Vísir - 14.07.1980, Blaðsíða 9

VÍSIR
rmma
Mánudagur
14. júli 1980.
Löngu fyrir tima
fóðurbætisskatts, þeg-
ar kýr komust i
fjórtán merkur i mál og
þótti gott, áttu sveita-
konur sína uppáhalds
gripi i fjósi, sem þær
skýrðu frægum nöfnum
úr þjóðsögum. í þann
tima var lika sagt um
ágætan þingmann og
skepnuglöggan, að
hann færi ekki svo um
veg i kjördæmi sinu, að
hann gæti ekki rakið
gestum ættir þeirra
kúa, sem hann sá út um
bilgluggann. Alveg
fram á fyrsta og annan
tug þessarar aldar
voru kýr heldur fá-
gætar, og mest hafðar
á fóðrum vegna þess að
mjólkin úr þeim þótti
góð handa börnum. Ein
til tvær kýr á bæ þótti
yfirdrifið á tímum,
þegar helftin af túnum
landsins gaf af sér sem
svaraði einu kýrfóðri.
Til viðbótar var treyst
á stör og fergin, sem
þótti gefa fiturika
mjólk. En fyrst og
fremst var treyst á
sauðkindina, þangað til
fráfærur hættu, kúm
fjölgaði og búskapur
fór að bera meiri keim
af atvinnurekstri en
þætti i sjálfu lifs-
munstrinu.
Landbúnaftarmálin hafa lengi
vafizt fyrir mönnum og verið
um sinn eitthvert viBkvæmasta
pólitiskt efni, sem stjórnmála-
flokkar hafa fjallaö um. Of-
framleiðsla á landbúnaðar-
vörum hefur um sinn kostaö
rikiskassann, og þá skatt-
borgara um leið, ómælda fjár-
muni. Bændur sjálfir eru lltt
hressir yfir slíkri þróun, enda
vita þeir ekki betur en þeir séu
aö framleiða matvæli, sem hver
maöur má vera stoltur af. Vilji
þeir hætta að búa fyrir aldurs
sakir og enginn af ættingjum
vill taka við af þeim, fá þeir
varla sem svarar verði þriggja
herbergja Ibúðar I þéttbýli fyrir
vildisjarðir. Sveitarfélög
Iþyngja sér óeðlilega með þvl að
neyta forkaupsréttar, svo
peningamenn einhvers staðar
annars staðar af landinu fái
ekki náð jörðinni undir sport-
búskap. Allt hefur þetta keim af
draumi um einskonar nitjándu
aldar llf eins og það birtist
okkur I Pilti og stúlku eða
Manni og konu eftir Jón
Thoroddsen.

Sveitir I eyði
Staöreynd er aö ráðamenn I
þessu þjóðfélagi hafa I eina þrjá
átatugi skirrzt við að viður-
kenna, að sveitirnar hlutu að
dragast saman. Alveg fram til
þessa dags hefur það verið tal-
inn einn af höfuðglæpunum, hafi
jörð farið I eyöi. En vlst eru þess
dæmi aö byggð I heilum sveitum
hefur lagzl af. Og vlst er þaö
sorglegt, þegar miöað er við
hvað þjóðin átti sögurika tíð I
þessum sveitum. En þótt jarðir
hafi unnvörpum veriö að fara I
eyði hefur framleiðsla mjólkur
og kjöts haldiö áfram að vaxa ár
frá ári fyrir tilverknaö tækni-
þróunar, sem enginn sér raunar
fyrir endann á enn. Þannig
hefur dæmið um viöskipti land-
búnaöar við rikiskassann haldið
áfram að versna, á sama tlma
og byggðin hefur verið aö
grisjast.
Dýrmæti eyþjóðar
Bændur una þvl eðlilega illa
Ríkisstjórnin bekkir
ekkl kúakyn landsins
að þurfa að sæta þvi að liggja
undir ámæli fyrir að framleiöa
of mikiö. Fáliöaðir en tækni-
væddir koma þeir meiru I verk
nú á dögum I framleiöslu, en
nokkum gat dreymt um fyrir
þrjátiu árum, hvað þá um alda-
mótin slöustu. Landbúnaöar-
vörur eru dýrmæti hverri ey-
þjóð. En það kann varla góðri
lukku aö stýra að vernda þessa
atvinnugrein svo, aö tryggingin
sem hún veitir landsmönnum,
kosti glfurleg fjárútlát á
friðsamlegum tlmum. Hin
sterka rómantlska stefna, sem
hefur miðað að þvl að halda
jörðum byggðum, kemur m.a.
fram I forkaupsrétti sveitar-
félaga.Þannig virðist aldrei
vera hægt að setja lög um mál
er varða landbúnað öðru visi en
þau miöi að þvl að vernda
rikjandi ástand. Stefnumótandi
lög I landbúnaði, sem kæmu
honum að verulegu gagni er
ekki til siðs að setja, og eru lög
um jarðasölur gott dæmi um
slikt.
Bændur geta ekki hætt
Fyrst ríkið telur sig þess um-
komiö að greiða milljarða
vegna offramleiðslu á land-
búnaðarvörum, og réttlætir þaö
meö mikilli iönaöarstarfsemi I
kringum landbúnaöinn, ætti
rikisvaldinu að vera ljóst, að
betra væri að veita einhverju af
fjármununum til tryggingar þvi
neöanmals
I n d r i ð i G .
Þorsteinsson fjallar
um landbúnaðarmál i
þessari grein, eins og
honum einum er lagið.
aö bændur fengju mann-
sæmandi verð fyrir jarðir slnar,
viljiþeirhætta búskap. Væri því
komið I lög, að rikið keypti skil-
yrðislaust jarðir, sem eru til
sölu, og við því verði, aö bónd-
inn og fjölskylda hans geti
komið sér fyrir á nýjum staö
með mannsæmandi hætti,
myndi brátt koma I ljós, aö
tæknivæddur landbúnaður hefði
varla við aö framleiða ofan I
landsmenn. Menn geta svo gert
sér i hugarlund þann pólitiska
létti sem I þessu fælist. Til við-
bótar má svo telja augljóst, að
yröi þörf fyrir meiri framleiöslu
á ný vegna fjölgunar I þjóöfél-
aginu, gæti rlkið selt aftur þær
jarðir, sem það hefði keypt, eða
leigt þær. Þannig væri hægt að
hafa stjórn á málum við upphaf
framleiðslukeðjunnar, en ekki
við enda hennar, eins og nú er
gert með hörmulegum afleið-
ingum fyrir bændur, og aðra þá
sem annast framleiðslu á kjöti.
Vélvæðing og kynbætur
Ljóst er aö fyrir utan vél-
búnað hafa kynbætur átt
drýgstan þátt I þvl hive bú eru
oröin notadrjúg og afurðamikil.
Kýr þótti hreint afbragð hér
u
y-yM'í
áöur fýrr kæmist hún I átján
, merkur eftir burð og mjög góð
ef hún skilaði fjórtán mörkum I
mál. Nú er algengast aö kýr
mjdlki frá tuttugu og fimm og
upp I þrjátiu merkur I mál.
Þessi stökkbreyting hefur
komið til vegna markVissra
kynbóta. Sllkar kynbætur bera
auðvitað vitni þess að við höfum
getað byggt á góðri þekkingu
mjög færra manna. Hið sama
gildir raunar um sauðfé og
hross, þótt kynbætur á sauöfé
hafi um margt dreifzt vegna
mismunandi skoðana á þvl á
hvað bæri helzt aö leggja
áherzlu. Stefán ABalsteinsson
hefur t.d. með ööru lagt sig eftir
aö ná hreinum litum á ull, Og
einhvern tlma var sagt að hann
hefði þurft að brjóta sér leið I
gegnum vlggirðingar manns
sem vildi fyrst og fremst rækta
háfætt sauöfé svo þaö sóðaði sig
ekki Ut i islenzku mýrunum.
Dilkar eru nú töluvert þyngri en
þeir voru fyrir einum fimmtlu
árum, og einstaka dilkur nær
alveg ótrúlegri þyngd. Koma
þar einnig til beitaraðferðir aö
haustinu áður en rekiö er til
slátrunar.
1
Athvarf hér heima
Þetta sýnir okkur og sannar,
að við getum oröið ráðið miklu
um afkóst hverrar skepnu, þökk
sé sérfræöingum og upplýstum
bændum, sem kunna að nota sér
þekkingu þeirra. Ekkert af
þeim visindum, sem hér hafa
verið rakin koma rómantlk við.
Þetta eru kaldar staöreyndir og
útreikningar, sem hæfa visinda-
legum tlmum og raunsæum við-
horfum. Þvert ofan I þetta
kemur svo hinn gamli rórill um
byggöafestu, alveg eins og enn
skuli gilda sömu viðhorf og
þegar byggð var t.d. I Jökul-
dalsheiðinni. Sú byggöastefna
átti sér rætur I þeirri staöreynd,
að fólksfjölgun gat á vissum
tlmabilum orðiö svo mikil aö
menn leituðu jarðnæðis svo að
segja hvar sem stingandi strá
var aö finna. Eftir öskjugo'sið
1873 hefði orðið minna um
mannflutninga úr landi, ef ein-
hver undirstaða undir byggð
heföi fundist viö sjávarsiöuna.
Svo var ekki. En svo er nú. Það
vanta’r aðeins aö rlkiö tryggi,
fremur en það tryggi eilífan
markað, að bændur geti sloppið
skaölausir frá jörðum slnum.
Kýr orðnar mjólkur-
vélar
Nýjasta dæmið um það fum
og þaö fát sem rlkir I stefnumót-
un varðandi landbúnað er svo-
nefndur fóöurbætisskattur. AB
hænsnabændum og svinabænd-
um slepptum, sem lenda alveg
sér á parti I þessu fári, er ekki úr
vegi að upplýsa rlkisstjórnina
um það, að vel færi t.d. áþvl að
hún reyndi að kynnast kúakyni
landsins, eins og það er nú oröiö,
áður en hún telur að hún geti
skrúfaö fyrir nytina I kúnum að
hálfu eyti eða svo með fóður-
bætisskatti. Það þrautræktaða
kúakyn sem nú er I landinu og
mjólkar 25-30, merkur 1 mál al-
mennt, þolir engan veginn að
fóðurbætir sé minnkaður við
þaöúr hófi. Glöggur bóndi hefur
tjáö undirrituöum, að sé ekki
þessum nytháu kúm gefinn
fóðurbætir þá gangi þær bara á
sjálfa sig, og haldi áfram að
mjólka 25-30 merkur I mál
þangað til þær liggja dauðar.
Ræktunin hefur gert þær að
mjólkurvélum.
Meðal annars af þessum
ástæðum er fóðurbætisskattur-
inn vandræöaráöstöfun. Hér
fyrr á árum var alltaf veriö að
sveifla bændum á milli sauö-
fjárræktar og kúabúskapar eftir
þvl hvernig áraði. Sllkar stefnu-
sviptingar I afuröaverði hafa
ekki orðið upp á siðkastið, enda
voru þær dýrar bæði I mann-
virkjum og búfénaði. En þá er
gripiö til kyrkingaraðgerða eins
og fóöurbætisskattsins, þvert
ofan I kynbætur slðustu ára-
tuga. Auövitaö verður fóður-
bætisskattur aldrei annað en
kák. Ráðið er að söluverð jaröa
veröi tryggt, þannig aö bændur
sem vilja geti hætt búskap með
sæmd. Með þvl móti mundi
framleiðslan komast I eðlilegt
horf á tíu árum eða svo.
IGÞ