Vísir - 16.07.1980, Blaðsíða 9

VtSIR Miðvikudagur 16. júli 1980
p;
Enn um stöðu sjávarútvegsins:
Er ekkert mark takandi á
Framkvæmdastotnun riklslns?
Um turOuskrif hagfræðings
Mér var aö sjálfsögöu vel kunn-
ugt um að forustumenn útgeröar
og frystiiönaöar voru afar
óánægöir meö greinar minar um
stööu sjávarútvegsins, enda sagöi
forstjóri SH í simtali viö mig aö
þaö væri ákaflega óheppiiegt aö
svona greinar birtust nú, þegar
veriö væri aö knýja á um úrbæt-
ur.
Mér var einnig kunnugt aö
þetta annað sterkasta afl i samfé-
laginu (hitt er verkaiýösforkólf-
arnir, svo koma Vinnuveitenda-
samtökin og ef til vill rikisstjórn-
in) lét mikinn vegna þess „leka” i
Framkvæmdastofnun, aö þau
gögn, sem ég byggði greinar min-
ar á skyldu komast I hendur
blaöamanns.
Hitt kom mér á óvart aö þvi
skuli vera lýst yfir I nafni Fram-
kvæmdastofnunar rikisins aö
sumar niðurstöður hennar séu
ekki marktækar og cörum afneit-
aö. Ég get ekki aö mér gert aö
álykta aö þar hafi þjónustuviljinn
gengiö óþarflega langt.
Með öðrum hættl
en almennt gerlsl
Helgi Ólafsson hagfræöingur
gerir mér þann heiður aö gera
greinarflokkminn að umræöuefni
i grein i Morgunblaðinu 5. júli sl.,
þvert ofan i siöi og venjur ein-
hverra, sem hann kallar „við”.
Ég hafði næstum misst af að sjá
þessa grein hans, en kunningi
minn benti mér á hana nokkrum
dögum eftir að hún birtist og sú er
ein ástæðan fyrir að ég er svo
seint á ferð með svar. Ég átti auð-
vitað von á að athugasemdir, ef
einhverjar yrðu gerðar, birtust i
sama blaði og greinaflokkur
minn, en einnig i þvi efni virðast
„við” hafa aöra hætti en menn
almennt.
Aður en lengra er haldið, tel ég
rétt að gera grein fyrir þeim
áhrifum, sem grein Helga hafði á
mig. Að minu mati einkennist hún
einkum af tvennu. Hið fyrra er áð
hún er yfirklór og að þvi er best
verður séð, gerð gegn betri vit-
und. Hitt er að þar er farið að
fullu að hætti leiöandi manna, að
þyrla upp orðagjálfri um auka-
atriði og sniðganga það sem
mestu máli skiptir.
Elntöldun og
ónákvæmnl
Þá má nefna að Helga er mjög
á móti skapi ónákvæmni min og
„full mikil einföldun stað-
reynda”. Þvi er til að svara að
það vakti einmitt fyrir mér að
setjamáliðfram á einfaldan hátt,
til að gera þeim hluta lesenda
fært að fylgjast með, sem ekki
leggur á sig að lesa langa fræði-
lega talnadálka umvafða skýi af
litt skiljanlegum fræðiorðum. Ef
til vill var málsmeðferð min
„ákaflega ónákvæm”, en þá er
ekki við mig að sakast, því ég
blandaöi ekki Framkvæmda-
stofnun inn i þessar greinar „til
að ljá þeim eins konar sannleiks
stimpil”, heldur eru þær unnar
uppúr skýrslum sem Fram-
kvæmdastofnun hefur gefið út.
Ég skal viöurkenna að ég taldi
að Framkvæmdastofnun sendi
eingöngu frá sér skýrslur sem
byggðar væru á þekkingu og viti,
jafnvel þótt kallaöar væru áætl-
un. Helgi upplýsir að „Slik af-
kastamæling sem þessi er alls
ekki óyggjandi, heldur miklu
frekar leiðbeinandi”, þegar hann
talar um skýrslu um afkastagetu
frystihúsanna, en skýrslu um
áætlaða afkastagetu fiskiskip-
anna kannast hann ekki við.
Hvað eruð Mð
að öauka?
Nú langar mig til að spyrja
Helga: Hversu nákvæmar eru
áætlanir Framkvæmdastofnun-
ar? Koma þær kannski hvergi ná-
lægt sannleikanum? Og ef svo er,
hvaðeruðþið þá að bauka þarna i
þessu rlkisbákni?
Staðreyndir eru þær, að i áætl-
un Framkvæmdastofnunar frá
úthald í dögum
Litlir Stórir
Bátar togarar togarar
Vetur 114 131 140
Sumar 92 105 112
Haust 68 78 84
Botnfiskafli á úthaldsdag
í tonnum upp úr sjó.
Bátar Togarar
20-50 50-110 111-200 200-500 <500 >500
Brl. Brl. Brl. Brl. Bri. Brl.
Vetur 4,63 7,65 8,90 10,71 16,11 18,99
Sumar 2,83 2,66 3,38 5,14 17,86 22,80
Haust 1,63 2,25 3,66 3,16 11,70 15,78
Floti'79 129 176 106 80 66 14
Vetur 68.089 153.489 107.547 97.675 139.287 37.220
Sumar 33.586 43.071 32.962 37.830 123.770 35.750
Haust 14.398 26.928 26.381 17.190 60.231 18.085
115.973 223.488 166.890 152.695 323.288 91.055
Afli á
skip 899 1.270 1.574 1.907 4.898 6.504
Afkastageta alls 1.073 þús. tonn.
Skýrslan um áætlaöa afkastagetu fiskiskipanna, sem Helgi Ólafs-
son afneitar. Til aö auövelda hagfræöingnum aö skilja meöaltölur
um afkastagetu, skal ég setja dæmiö upp fyrir hann:
Meöalafköst togaranna á hvern úthaldsdag eru: (4898 :
(131+105+78) x 66+ 6504 : (140+112+84) : 80 = 16,16.
A sama hátt eru bátarnir reiknaöir út. Kannski of mikil einföldun,
en skiijanleg.
þvi i júni 1974 stendur (og hvergi i
grein Helga er aö sjá staf um að
sú áætlun hafi raskast) að
afkastageta frystihúsa landsins
verði að lokinni áætlaðri upp-
byggingu á allra næstu árum,
75.067 tonn á mánuöi, sem verða
900.804 tonn, þegar það er marg-
faldað með 12. Og hin staðreyndin
er að á öllu landinu fóru 350.926
tonn af botnfiski I frystingu á sið-
asta ári, og sjávarafli i heild i
frystingu það ár var 422.226 tonn.
Enn langar mig til að spyrja
Helga. Hvaða lögmál gerir hrá-
efnisaðföng frystihúsanna svo
óviðráðanleg að byggja verður
húsin upp meö tvö-þrefaldri af-
kastagetu til að anna toppum?
Telur hin virta hagfræði ekki
möguleika á stjórnun hráefnisöfl-
unar til að hægt sé að reka iðn-
fyrirtækin á hagkvæman hátt?
Moldrok
Hringfari
óvltar
Þá skulum við koma að fiski-
skipaflotanum. Ég gerði saman-
burð á afköstum gömlu siðutog-
aranna á fyrstu árum fjórða ára-
tugarins og afköstum þeirra
stóru, tæknilega fullkomnu og
tölvuvæddu togara, sem nú veiða
umhverfis landið. Sá samanburð-
ur var nýju skipunum æði óhag-
stæður. Helgi þyrlar upp mikilli
mold til að sanna að samanburð-
ur sé ekki sanngjarn, vegna þess
að „Aðstæður allar og forsendur
fiskveiða i dag eru svo ólikar þvi
sem var fyrir 50 árum, að likja
verður við byltingu. Hugsunar-
háttur, efnahagsþróun, kröfur um
lifskjör, menntun og tækni hafa
breyst svo, að torveldar allan
samanburð á milli þessara tima-
bila”. Þaðvar og, og nú vitum við
það. Stærri skip og margfalt full-
komnari að öllum búnaði og
tækni, betri aðbúnaður manna
um borð, betri menntun og yfir-
leitt allar framfarir eru réttlæt-
ing þess að afköst minnka um
helming.
sömum manni að vera ljóst að
■hverju stefnir.
Rðkstudd stóryrði
Ég tek það fram að ég tel
stjórnmálaflokka og rikisstjórnir
undanfarinna áratuga alla jafn
ábyrga eða ábyrgðarlausa á þvi
ástandi, sem hér rikir nú. Þeirra
sök er þjónkunarlpnd við kröfur
valdahópanna, sem fyrr voru
nefndir og kjarkleysi við að setja
þeim skorður. Meginsökin er
þessara hópa, sem þvinga stjórn-
völd æ ofan i æ, til að láta að vilja
sinum, að viðlagðri landauðn hið
snarasta.
Þvi er mér illa skiljanlegt, að
menn eins og Helgi ólafsson hag-
fræöingur, sem þjóðin hefur kost-
að milljónum i að mennta og
fengið siðan starf við þá stofnun,
sem á að standa vörð um skyn-
samlegan rekstur þjóðarbúsins,
skuli fá sig til að vaða allan þann
reyk, sem hann gerir I umræddri
grein, til að reyna að breiða yfir
þann sannleika að viö stöndum
eins og óvitar að undirstöðu-
atvinnuvegum okkar.
Ég er enginn talsmaður þess að
hverfa aftur til gömlu skipanna,
með þvi álagi, sem þá var á
menn. En mér finnst ekki óeðli-
legt að með bættum búnaði skipa
sé að minnsta kosti haldið i horf-
inu með afköst. Og þá komum við
að þvi sem menn vilja ekki ræða
og Helgi hleypur stóran hring til
að komast framhjá. Astæðan til
að skipin veiða minna nú en áður
er einfaldlega sú, að það er svo
miklu minni fiskur I sjónum um-
hverfis landiö. Og það er engin
lausn að fjölga skipum og auka
tækni, það er ekki meiri afla að
hafa.
Málið er einfaldlega það, að við
höfum ofveitt nytjafiskistofna
okkar og okkur er lifsnauðsyn að
draga úr sókninni i 3-5 ár, til að
gefa þeim möguleika á að stækka
aftur. Að sjálfsögðu veröum við
að borga það verö, sem slik að-
gerð kostar, þ.e.a.s. við verðum
að draga úr kröfum okkar til lifs-
kjara um stuttan tima. En við
getum mildað þau áhrif með þvi
að halda kostnaði við öflun og
vinnslu aflans i algjöru lágmarki,
á meðan á þessu stendur.
Ef við höldum uppteknum
hætti, að fjárfesta i fiskveiði- og
fiskvinnslutækjum af glórulausri
óforsjálni, undir þvi yfirskyni að
við verðum að fylgjast með
tækniþróun heimsins til að verða
ekki undir i samkeppninni, jafn-
framt skynsemislausri ofveiði,
hlýtur hverjum sæmilega skyn-
Sigurjón Valdi-
marsson skrif-
ar.
Ég skal skjóta stoöum undir þá
fullyröingu mina aö Helgi vaði
reyk til að breiða yfir stað-
reyndirnar. Þar er af nógu aö
taka, en til að gera greinina ekki
alltof langa, skal ég taka aðeins
eitt atriði útúr, sem hægt er að
sánna meö tölum úr opinberum
skýrslum. Helga er mjög I mun að
verja illa nýtingu frystihúsanna á
Suð-Vesturhorninu. 1 þriðja para-
graffi Frystihúsakaflans i grein
sinni reynir hann að sannfæra
menn um að humarvinnsla sé svo
stór þáttur i starfi húsanna að
hún raski öllum nýtingarútreikn-
ingum þeirra. Hiö sanna er þetta:
Afkastageta húsanna á svæðinu
Reykjavik og suðurum til og meö
Grindavik er áætluð i skýrslunni
frá 1974, 334.296 tonn. Afköstin
voru á árinu 1979, mesta fisk-
veiðiári, sem Islensk þjóð hefur
lifað, þessi:
tonn
Botnfiskafli 94.385
Flatfiskafli 3.263
Sildarafli 4.429
Loönuafli 7.548
Krabbadýraafli (takiö
vel eftir 1.237
Skelfiskafli Enginn
Annar afli 1.122
Samtals: 111.984
„Sæmllega
viðunandr
Það ættiað vera óþarfi að nefna
tölur til að sanna að fiskiskipa-
floti okkar er of stór, svo augljós
staðreynd sem það er, þar sem
binda veröur flotann langan tima
á hverju ári og er þó gert ráð fyrir
að veiöa 30-40% fram yfir það
sem fiskifræðingar telja skyn-
samlegt. En hagfræðingurinn
Heigi reynir að gera litið úr þeirri
staöreynd og reyndar hefur
sjávarútvegsráðherra sagt ný-
lega i viötali við Sjávarfréttir aö
hann telji sæmilega viðunandi
aö halda flotanum eins og hann
er.
verkefnaskortur
lyrir 800 skip
Ég skal hér upplýsa nýjar stað-
reyndir um afkastagetu fiski-
skipa, svo ekki þurfi að byggja á
skýrslu Framkvæmdastofnunar,
sem hún vill ekki kannast við, og
„ónákvæmum” samanburði við
afköst eldri skipa. Fjórir togarar,
sinn Ur hverjum landshluta,
veiddu á samtals 580 Uthaldsdög-
um á tfmabilinu 1. jan. — 31. mai
1980,9.117,7 tonn af botnfiski. Með
samá Uthaldi og sama afla geta 86
togarar aflað 471.220 tonna á
árinu, eða næstum nákvæmlega
það magn, sem fiskifræðingar
telja ráðlegt að taka i ár. Þá eig-
um viö eftir um 800 báta, frá trill-
um og upp I 500 tonna skip, sem
sáralitil verkefni eru fyrir. Afla-
hæsti togarinn veiddi I einni veiði-
ferð, sem stóö I 8 daga 218.6 tonn,
eða 27,3 tonn á Uthaldsdag. Það er
þvi augljóst, aö hvað sem Helgi
segir um breyttar aðstæöur geta
þessi skip veitt, rétt eins og ég
sagði 1 grein minni og það þótt
stofnarnir séu smáir. Hvaö mikið
gætu þeir flutt I land ef eins mik-
illfiskurværi I sjónum og var ár-
ið 1933, þegar gömlu togararnir
veiddu mest?
Að berja hausnum
vlð steininn
Þaö er ekki annað en að berja
hausnum viö steininn að neita þvi
að við veröum að draga Ur kostn-
aöi við veiðar og vinnslu. Við get-
um byrjaö á að hætta I bili að
kaupa skip, reyna heldur aö selja
nokkur Ur landi, og hafa ekki
fleiri skip á veiðum en sem nægir
til að dreifa ársaflanum jafnt á
vinnslustöövar allt árið. Svo
augljóst sem þetta er, er sjálf-
sagt vonlftiö aö af þvl geti orðiö,
meðan þeir valdhafar sitja, sem
öllu ráða um framvindu efna-
hagsmála nú og kerfiskallar eins
og Helgi Olafsson hagfræðingur
fer kollsteypur i gegnum sjálfan
sig til aö verja þá.