlega 33
þúsund. Ætlunin er að koma upp sér-
stökum viðbúnaði, eins konar vara-
gæsluliði, sem hægt sé að senda á
vettvang til styrktar gæsluliðum á
staðnum.
Yfirlýsingin um fækkun í gæslulið-
inu er send út nokkrum dögum fyrir
fund utanríkisráðherra bandalagsins
í Reykjavík. Þjóðverjinn Wolfgang
Petrisch, sem er æðsti yfirmaður al-
þjóðastofnana í Bosníu, varaði í gær
NATO við því að grafa undan stöð-
ugleika í landinu með því að draga úr
öryggisviðbúnaði. Hann hefur farið
fram á að ekki verði byrjað að fækka
fyrir þingkosningar sem eiga að fara
fram í Bosníu 5. október. „Síðan mun-
um við taka snöggar ákvarðanir í ljósi
kosningaúrslitanna,“ sagði Petrisch.
Hann sagði að fara þyrfti afar var-
lega í næsta mánuði en þá mun evr-
ópskt lögreglulið taka við af lögreglu-
liði á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Verður þá Bretinn Paddy Ashdown
yfirmaður á svæðinu í stað Petrisch.
Fækka í
gæsluliði
á Balkan-
skaga
Brussel, Ljubljana. AFP.
af tveimur ungverskum mönn-
um, 24 og 28 ára, en þeir eru
kunnir afbrotamenn. Segja ung-
verskir fjölmiðlar, að mennirnir
hafi áður ráðist á peningaflutn-
ingabíla, en lögreglan vildi ekki
staðfesta það. Óvíst er, að þeir
hafi haft nokkurt fé upp úr rán-
inu eða ránstilrauninni á fimmtu-
dag.
Vitni segja, að eftir morðin
hafi mennirnir flúið á fæti frá
bankanum en skömmu síðar var
lögreglan búin að loka öllum veg-
um til og frá Mor. Var leitað í öll-
um bílum og þyrlur notaðar við
leit úr lofti.
Þeir, sem létust, voru fjórir
bankastarfsmenn, einn öryggis-
vörður og tveir viðskiptavinir
bankans.
GÆSLA hefur verið hert við
landamæri Ungverjalands og
þúsundum lögreglumanna hefur
verið skipað að leita tveggja
manna, sem skutu sjö manns til
bana á fimmtudag er þeir rændu
banka í bænum Mor, sem er um
60 km fyrir vestan höfuðborgina,
Búdapest.
Peter Orban, yfirmaður ung-
versku lögreglunnar, hefur heit-
ið 3,6 millj. ísl. kr. í verðlaun fyr-
ir upplýsingar um glæpamennina
en hann segist aldrei hafa kynnst
grimmilegri glæp á 34 ára ferli
sínum sem lögreglumaður.
Bankaræningjarnir skutu sex
manns í bankanum með hríð-
skotabyssum og særðu tvo alvar-
lega. Lést annar þeirra síðar.
Lögreglan hefur birt myndir
Gífurleg leit að
morðingjum
Búdapest. AFP.
Skutu sjö manns til bana er þeir
rændu banka í Ungverjalandi