Morgunblaðið - 11.05.2002, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
UPPBYGGING Þjóð-minjasafns Íslands er núí fullum gangi og er við-gerð safnhússins við
Suðurgötu brátt á lokastigi. Þá tek-
ur við viðamikið verkefni við upp-
setningu nýrra sýninga um sögu Ís-
lands og síðan enduropnun safnsins.
Tekur uppbyggingin til endurnýjun-
ar húsakosts, starfsaðstöðu og innra
starfs safnsins. Þar að auki hafa ný
lög um safnið tekið gildi, sem skerpa
á hlutverki Þjóðminjasafnsins. Þá er
rekstur safnsins kominn í góðan far-
veg og tekið hefur verið upp sam-
starf við atvinnulífið.
Settar verða upp tvær sýningar á
vegum safnsins í sumar, önnur í
samstarfi við Þjóðmenningarhúsið
og hin við Listahátíð. Margrét Hall-
grímsdóttir þjóðminjavörður var í
tilefni af þessu beðin að greina frá
ýmsu því sem unnið hefur verið að
síðustu misserin.
Ýmislegt unnið í kyrrþey
„Þessi uppbygging nær til allra
þátta starfsins og þótt mest hafi
kannski borið á endurnýjun á hús-
næði Þjóðminjasafnsins við Suður-
götu hefur ekki síður merkilegt starf
verið unnið nánast í kyrrþey, sér-
staklega á það við um glæsilegar
endurbætur á aðstöðu Þjóðminja-
safnsins til varðveislu, forvörslu og
rannsókna á þjóðminjum,“ segir
Margrét og á hún þar einnig við
innri uppbyggingu, nýju lögin og
undirbúning 140 ára afmælis á
næsta ári með undirbúningi nýrra
grunnsýninga þar sem margmiðlun
og önnur nútíma upplýsingatækni
verður nýtt.
Margrét er fyrst beðin að greina
frá endurnýjun húss safnsins við
Suðurgötu sem ljúka á næsta ár.
„Þegar Þjóðminjasafnið verður
opnað aftur, eftir gagngerar breyt-
ingar, verður það nútímalegt og
virðulegt sýningarhús með nýrri
grunnsýningu um sögu Íslands og
öflugu menningarstarfi. Breytingin
felst þó ekki síður í nýjum áherslum
í sýningar- og fræðslustarfi, fram-
setningu muna safnsins og kynningu
á þeim. Í öllu því starfi er byggt á
rannsóknum og forvörslu minja sem
tryggja að Þjóðminjasafnið varðveiti
sameiginlegan menningararf okkar
vel fyrir komandi kynslóðir.“
Notalegt og virðulegt
andrúmsloft
„Í tengslum við kaffihúsið verður
safnbúð þar sem boðið verður upp á
fjölda bóka, list- og minjagripa. Á
safninu verður lögð áhersla á gott
aðgengi fyrir alla gesti og að við-
halda notalegu og virðulegu and-
rúmslofti.
Í ljósi þess hvílíkt efni Þjóðminja-
safnið geymir og hve hjartfólgið það
er mörgum landsmönnum má búast
við að sýningar þess eigi eftir að
verða mjög vinsælar og fjölsóttar.
Hægt verður að skoða grunnsýn-
ingu safnsins í einni heimsókn. Hana
má líka skoða mörgum sinnum og
uppgötva eitthvað nýtt í hvert skipti.
Spennandi menningarstarfsemi
verður í boði, s.s. fyrirlestrar, tón-
leikar, leiðsögn um ákveðin þemu
sýningarinnar og viðburðir, ásamt
margvíslegri fræðslustarfsemi og
námskeiðum auk fjölbreyttra sér-
sýninga og ljósmyndasýninga.
Markmiðið er að fjölskyldur komi
aftur og aftur í Þjóðminjasafnið.“
„Við uppsetningu sýningarinnar
er lögð áhersla á að gera hana
áhugaverða og spennandi fyrir
kröfuharða nútímamenn, að þeir
geti bæði fræðst og skemmt sér í
ferð sinni í gegnum íslenska menn-
ingarsögu. Gestir eiga að geta sett
sig í spor Íslendinga liðinna alda og
áratuga og borið þá og aðstæður
þeirra saman við stöðu sína í sam-
tímanum,“ segir Margrét og minnir
á að ein forsenda lifandi íslenskrar
menningar sé sú að landsmenn glími
sífellt við spurninguna um hvað fel-
ist í því að vera Íslendingur og hvað
læra megi af gengnum kynslóðum.
Framfarir í
sýningartækni
„Á síðustu árum hefur áhugi al-
mennings á minjum og sögu aukist
mjög mikið. Jafnframt hafa orðið
miklar framfarir í sýningartækni.
Gestir geta því átt von á mörgum
nýjungum þegar Þjóðminjasafnið
við Suðurgötu verður aftur opnað þó
að sjálfsögðu haldi það sínum virðu-
lega andblæ. Grunnsýningarnar
sem áður stóðu í safninu voru orðnar
um hálfrar aldar gamlar. Nýjum
grunnsýningum er ætlað að vera
ferð í gegn um sögu Íslands. Nýj-
asta sýningartækni verður notuð til
að setja gesti í spor íbúa Íslands síð-
ustu 1127 árin.
Mikilvægt undirstöðuverkefni að
þessari enduropnun Þjóðminja-
safnsins er endurnýjun starfsað-
stöðunnar. Eðli safnastarfs er þann-
ig að aðeins hluti þess er sýnilegur
gestum, þ.e. sýningar- og fræðslu-
starfið. Undirstaðan er hins vegar
minjavarslan sjálf og rannsóknirn-
ar. Á þann þátt þarf að sögn Mar-
grétar að leggja áherslu og því hefur
Þjóðminjasafnið verið styrkt með
nýjum varðveisluhúsum sínum. Í
hinum nýju varðveisluhúsum í Vest-
urvör í Kópavogi hefur því skapast
mikilvægur grunnur að öflugu
fræðslustarfi í endurbættu sýning-
arhúsnæði safnsins við Suðurgötu.
Þar er góð aðstaða til að varðveita,
rannsaka og forverja þjóðargersem-
ar okkar. Stefnt er að því að efla for-
vörslustarfsemina enn frekar í nán-
ustu framtíð m.a. í tengslum við
fornleifarannsóknir á helstu sögu-
stöðum þjóðarinnar. Segir Margrét
þar hafa verið unnið þjóðþrifaverk
við að koma þjóðargersemum fyrir í
varðveisluhúsnæði eins og þau ger-
ist best í Evrópu.
Farið yfir þjóðargersemar
Í ár stendur Þjóðminjasafnið að
forvörsluátaki og er það liður í því að
yfirfara allar þjóðargersemar sem
varðveittar eru í safninu. Forvarsla
er afar sérhæfð og tímafrek vinna
sem er fólgin í því að rannsaka
ástand og sögu gripanna, treysta
ástand þeirra og tryggja
viðeigandi aðferð varðv
framtíðar. Segir Margr
stærsta átak í forvörslu m
landi hingað til, þ.e. viðger
irbúningi gripanna fyrir n
ingar við Suðurgötu. Átaki
í samvinnu við Þjóðminjas
og mun hópur sérfræðin
taka þátt í verkefninu ásam
um forvörðum og forvörs
„Unnið verður að forvör
fundinna forngripa frá fyr
Íslandsbyggðar, land
kirkjugripa bæði frá mið
síðari öldum, og listgripu
alda.“
Margrét segir flesta ísle
verði munu koma við sö
verkefnis og verði á anna
varða að störfum í hinu n
veislu- og þjónustuhúsi Þ
safnsins í Kópavogi. Seg
hér á landi sé varðveitt ein
listgripa sem sé einstakl
runalegt og sérstakt í
samhengi hvað varðveislu
En þótt sjálft sýningar
minjasafnsins verði ekki ti
en á næsta ári mun safnið
áður standa fyrir sýningum
hluti úr safninu annars st
hefur nú færst mjög í a
Þjóðminjasafnið láni söfn
hafa aðstöðu til þess að
kvæmar þjóðminjar, mun
inga. Þegar hafa verið lá
eru áform um það víða um
þess sendir Þjóðminjasafn
sýningar víðs vegar um la
annarra landa í samstarfi v
Tvær sýningar opn
á næstunni
Efnt verður til tveggja
sumar og verður hin fyrri
maí í Hafnarborg og er í
við Listahátíð. Þar verðu
ljósi á ævi og störf Lofts G
sonar ljósmyndara, kvikmy
armanns og athafnaskáld
kom víða við, hann var líf
og eldhugi og ekki síður m
maður en jafnframt braut
íslenskum listum. Loftur
helsti portrettljósmyndari
aldarfjórðung og gegndi
verki í íslenskri kvikmynda
Hann reið á vaðið við
rænna kvikmynda á Ísland
m.a. fyrstu íslensku ta
Milli fjalls og fjöru, árið 19
ingarskrá verður reynt
ljósi á ævi og störf Lofts
ingu Þjóminjasafnsins í H
verður í fyrsta sinn birt ú
mynda eftir Loft og eru
frummyndir og nýmyndir
Þjóðminjasafns Íslands.“
Minna má á að laugard
maí verður minnst alþjó
dagsins og er sýningin í H
m.a. í tilefni dagsins. Alþj
adagurinn hefur verið ha
árinu 1977 og er tilgangu
hvetja safnafólk til dáða og
hygli almennings á störfum
ár er þema dagsins söfn o
væðing.
Hin sýningin er í sam
Margrét Hallgrímsdóttir segir Þjóðminjasafni
Margrét Hallgrímsdótt
hluta af höklum
Margs konar
uppbygging
á öllum þátt-
um starfsins
Starfsemi Þjóðminjasafns Íslands hefur
verið í endurskoðun fyrir utan endurbygg-
ingu safnhússins við Suðurgötu. Jóhannes
Tómasson dregur fram nokkra þætti úr
starfi safnsins undanfarin misseri.
ERLENDAR FJÁRFESTINGAR
ÓRAUNHÆFAR HUGMYNDIR
Hugmyndir Baldurs Þórhalls-sonar, lektors í stjórnmála-fræði, um að fjölga sendiráð-
um Íslands um sex, geta varla verið
settar fram í mikilli alvöru. Þær eru
a.m.k. ekki í neinu samræmi við þann
raunveruleika, sem lítið ríki á borð
við Ísland þarf að horfast í augu við
þegar það forgangsraðar í utanríkis-
þjónustu sinni og stjórnsýslu yfir-
leitt.
Í Morgunblaðinu í gær segir Bald-
ur Þórhallsson að Ísland þurfi að hafa
sendiráð í öllum ríkjum Evrópusam-
bandsins nema Lúxemborg. Það eru
fjórtán sendiráð, en nú þegar rekur
Ísland sendiráð í átta aðildarríkjum
sambandsins. Baldur segist telja
þetta nauðsynlegt vegna þess að
ESB-ríkin skipti á milli sín forsæti í
ráðherraráði og framkvæmdastjórn
og því sé mikilvægt að hafa góð tengsl
við ríkisstjórnir allra ríkjanna. Þá sé
brýn þörf á að stofna sendiráð á
Spáni og í Portúgal vegna hagsmuna í
sjávarútvegi.
Það er vissulega nauðsynlegt að Ís-
land hafi sem nánust tvíhliða tengsl
við öll aðildarríki Evrópusambands-
ins, smá og stór. Það er áreiðanlega
talsvert til í því hjá Baldri Þórhalls-
syni að þau sendiráð, sem fyrir eru,
þurfi að efla upplýsingaöflun sína og
upplýsingagjöf gagnvart þeim ríkj-
um, sem þau sinna. En það eru auð-
vitað til fleiri leiðir til að rækta slík
tengsl en að setja á stofn sendiráð
með tilheyrandi kostnaði. Öll sendi-
ráð Íslands í ESB-ríkjunum sinna
samskiptum við fleiri ríki en það sem
þau eru staðsett í. Slíkt er sjálfsagt
og eðlilegt til þess að halda kostnaði í
böndum. Þetta gera líka hinir stóru
og voldugu; þannig rekur Evrópu-
sambandið ekkert sendiráð hér á
landi þótt Ísland hafi sendiráð hjá
ESB heldur sinnir Íslandi frá sendi-
ráði sínu í Noregi.
Tillögur á borð við þá að Ísland
reki fjórtán sendiráð í ríkjum ESB
geta litið fallega út á pappír ef menn
gera ráð fyrir að nógir peningar séu
til að framkvæma þær. Það er hins
vegar ekki raunin. Utanríkisþjónusta
Íslands hefur eðli málsins samkvæmt
úr litlu fé að spila og þarf að skoða
mjög vandlega hvernig því er bezt
varið. Utanríkisþjónustan hefur ver-
ið efld mjög á síðustu árum, m.a. með
opnun sendiráða í Kína, Japan, Finn-
landi, Austurríki, Kanada og Mós-
ambík. Þessi útþensla hefur kostað
mikla fjármuni. Láta menn sér detta í
hug að nokkur pólitísk samstaða
næðist um að opna jafnmörg sendiráð
til viðbótar og verja 300–600 milljón-
um króna til þess að efla tengslin við
ESB, sem eru náin fyrir? Mörg verk-
efni utanríkisþjónustunnar eru
brýnni, t.d. þátttaka í alþjóðlegri
friðargæzlu og þróunarhjálp.
Fræðimenn, sem vilja láta taka
mark á sér, geta ekki leyft sér að
kasta fram hugmyndum af þessu tagi
án þess að taka tillit til þess hvað þær
kosta.
Fyrir nokkrum dögum efndiBrezk-íslenzka verzlunarráðið
til ráðstefnu um fjárfestingar í fyr-
irtækjum í Bretlandi. Í erindi, sem
John Culver, sendiherra Breta á Ís-
landi, flutti á ráðstefnunni sagði
hann m.a. að fyrir tveimur áratugum
hefði verið hart deilt um það í Bret-
landi, hvort yfirtökur erlendra fyr-
irtækja á brezkum fyrirtækjum
væru af hinu góða. Síðan sagði
sendiherrann:
„Ekki er lengur deilt um þetta
heldur er almennt viðurkennt að
þessi innspýting fjármagns, færni,
hugmynda og fólks hefur afar góð
áhrif á samkeppnishæfni Bretlands.
Þá er ekki þar með sagt að hver og
ein yfirtaka sé til góðs. Aðalatriðið
er hver gerir hvað og hvar hann ger-
ir það en ekki hvers lenzkir eigend-
ur fyrirtækisins eru.“
Eitt þeirra fyrirtækja, sem hafa
yfirtekið fyrirtæki í Bretlandi er ís-
lenzka fyrirtækið Bakkavör Group,
sem keypti fyrir nokkru myndarlegt
fyrirtæki í Bretlandi.
Þau rök, sem brezki sendiherrann
á Íslandi færir fram fyrir erlendum
fjárfestingum í Bretlandi eru ná-
kvæmlega sömu rök og eiga við um
erlendar fjárfestingar hér á landi.
Með sama hætti og Bakkavör
Group, íslenzkt fyrirtæki, hefur
heimild til að kaupa fyrirtæki í Bret-
landi hljótum við að viðurkenna rétt
brezkra fyrirtækja til hins sama hér
á Íslandi.
Þetta á einnig við um sjávarútveg.
Við getum ekki gert kröfu til að hafa
frelsi til fjárfestinga í sjávarútvegi í
öðrum löndum án þess að viður-
kenna rétt erlendra fyrirtækja til
fjárfestinga í íslenzkum sjávarút-
vegi. Í hinum alþjóðlega heimi við-
skiptanna verður þessi gagnkvæmni
að ríkja.
Reyndar er ekki lengur um þetta
deilt hér á landi. Ef tekið er mið af
umræðum á fundum félagasamtaka í
sjávarútvegi verður að ætla að veru-
legur meirihluti útgerðarmanna og
fiskverkenda sé hlynntur erlendum
fjárfestingum í atvinnugreininni.
Vandi okkar Íslendinga er aug-
ljóslega sá að sannfæra erlenda fjár-
festa um að fjárfestingar hér séu
eftirsóknarverðar fyrir þá. Ýmislegt
hefur verið gert til þess að stuðla að
því m.a. með verulegum lækkunum á
fyrirtækjasköttum. En eftir sem áð-
ur er þetta aðalvandi okkar en ekki
sá, að erlendir fjárfestar séu sólgnir
í að festa fé sitt hér. Smæð íslenzka
markaðarins er svo mikil, að hagn-
aðarvonin er takmörkuð ef hún er
borin saman við þá möguleika, sem
bjóðast í öðrum löndum.
Markvisst átak í þessum efnum
skilar hins vegar litlu fyrr en fullt
frelsi ríkir til erlendra fjárfestinga í
íslenzkum sjávarútvegi.