Vísir - 17.07.1980, Blaðsíða 12

VÍSIR Fimmtudagur 17. Júll 1980
„Fiskifloti okkar tslendinga er of stór, þegar tillit er tekiö til þeirra markmiöa, sem viö höfum sett okkur um
uppbyggingu fiskistofnanna I hafinu kringum landiö”. MyndirGVA
vism
„Tiivist nyrra,
stðrfelldra markaðs-
svæða ímyndun einM
- segir Már Elísson. fiskimálasljóri. I vlðlati vlð Visi
„Sú gagnrýni, sem fram hefur
komiö úr ýmsum áttum undan-
fariö á frammistööu forgöngu-
manna fiskiönaöarins i fram-
leiöslu- og markaösmálum, er
aö minu mati á margan hátt
ómakleg. Þegar hins vegar
stærö og afköst fiskiskipastóls-
ins eru gagnrýnd, aö ekki sé
minnst á enn frekari stækkun
hans, er þaö aö flestu leyti rétt-
mætt” sagöi Már Elisson, fiski-
málastjóri, þegar Visir heim-
sótti hann I Höfn viö Ingólfs-
stræti, þar sem Fiskifélag Is-
lands er til húsa, til aö ræöa viö
hann vitt og breitt um málefni
sjávarútvegsins.
Fískif lotinn of stór
„Eins og margir hafa rétti-
lega bent á, er fiskifloti okkar
Islendinga of stór, þegar tekiö
er tillit til þeirra markmiöa,
sem viö höfum sett okkur um
uppbyggingu fiskistofnanna i
hafinu kringum landiö. Auösætt
er, aö gripa veröur um sinn til
aflatakmarkana, ef ná á þeim
markmiöum” sagöi Már.
„Aö sjálfsögöu er þvi óæski-
legt aö bæta fleiri afkastamikl-
um skipum viö flotann, sem
auka afköst hans enn frekar.
Eins og sakir standa veröa kaup
á hverjum nýjum skuttogara til
þess, aö minna veröur til skipt-
anna fyrir þau skip, sem fyrir
eu i flotanum, aö minnsta kosti
ef þess er ekki jafnframt gætt,
aö draga úr heildarafköstum
meö fækkun skipa I öörum
skipaflokkum”.
Mikil fjölbreytni í út-
gerðarháttum
„Hins vegar er nauösynlegt
aö taka tillit til þess, aö erfitt er
aö ákvaröa hversu mikiö eöa
meö hvaöa hætti á aö minnka
afköst fiskiskipaflotans, svo aö
vel eigi aö vera, miöaö viö nú-
verandi aöstæöur” sagöi Már
ennfremur. „Mikil fjölbreytni
rikir herlendis um stærö skipa,
aöferöar viö veiöar, og út-
geröarhætti og vinnslu fisk-
afuröa almennt. Reynslan hefur
sýnt, aö göngur fisks úr hinum
ýmsu fiskstofnum eru breyti-
legar eftir landshlutum, nýliöun
og uppvaxtarskilyröum. Viö
getum vart rigbundiö flotann
viö einhvern ákveöinn tonna-
fjölda eöa tegundir fiskiskipa.
Til þess skortir mikiö á um
þekkingu okkar, auk þess sem
taka veröur tillit til atvinnu- og
félagsþátta”.
„Margir hafa spurt, hvort
þessi fjölbreytni I útgerö sé
æskileg, og haldiö þvi fram, aö
mun auöveldara væri aö tak-
marka stærö og afköst flotans,
ef til dæmis væru eingöngu
geröir út skuttogarar, þar sem
auöveldara er aö reikna þetta
dæmi meö staölaöar og tiltölu-
lega einfaldar stæröir. I þessu
tilfelli er sjálfsagt fyrst og
fremst veriö aö huga aö veiöi
botnfiska, þar sem aörar veiöi-
aöferöir og skipt henta betur til
veiöa annarra fisktegunda og
jafnvel sumra botnlægra teg-
unda. Er máliö þá strax oröiö
flóknara”.
Bátaflotinn gamall og
úreltur.
„Aörir þættir eru lika I þess-
ari mynd, sem athuga þarf”
hélt Már áfram. „Ég nefndi
áöan atvinnu- og félagsleg
atriöi. Hafa veröur i huga at-
vinnu fámennra byggöarlaga,
löngun manna til aö stunda
sjálfstæöan atvinnurekstur, þótt
I smáum stil sé. Einnig er rétt
aö minnast á fiskvinnsluna. Meö
núgildandi reglum um veiöi-
svæöi og útgeröarvenjur togara,
geta þeir ekki fullnægt kröfum
saltfiskmarkaöanna ’ ’.
„Gæöi linufisks og netafisks,
þegar vitjaö er um daglega, eru
lika óumdeilanleg. Meö þessu er
engan veginn veriö aö draga úr
þvi, aö afköst flotans eru of
mikil, heldur vil ég einungis
benda á, aö lausn þessa vanda
er ekki auöveld, aö minnsta
kosti þegar til skamms tima er
litiö. Þaö sem fyrst og fremst
þarf aö gera nú, er aö koma i
veg fyrir frekari aukningu
veiöiafkasta”.
„Þá skulum viö ekki gleyma
þvi, aö bátaflotinn sem jafnan
hefur átt drýgstan hlut i botn-
fisksafla okkar — ekki sist á
vetrarvertíö — er nú oröinn
gamall og aö mörgu leyti úr sér
genginn. Þess má geta, aö báta-
flotinn taldi rúmlega 770 skip
um siöustu áramót. Af þessum
fjölda voru 460 bátar 15 ára og
eldri”.
Takmarkið 750 þúsund
lestir
„Stefnt er aö þvl, aö innan
nokkurra ára veröi afli botn-
lægra fisktegunda kominn I 750
þúsund lestir. Eins og útlit er nú
á fiskmörkuöum okkar, ekki sist
vegna harörar samkeppni frá
mörgum strandrikjum, sem
aukiö hafa eigin afla verulega I
kjölfar útfærslu fiskveiöilög-
sögunnar i 200 milur, er þó
skynsamlegt aö fara varlega i
aö auka afla verulega á næstu
árum. Gildir þetta raunar
einnig um keppinauta okkar”.
„Framboö á fiski frá Is-
lenskum framleiöendum var
mikiö fyrstu fimm mánuöi
þessa árs, vegna þess hve siö-
asta vertiö var gjöful, svo aö af
þvi hlutust vandræöi, eins og
öllum er sjálfsagt kunnugt um”
bætti Már viö. „Markaöir okkar
gátu ekki tekiö viö framleiöslu-
aukningu frystra afuröa,
birgöastaöan versnaöi og verö
lækkaöi. Framboö á frystum
fiski hefur og veriö aö aukast
frá keppinautum okkar, ekki
slst á Bandarikjamarkaöi. Mun
sú þróun væntanlega halda
áfram, aö minnsta kosti er rétt
aö vera undir þaö búinn. Aftur á
móti gekk sala og útflutningur
saltfisks meö ágætum, og var
verölag hagstætt. Einnig jókst
skreiöarverkun verulega, og
veröiö sem fyrir hana fæst er
gott”.
Leitað sökudólga og
patentlausnir látnar
f júka
„Forráöamenn frystihúsa eru
aö sjálfsögöu óhamingjusamir
yfir þessari þróun” sagöi Már.
„Asakanir i þeirra gerö, svo og
þeirra, sem meö sölu og útflutn-
ing frystra afuröa hafa aö gera,
hafa aö minu mati veriö ómak-
legar og á veikum grunni
reistar, svo aö ekki sé dýpra i
árinni tekiö. Segja má, aö þeir
hafi yfirleitt brugöist vel og
fljött viö breyttum aöstæöum.
Þegar til dæmis ákvaröanir
rikisstjórnarinnar I fyrra leiddu
til stóraukinnar veiöi á karfa og
ufsa, náöu fiskvinnslustöövar og
sölufyrirtæki ótrúlega góöum
árangri viö aö afsetja hina
auknu framleiöslu á tiltölulega
skömmum tima. En þaö er svo
sem ekkert nýtt, aö þegar vel
gengur meö framleiöslu og sölu,
þegja allir þunnu hljóöi, og
hrósa ekki þvi, sem vel er gert.
Um leiö og fer aö halla eitthvaö
undan fæti er raustin hins vegar
upp hafin, menn hefja leit aö
sökudólgum og reyta af sér
patentlausnirnar”.
„Ekki fer á milli mála, aö viö
stöndum frammi fyrir miklum
vanda. Orkuverö, sem sjávarút-
vegurinn veröur aö greiöa, hin
geigvænlega veröbólga og nauö-
syn aölögunar vegna breyttra
markaösskilyröa erlendis —
ekki sist vegna aukins framboös
keppinauta okkar á markaöi
Bandarikjanna og Vestur-
Evrópu — alt hjálpast þetta aö
viö aö auka á erfiöleika sjávar-
útvegsins”.
Sumar staðhæfingar FAO
byggðar á ágiskunum
„I þessu sambandi má minn-
ast á tilvitnanirnar i skýrslur
Matvælastofnunar Sameinuöu
þjóöanna, FAO, sem menn hafa
haft um hönd til aö sýna fram á
aö i rauninni sé enginn vandi á
feröum, heldur stafi markaös-
vandræöi erlendis fyrst og
fremst af aumingjaskap þeirra,
sem afskipti hafa af islenskum
sjávarútvegi” hélt Már áfram.
„Ég hef gluggaö I margar slikar
skýrslur, og segir meöal annars
I einni þeirra, aö heimshöfin
gætu gefiö af sér 115—120
milljónir lesta af fiski og öörum
sjávardýrum á ári, væru allir
stofnar nýttir. Ennfremur segir,
aö eftirspurn eftir fiski i veröld-
inni sé nægileg til aö selja allt
þetta magn”.
„Þessar staöhæfingar um afla
eru aö hluta til byggöar á ágisk-
unum aö minu mati, einkum þar
sem Ihlut eiga hafsvæöi viö Ind-
landshaf og Kyrrahaf, sem enn
eru litt könnuö i þessu efni. Nú
veiöast um 70 milljónir lesta á
ári, I heimshöfunum aö þvl er
taliö er. Ég er heldur engan
veginn sammála um, aö auövelt
væri aö losna viö þetta magn af
fiski á næstu árum eöa áratug-
um meö hagkvæmum hætti. A
Indlandi til dæmis er aö sönnu
fjölda fólks, sem sveltur heilu
hungri og mundi ekki slá hend-
inniá móti fiskinum. Hins vegar
er hægara sagt en gert aö koma
fiski á markaö þar I landi, og
enda þótt þaö tækist mundi
meirihluti fólksins ekki hafa aö-
gang aö eöa efni á honum. Viö
ættum ef til vill aö senda þvi
allar okkar birgöir aö gjöf, en
þaö myndi ekki leysa vandann,
hvorki fyrir okkur né þær þjóöir
sem liöa skort. Okkar birgöir
myndu hrökkva skammt, enda
þekki ég ekki nema eitt dæmi
um, aö þrir fiskar og fimm
brauö hafi mettaö þúsundir”.
Hvað eru nýju stórfelidu
markaðssvæðin?
„Svipaöa sögu er aö segja af
löndum i Suöur-Ameriku og
Asiu, aö margir ibúar þeirra
gætu þegiö aö boröa meira en
þeir gera nú. Sannleikurinn er
hins vegar sá, aö viö strendur
þessara landa veiöist mikill
fiskur, og eru miö þeirra gjöful,
en þrátt fyrir aö ibúarnir svelti,
berjast stjórnvöld þar viö aö
koma fisknum á markaö i
Evrópu og Bandarikjunum, þar
sem hann lendir I samkeppni viö
islenska framleiöslu. Fráleitt er
aö halda þvi fram, aö viö gætum
fundiö nýja, stóra markaöi I
þessum heimshlutum, úr þvi aö
þegnarnir nota ekki einu sinni
þann fisk, sem þeir veiöa
sjálfir”.
„Hins vegar má geta þess, aö
viö seljum til Brasiliu og fleiri
landa talsvert af saltfiski, og er
stööugt unniö aö þvi aö efla þau
sambönd”.
„Ég spyr: Hvar eru þessi
nýju stórfelldu markaössvæöi,
sem menn láta sér svo tiörætt
um? Ég þekki ekkert til þeirra,
enda hef ég ekki oröiö var viö aö
þau reyndust vera fyrir hendi,
þegar til átti aö gripa. Ég er
smeykur um, aö sem stendur sé
tilvist þeirra Imynd ein, en er
mjög fús aö hlýöu á rökstuddar
leiöréttingar á þeirri skoöun,
standi þaö til boöa”i
ólíkar neysluvenjur
valda vandræðum
„Rætt er um, aö þeir sem fara
meö fisksölumál hafi vanrækt
markaössvæöi I Evrópu á
undanförnum árum, og sé þaö
ein aöalástæöan fyrir núverandi
ástandi” sagöi Már. „Ég er ekki
sannfæröur um, aö sú staöhæf-
ing hvili á sérlega traustum
grunni. Háir tollar voru á inn-
flutningi fiskafuröa til Efna-
hagsbandalagsins fram til árs-
ins 1976. Þaö var ekki fyrr en
samningur Islands viö Efna-
hagsbandalagiö tók gildi, aö
hagkvæmt varö aö flytja fisk til
aöildarlanda þess. Otflutningur
á Evrópumarkaö jókst þá
þegar, og nú flytjum viö út til
EBE landanna nærri jafnmikiö
af fiskafuröum og til Bandarikj-
anna, eöa fyrir nær 70 milljaröa
króna á siöastliönu ári. Aö auki
seldum viö fiskafuröir til EFTA-
landanna fyrir um 23 milljaröa
króna. Þá má nefna Spán og
Grikkland, sem standa utan
markaösbandalaga, en þangaö
seldum viö fiskafuröir — aöal-
lega saltfisk — fyrir 12.2 millj-
aröa króna á árinu 1979”.
„Þannig hefur veriö lögö
mikil rækt viö markaössvæöi i
allri Evrópu á undanförnum ár-
um. Jafnvel þótt vel hafi gengiö,
valda ólikar neysluvenjur
nokkrum vandræöum. Til
dæmis er eftirspurn eftir fryst-
um fiskafuröum mikil I Bret-
landi, en Þjóöverjum þykir
ferskur fiskur betri en frystur,
og keppa viö okkur meö þvi aö
flytja á frystar afuröir á Bret-
landsmarkaö. I heild hefur
lifnaö yfir mörkuöum i Evrópu i
kjölfar útfærslu landhelgi
flestra rikja viö Noröur-Atlants-
hafiö i 200 mllur, enda hefur út-
flutningur þangaö stóraukist.
Austur-Evrópa hefur þó sóst
litiö meira eftir fiski frá okkur
þrátt fyrir útfærsluna, þótt
þeirra eigin afli hafi minnkaö
verulega, þegar á heildina er
litiö”.
Gæði íslenskra afurða
meiri en keppinautanna
„Framboö okkar á botnfiski
hefur aukist á liönum árum, en
sömu sögu er aö segja af fram-
boöi Kanadamanna á botnfisk-
tegundum” sagöi Már enn-
fremur. „Viö lendum þess
vegna I samkeppni viö
Kandadamenn bæöi á Evrópu-
og Bandarikjamarkaöi. Siöan
Kanadamenn færöu landhelgi
sina út i 200 milur, hefur hlut-
deild þeirra I aflanum, sem fæst
á þeim miöum, stóraukist, og
áriö 1979 til dæmis veiddu þeir
73% af 500 þúsund lesta þorsk-
afla. Fyrir fáum árum var hlut-
deild þeirra innan viö 30%.
Aætlaö er, aö áriö 1985 muni afl-
13
ast 700 þúsund lestir af þorski
þar um slóöir, og muni þeir
sjálfir veiöa bróöurpartinn af
þvi magni”.
„A hinn bóginn taka islenskar
afuröir kanadiskum fram aö
gæöum, og er þaö huggun harmi
gegn. Nýlega voru hér á ferö
fjórir Kanadamenn, einn frá
opinberri stofnun i Ottawa og
hinir á vegum kanadiskra fisk-
framleiöenda, til aö kynna sér
gæöi afuröa hérlendis aö þvi
loknu sömdu þeir skyrslu, þar
sem segir meöal annars, aö
matsreglur og eftirlit, — bæöi
opinbert og af hálfu fyrirtækj-
anna — svo og gæöi framleiösl-
unnar séu til fyrirmyndar, og
miklu betri á Islandi en I
Kanada”.
Markaðir liggja ekki á
glámbekk
„Ég sé enga ástæöu til aö ef-
ast um sannleiksgildi álits
Kanadamannanna. Aö visu eru
undantekningar i þessum efn-
um, og stundum veröa slys I
framleiöslu, en ég held, aö
framleiöendur séu almennt, aö
reyna aö gera sitt besta og
finna leiöir til aö auka gæöin enn
frá þvi sem nú er. Hins vegar er
vert aö hafa i huga, aö aukin
nýting getur komiö niöur á gæö-
um og þetta hvorttveggja á
framleiöni”.
„Loks má minna á, aö fisk-
sala til Nígeriu er sveiflum háö,
sem viö ráöum ekki viö, og erfitt
er aö segja til um, i hvaöa átt
hverju sinni” sagöi Már.
„Af þessari útlistun allri geta
menn vonandi ráöiö, aö mark-
aöir fyrir fiskinn okkar liggja
ekki á glámbekk. Þó er ekki
ástæöa til aö örvænta enn, og
munum viö halda ótrauöir
áfram tilraunum til aö finna
nýja markaöi, og efla útflutning
okkar”. — AHO
1

J
ÖUvitumviðaö
ostur er bragðgóðux
en hann er
Ukaludliir
því að í honum eru öll næringarefni
mjólkurinnar og flest í mun ríkara mæli.
Próteinið-
byggiugarefni líkamans
Daglegur skammtur af því er nauðsynlegur til uppbyggingar og
viðhalds frumum líkamans. Ostur er mun próteinríkari en t. d.
kjöt eða fiskur. Dagleg þörf af próteini er áætluð um 45—65 g
en í 100 g af osti eru 27—32 g af próteini.
Mjólkurostur er
bestikalkgjafiim
í venjulegu fæði. En kalkið á mestan þátt í myndun og viðhaldi
tanna og beina. Af því þurfa börnin
mikið og allir eitthvað.
Auk þess er í osti
gnægðannarra
steinefna og vitamina
sem auka orku og létta lund.
co
—&
o