Morgunblaðið - 11.05.2002, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. MAÍ 2002 39
TÍU stúlkubörn frá Kína
koma hingað til lands með ís-
lenskum foreldrum sínum á
næstunni. Þessir nýju Íslendingar bjuggu á
barnaheimilum í fæðingarlandi sínu þar til fyrir
nokkrum dögum, að hópur Íslendinga lagði land
undir fót og hitti loks langþráð kjörbörn sín. Þá
tók við bið sem enn stendur, á meðan gengið er
frá ættleiðingum stúlknanna tíu, en á meðan búa
þær hjá kjörforeldrum sínum, sem bráðlega
halda heim á leið með dæturnar. Þetta eru fyrstu
börnin sem ættleidd eru hingað til lands frá Kína,
í samræmi við samkomulag íslenska dómsmála-
ráðuneytisins og kínverska félagsmálaráðu-
neytisins. Í júlí á síðasta ári var skýrt frá því í
Morgunblaðinu að samkomulagið væri í burðar-
liðnum og þá fylgdi sögunni að mörg kínversk
börn biðu ættleiðingar í heimalandi sínu og þetta
samkomulag myndi því opna mikla möguleika á
ættleiðingum erlendis frá. Önnur Norðurlönd
hefðu góða reynslu af samskiptum við Kínverja í
ættleiðingarmálum. „Meginreglan verður sú,“
sagði í fréttinni, „að væntanlegir kjör-
foreldrar sem vilja ættleiða börn í Kína
munu þurfa að fara sjálfir til landsins til
að sækja börnin.“
Þá var haft eftir Kristrúnu Kristins-
dóttur, lögfræðingi á einkamálaskrif-
stofu dómsmálaráðuneytisins, að
vinnubrögð í ættleiðingarmálum í Kína
væru mjög vönduð og þar væri fram-
fylgt ströngum reglum, m.a. til að koma
í veg fyrir greiðslur fyrir börn sem eru
ættleidd. „Að undanförnu hafa margir
sýnt áhuga á að ættleiða börn frá Kína,“
sagði í fréttinni.
Félagið Íslensk ættleiðing hefur
milligöngu um ættleiðingar erlendis
frá, þar á meðal frá Kína, auk þess að
sinna fræðslu- og félagsstarfsemi af
ýmsum toga. Verðandi foreldrum er
t.d. boðið á námskeið, þar sem m.a. er
rætt um þá ákvörðun að ættleiða barn,
hvers megi vænta og ferðina út til að
sækja börnin.
Félagar í Íslenskri ættleiðingu sækja
um ættleiðingarleyfi til dómsmálaráðu-
neytisins. Síðan eru hagir þeirra kann-
aðir og á grundvelli þeirrar umsagnar tekur ráðu-
neytið ákvörðun um hvort umsækjendur fái leyfi
til að ættleiða barn. Skilyrðin eru meðal annars að
fólk sé ekki yngra en 25 ára. Umsækjendur þurfa
að búa við fjárhagslegt öryggi og mega ekki vera
á sakaskrá vegna alvarlegra brota.
Lísa Yoder, formaður félagsins, segir að félagið
sé sífellt að leita nýrra sambanda erlendis, enda
séu biðlistar eftir ættleiðingu langir. „Félagið er
löggilt til að hafa milligöngu um ættleiðingu
barna frá Indlandi og Taílandi, Kína og Kólumb-
íu. Til skamms tíma ættleiddu íslenskir foreldrar
einnig börn frá Rúmeníu, en ættleiðingar barna
þaðan hafa verið stöðvaðar, að minnsta kosti
tímabundið. Við tókum samkomulaginu við Kína
fagnandi, enda hefur fólk verið á biðlista í allt að
1½ til 2 ár áður en upplýsingar berast um barn að
utan og allar nýjar leiðir eru gleðiefni.“
Félagið Íslensk ættleiðing þarf að uppfylla
ákveðin skilyrði dómsmálaráðuneytisins, til að fá
starfsleyfi, en að auki þarf félagið að hljóta sam-
þykki þess ríkis, sem ættleiða á frá. „Jafnvel þótt
við fáum jákvætt svar frá landi, þá þýðir það ekki
endilega að kjörforeldrum séu allar dyr opnar,
því kröfurnar sem hvert ríki setur geta gert okk-
ur erfitt um vik,“ segir Lísa og nefnir Kólumbíu
sem dæmi. Reglur stjórnvalda þar gera að verk-
um að kjörforeldrar verða að dvelja a.m.k. 4 til 6
vikur í landinu þegar þeir sækja börnin sín, auk
þess sem gert er ráð fyrir að foreldrar fái börn í
samræmi við eigin aldur, þ.e. eftir því sem for-
eldrarnir eru eldri, þeim mun eldri eru börnin.
Flestir vilja hins vegar fá börnin til sín sem allra
yngst. Börn frá Indlandi hafa verið innan við eins
árs gömul, en frá Rúmeníu hafa þau flest verið
um tveggja ára.
Hingað til hafa flest kjörbörn komið frá Ind-
landi og eru þau orðin hátt á annað hundraðið. Sá
hópur skiptist nokkuð jafnt eftir kynjum. Annað
er hins vegar uppi á teningnum í Kína, því öll
kjörbörnin tíu, sem koma til landsins á næstunni,
eru stúlkur. Líklega má rekja það til þeirrar stað-
reyndar, að þar í landi eru drengir settir skör
hærra en stúlkur og þykja því eftirsóknarverðari
til ættleiðingar af heimamönnum en stúlkurnar.
Því eru yfirgnæfandi líkur á að kjörbörn þaðan
verði stúlkur. Íslensku kjörforeldrunum er slétt
sama, þeir eru á leiðinni heim með tíu langþráðar
prinsessur.
-----
Það var ekki hlaupið að því að fá leyfi til að ætt-
leiða börn frá Kína. Sagan að baki fréttinni í fyrra
um samkomulagið við kínverska félagsmálaráðu-
neytið er löng. „Þetta tók mörg ár,“ segir Lísa
Yoder. „Kínverjar samþykktu ekki að Íslending-
ar ættleiddu börn þaðan fyrr en íslensku ættleið-
ingarlögunum var breytt á síðasta ári. Nú er
bundið í lög að íslensk stjórnvöld geti viðurkennt
ættleiðingar, sem fara fram í öðrum ríkjum. Í
Kína er gengið frá ættleiðingunni þar í landi, en
kjörforeldrar sem ættleiða börn frá Indlandi taka
börnin í fóstur á Indlandi og gengið er frá ættleið-
ingunni hér á landi.“
Þótt Kínverjar hafi ef til vill verið strangir á
þessum reglum sínum, þá setja þeir ekkert fyrir
sig að heimila einstæðum foreldrum að ættleiða
börn, líkt og ýmis önnur ríki gera. Í þeim hópi,
sem nú horfir í andakt á nýju dæturnar í Kína,
eru nokkrar einstæðar mæður. „Flest ríki heimila
einungis ættleiðingar til hjóna en það á ekki við
um Kína. Hins vegar hafa þeir takmarkað mjög
fjölda einhleypra umsækjenda. Samkvæmt ís-
lenskum lögum geta einstæðir fengið samþykki
til að ættleiða undir sérstökum kringumstæðum.“
-----
Ríkin, sem nýju Íslendingarnir koma frá, eiga
það sammerkt að vilja fylgjast með fyrstu skref-
um fyrrverandi þegna sinna í nýju landi. Fyrstu
árin eftir að börnin koma hingað til lands eru því
sendar skýrslur um gang mála til yfirvalda í Ind-
landi og Kína, eða hvers þess lands sem börnin
koma frá.
Íslensk ættleiðing leggur áherslu á að kjör-
börnin fái upplýsingar um uppruna sinn. „Þetta
gerist smám saman, eftir því sem þau eldast. Það
er hins vegar mjög misjafnt hversu mikinn áhuga
þau hafa á að kynna sér nánar þann menning-
arheim sem þau fæddust inn í. Það verður hver og
einn að ákveða þegar hann hefur aldur til. Hins
vegar geta börnin sjaldnast haft upp á líffræðileg-
um foreldrum sínum, því upplýsingar um þá eru
oft ekki fyrir hendi.“
Lísa segir að Íslendingar standi ágætlega að
vígi í ættleiðingum frá útlöndum í samanburði við
nágrannaþjóðirnar, þótt við höfum ekki bolmagn
til að hafa tengiliði í öðrum löndum, líkt og sumar
Norðurlandaþjóðirnar gera. „Það stendur okkur
einna helst fyrir þrifum, að kostnaður við að koma
á samböndum við önnur ríki um ættleiðingar er
töluverður. Félagið fær að vísu greiðslu frá ríkinu
og foreldrar greiða einnig fyrir þjónustu félags-
ins, en við ættleiðingu fellur m.a. til ýmis kostn-
aður vegna þýðinga á skjölum og fleira í þeim dúr.
Félagið er hins vegar aðeins með einn starfs-
mann, sem oft á tíðum er reyndar mikið meira en
fullt starf, og margir vinna sjálfboðastarf.“
Allir sem leggja hönd á plóg hjá félaginu eru
sjálfir kjörforeldrar, sem hafa þegar fengið börn-
in sín og vilja leggja sitt af mörkum til að aðrir fái
notið sömu gæfu.
-----
Litlu stúlkurnar, sem brátt koma heim til Ís-
lands, eru allar um eins árs gamlar. Þær hafa búið
á barnaheimili, en opinber ættleiðingarmiðstöð
sér um að hnýta alla lausa enda. Foreldrarnir
höfðu fengið upplýsingar um stúlkubörnin sín
fyrirfram og séð af þeim myndir.
Lísa efast ekki um að sú stund hafi verið tilfinn-
ingaþrungin þegar foreldrarnir héldu í fyrsta
sinn á dætrum sínum. Það þekkir hún af eigin
raun, enda sótti hún son sinn til Indlands. „Bið-
tíminn, áður en börnin eru sótt, er eins og með-
ganga og dálítið sérstakur fyrir hjón að því leyti,
að faðirinn gegnir alveg sama hlutverki og móð-
irin. En auðvitað getur sú „meðganga“ í allt að tvö
ár reynt á þolrifin.“
Ekki er ljóst hvenær næsti hópur kjörforeldra
fer til Kína. Lísa segir að töluverður tími geti liðið
þangað til. Væntanlegir kjörforeldrar bíða þess
án efa óþreyjufullir.
Eftir Ragnhildi
Sverrisdóttur
Lísa Yoder: Allar nýjar leiðir eru gleðiefni.
Morgunblaðið/Ásdís
rsv@mbl.is
Kjördætur frá Kína á
leiðinni heim til Íslands
þeim með
veislu til
rét þetta
muna hér á
rð og und-
nýjar sýn-
ið er unnið
safn Dana
nga þaðan
mt íslensk-
slunemum.
rslu jarð-
rstu öldum
dnámsöld,
ðöldum og
um liðinna
enska for-
ögu þessa
an tug for-
nýja varð-
Þjóðminja-
gir hún að
nstakt safn
lega upp-
evrópsku
snertir.
rhús Þjóð-
ilbúið fyrr
samt sem
m og sýna
taðar. Það
aukana að
num, sem
sýna við-
ni til sýn-
ánaðir eða
land. Auk
nið farand-
ndið og til
við aðra.
naðar
sýninga í
opnuð 17.
tengslum
ur varpað
Guðmunds-
yndagerð-
ds. „Hann
fskúnstner
mikill sölu-
tryðjandi í
r var einn
i landsins í
lykilhlut-
agerð.
gerð list-
di og gerði
almyndina,
948. Í sýn-
að varpa
og á sýn-
afnarborg
úrval ljós-
það bæði
r úr safni
daginn 18.
óða safna-
afnarborg
jóða safn-
aldinn frá
ur hans að
g vekja at-
m safna. Í
og alþjóða-
mstarfi við
Þjóðmenningarhúsið og verður opn-
uð 17. júní. Er það ljósmyndasýning
um Fox-leiðangurinn á Íslandi 1860
og má þar sjá myndir sem eru með
þeim elstu sem til eru frá Íslandi,
Grænlandi og Færeyjum. Var leið-
angurinn farinn vegna áforma um
lagningu sæstrengs frá Norður-Am-
eríku um Grænland, Ísland, Fær-
eyjar og Hjaltland til meginlands
Evrópu. Sýningin er styrkt veglega
af Símanum, sem hefur sýnt verk-
efninu mikinn áhuga vegna hinna
sögulegu tengsla.
„Forgöngumaður leiðangursins
var bandarískur ofursti, Taliaferro
Preston Shaffner (1818–1881), en
hann hafði fengið konunglegt leyf-
isbréf til að leggja síma þessa leið
fyrir eigin reikning árið 1854. Leið-
angurinn hefur verið kenndur við
skip hans, Fox. Alls tóku 39 manns
þátt í leiðangrinum. Steinafræðing-
urinn John E. Tenison-Woods var
ljósmyndari leiðangursins og tók
stereóskópmyndir á hinum ýmsu
áfangastöðum hans. Varðveitt er
syrpa með myndum úr fórum
Woods hjá Royal Geographical Soc-
iety í London frá Íslandi, Grænlandi
og Færeyjum og eru þær meðal
alelstu ljósmynda sem varðveist
hafa frá þessum löndum. Einnig eru
fáeinar myndir úr leiðangrinum
varðveittar í Konunglegu bókhlöð-
unni í Kaupmannahöfn. Aðeins ein
eldri syrpa með nokkrum myndum
hefur varðveist frá Íslandi. Mynd-
efnið er fjölbreytt; Djúpivogur og
strandlengjan þar, því þar ætluðu
menn að taka sæstrenginn á land,
yfirlitsmyndir yfir þéttbýlisstaði,
myndir af torfhúsum, myndir af
hverum og mannlífsmyndir, m.a.
myndir af konum í íslenska kven-
búningnum.“
Þessa sýningu segir Margrét vera
lið í samstarfi Þjóðminjasafns Ís-
lands og Landsvirkjunar sem er að-
albakhjarl Þjóðminjasafnsins. Segir
hún það samstarf hafa gengið vel og
sé það og samstarfið við Símann
dæmi um hvernig treysta megi sam-
band safnsins við atvinnulífið.
Unnið að stefnu-
mótun um safnastarf
Þjóðminjasafnið stendur einnig
fyrir stefnumótun um safnastarf í
landinu um þessar mundir í sam-
starfi við menntamálaráðuneytið og
byggða- og minjasöfnin í landinu.
Markmiðið er að styrkja safnastarf í
landinu, tengsl byggða- og minja-
safna við Þjóðminjasafnið, efla sam-
starf safna innbyrðis og efla þátt
minjavörslunnar í atvinnusköpun í
landinu og ferðaþjónustu.
Þjóðminjasafnið nær til alls lands-
ins, en það hefur í sinni umsjá
torfbæi og kirkjur á yfir 40 stöðum á
landinu. Þar eru einmitt í mörgum
tilvika söfn og sýningar á vegum
safnsins og í samstarfi við heima-
menn.
Margrét Hallgrímsdóttir segir
mikið hafa verið unnið að því að fá
staði á Íslandi samþykkta á heims-
minjaskrá UNESCO, sáttmála um
verndun menningar og náttúru-
minja heimsins. Segir hún þetta lið í
menningartengdri ferðaþjónustu og
segir undirstöðu hennar vera öflugt
og nútímalegt Þjóðminjasafn og öfl-
uga safnastarfsemi um landið undir
merki þjóðminjavörslunnar jafnt og
heimamanna.
„Verndun og viðgangur menning-
ararfleifðar heimsins hefur verið eitt
af flaggskipum UNESCO og senni-
lega það starf sem stöðugt hlýtur
hvað mesta eftirtekt. Er í undirbún-
ingi sáttmáli til verndar menningar-
erfð af því tagi. Ísland gerðist aðili
að sáttmálanum um verndun menn-
ingar- og náttúruminja heims í des-
ember 1995.“ Margrét segir ríkis-
stjórnina hafa samþykkt í desember
sl. að óska eftir að Þingvellir og
Skaftafell verði tekin á heimsminja-
skrána og er stefnt að því að umsókn
verði lögð fram 2003–2004.
Margs konar
rannsóknastarf
Þá minnist Margrét á rannsóknir
á þjóðminjum almennt sem er stór
liður í starfsemi Þjóðminjasafnsins:
„Safnið annast rannsóknir á munum
og myndum, fornleifarannsóknir og
fornleifaskráningu og þangað er
safnað hvers kyns heimildum um ís-
lenska menningarsögu.
Einnig er safnað markvisst
spurningaskrám með heimildum um
þjóðlíf og þjóðhætti. Nú er einmitt í
gangi söfnun og rannsókn á brúð-
kaupssiðum og aðferðum til reyk-
inga á matvælum.
Safnið stendur auk þess að rann-
sóknum á listsköpun Íslendinga. Ár-
angur þessarar rannsóknar birtist
m.a. í vandaðri útgáfu og nú síðast
með glæsilegu riti um sögu ljós-
myndunar á Íslandi.
Einnig má geta fornleifarann-
sókna safnsins. Í sumar hefjast stór
rannsóknarverkefni á sviði forn-
leifafræði á vegum Þjóðminjasafns-
ins og samstarfsaðila þess með
stykjum úr Kristnihátíðarsjóði.
Þjóðminjasafnið ásamt Hólaskóla og
Byggðasafni Skagfirðinga fékk
stærsta styrk ársins til þess að hefja
fornleifarannsóknir að Hólum. Auk
þess fékk Þjóðminjasafnið ásamt
Fornleifastofnun Íslands styrki úr
sjóðnum til fornleifarannsókna í
Skálholti og á Þingvöllum. Safnið
kemur einnig að rannsóknum á
klausturstöðum, m.a. Skriðu-
klaustri. Auk þess mun Þjóðminja-
safnið halda áfram rannsóknum sín-
um í Reykholti og er fyrirhuguð lítil
sýning þar um árangur rannsókn-
anna nú í sumar.“
Margrét kveðst bjartsýn á fram-
tíð Þjóðminjasafns Íslands og segir
starf þess allt áhugavert: „Það er
svo spennandi að starfa í Þjóðminja-
safninu að hinu fjölbreytta og
áhugaverða starfi þjóðminjavörsl-
unnar. Við á safninu hlökkum til að
geta sýnt árangur af starfinu þegar
það verður opnað á ný við Suðurgötu
og sjáum fyrir okkur mikil tengsl við
ferðaþjónustuna, skólakerfið og al-
menning í landinu.“
ið hafa verið endurskipulagt frá grunni
Morgunblaðið/Árni Sæberg
tir þjóðminjavörður (t.v.) og Halldóra Ásgeirsdóttir forvörður virða hér fyrir sér
m úr Skálholtskirkju sem verið er að gera við til að verja frekari skemmdum.
joto@mbl.is