Vísir - 19.07.1980, Blaðsíða 13

VÍSIR Laugardagur 19. júll 1980
• . i
. - * *» >
Jdhann P. Jónsson, skipherra á
varðskipinu Þór, var settur iög-
reglustjdri og kvaddi hann dt fjöl-
mennt og vel vopnaö varaliö.
fariöhallokaog enn beiömikiðlið
Ólafsmanna við húsið I Suður-
götu. Hendrik Ottósson hafð:
verið handtekinn eftir að hafa
verið barinn illa i höfuðiö en hanr
var látinn laus eftir nokkrai
klukkustundir og var þá lokit
fyrsta þætti þessa mikla drama
Flokkadrættir
Næstu vikuna eða svo var fátt
um stóratburði en þvl meira gerj-
aðist undir yfirborðinu. Clafur
Friðriksson og hans menn settu
upp skrifstofu i húsi hans þar sem
skrifuö voru niður nöfn sjálfboða-
liða og var komið á fót harösnúnu
liði til varnar rússneska drengn-
um þvi búist var við að aftur yröi
gerð tilraun til að ná honum. 1
fastaliðinu voru um það bil 90
manns sem skipt var i þrjá flokka
og maður settur yfir hvern.
Vöröur var hafður uppi viö bæði
nætur og daga og eldunaraöstaða
sett upp fyrir allan flokkinn.
Fjöldi manns hélt til i húsinu
allan sólarhringinn og var and-
rúmsloftiö likast umsetinni borg.
Foringjar liðsins gengu rikt eftir
þvi að taka vopn af mönnum sin-
um og safnaðist álitlegur fjöldi af
rifflum, skammbyssum og alls
kyns bareflum fyrir á Vesturgötu
29, þar sem vopnin voru geymd.
Nathan Friedmann fór aldrei út
úr húsinu meðan á umsátrinu stóð
en skemmti verjendum sinum
með þvi að syngja rússneska al-
þýðu- og byltingarsöngva.
Lögregluyfirvöldin voru heldur
ekki iðjulaus. Jón Hermannsson,
lögreglustjdri, var settur af um
nokkurt skeið vegna þess að for-
sætisráðherra og höröustu and-
stæöingum Ólafs Friðrikssonar
fannst hann hafa synt linkind
þegar hann neitaöi að láta hart
mæta hörðu I slagnum góöa. Jóni
mun heldur ekki hafa fallið nema
miðlungi vel að taka þátt I atinu. 1
hans stað var settur Jóhann P.
Jónsson, skijrfierra, en hann hafði
lært sjdmennsku i Danmörku.
Var siðan sent út skipunarbréf til
fjölda manna þar sem þeim var
gert að ganga I „aðstoöarlögregl-
una” og munu 4-500 manns hafa
verið I þvi liði. Þessir „aðstoöar-
lögreglumenn” skipuðu sér I
sveitir og flokka, marséruðu um
götur bæjarins með byssur sér við
hlið, hvit armbönd á handleggj-
unumog létu vigalega. Jafnframt
voru höfuðstöðvar lögreglunnar
settar upp I Iönó en sjúkrahús I
Góðtemplarahúsinu. Sjúkrahús
já, það synir mæta vel hversu
alvarlegt ástandið var taliö. Yfir-
völd landsins virtust sannfærð um
aö I uppsiglingu væri bylting
bolsévika og rikti striðaástand i
bænum þessa daga, vörður var
hafður um opinberar byggingar
og forsætisráðherra frestaði
fyrirhugaðri för sinni til Dan-
merkur. Alls konar sögusagnir
gengu um markmið hvors
flokksins um sig og meöal annars
komst á kreik sá orðrómur aö
Ólafur Friðriksson vildi ekki láta
drenginn af hendi vegna þess aö
hann þýddi skeyti sem Ólafi bær-
ust frá Lenln.
„Einkamál Ólafs Fri5-
rikssonar...”
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna I Reykjavik hafði á fundi
Fangarnir leiddir út úr húsinu eftir að iögreglan hafði náð Nathan Friedmann á sitt vald.
samþykkt var Ólafur svo settur af
sem ritstjóri Alþýðublaðsins.
Allt var i hers höndum I
Reykjavik, þessum friðsama bæ.
Skátar mynduðu njósnasveitir
rikisstjórnarinnar og fylgdu for-
svarsmönnum Ólafsmanna eftir,
hvar sem þeir fóru, sendiboðar
voru á ferð og flugi um bæinn og
byssukjöftum danska varöskips-
ins Fyllu var beint inn I bæinn.
Rikisstjdrnin haföi farið þess á
leit við skipherra varðskipsins aö
hann sendi vopnaö lið á land til
stuðnings stjórninni en hann
neitað og látið duga að beina
byssum að bænum. ólafsmenn
höfðu á hinn bóginn fengið loforð
um liðveislu frá áhöfnum norskra
selveiðiskipa sem lágu á höfninni.
Þegar til kran reyndist ekki timi
til að kalla þá til hjálpar.
Látíð til skarar skriða
23. ndvember 1921. Þá var
ákveðiö að lögregluliðið léti til
skararskriða. Jóhann P. Jónsson
marséraöi I fararbroddi sins al-
vopnaða og fjölmenna liðs frá
Iönó og að Suðurgötu 14 þar sem
sverfa skyldi til stáls ef nauðsyn
kreföi. Ólafur Friöriksson og
mennhans höfðu, þegar þeir sáu
liðssafnaðinn, ákveöið að verjast
ekki þar sem sýnt væri aö þá
kæmi til blóöugra átaka sem
endað gætu með mannfalli. Engu
að siöur voru sendiboðar á ferö-
inni á helstu vinnustöðum sem
hvöttu menn til að leggja Olafi og
rússneska drengnum lið og fóru
margir upp að Suöurgötu en þó
færri en I hiö fyrra skipti, þvi for-
ystumenn ASl höfðu lagst ein-
dregið gegn slikri liöveislu
óbreyttra verkamanna.
Þegar Jtíhann, settur lögreglu-
stjtíri, gekk upp tröppurnar á
Suöurgötu 14 var þar fyrir ólafur
Friöriksson. Jóhann krafðist inn-
göngu en ólafur gaf litið út á það
og þegar þess var krafist að úti-
dyrnar skyldu opnaðar sagöi einn
Ólafsmanna aö þeir væru vist
nógu margir til að gera það
sjálfir. Var þá hurðin brotin upp
og lögreglan ruddist inn. Eftir
nokkra leit fannst svo sjálfur
sökudólgurinn, Nathan Fried-
mann, og var leiddur út ásamt
nokkrum mönnum sem hand-
teknir voru i húsinu eftir dálitla
pústra. Voru allir settir I hand-
járn og þar á meöal ólafur Frið-
Jón Magnússon, forsætisráð-
herra, hafði þungar áhyggjur af
málinu og heimtaði að drengur-
inn færi úr landi. Hann frestaði
utanför sinni uns máiið ieystist.
riksson. Hendrik Ottósson var þá
á heimili sinu I vesturbænum og
var fjölmennt lið sent þangað að
taka hann fastan.
Mönnunum var haldið I stein-
inum i nokkra daga en siöan
sleppt. Lengst sátu þeir Hendrik
og ólafur inni, um þaö bil viku, og
bragöaði ólafur hvorki vott né
þurrt þann tima. Rússneski
drengurinn var fluttur á sjúkra-
hús og siðan sendur úr landi eftir
nokkra daga. Eftirmáli þessa alls
var heldur litill. Alþýöusam-
bandiö snerist nú aftur til fylgis
við Ólaf, hann var aftur gerður
ritstjóri Alþýöublaösins og þurfti
aldrei að sitja af sér þann 30 daga
fangelsisdóm sem hann fékk fyrir
hlutdeild sina að málinu. Fimm
aörir voru leiddir fyrir rétt og
fjórir þeirra dæmdir i tukthúsiö,
Jónas Magnússon, Markús Jóns-
son og Reimar Eyjólfsson fengu
15 daga, Hendrik Otttísson 20
daga en Asgeir Guðjónsson var
sýknaður og féll honum þaö mjög
þungt. Aldrei kom til þess aö þeir
fjtírir sætu dóminn af sér, fremur
en ólafur.
Endastöð i
Auschwitz?
En hvaö varð um rússneska
drenginn — sem var óbein orsök
alls æsingsins. Hann var fluttur
til Kaupmannahafnar og fékk þar
lækningu á sjúkdómi sinum. Þá
var hann fluttur til Sviss, þar sem
Islenska rikisstjórnin lagðist gegn
þvi að hann kæmi aftur til Is-
lands, og næstu árin flæktist
Nathan Friedmann vlða um
Evrópu. Arið 1931 kom hann aftur
til Islands, þá oröinn franskur
rikisborgari og haföi skipt um
nafn. Hér hugðist hann vinna
fyrir sér sem teiknari en fór fljót-
lega afturutan og settist aö I Mul-
house I Frakklandi. Þar bjó hann
þegar siðari heimsstyrjöldin skall
á og Þjtíöverjar réðust inn I
Frakkland og lögðu þaö undir sig.
Siðan hefur ekkert til hans spurst.
(—IJ tók saman)
Hendrik Ottósson var einn helsti
fyigismaður ólafs Friðrikssonar
og var hann dæmdur i 20 daga
fangelsi fyrir aðild sina að mái-
inu.
þann 18. ntívember samþykkt að
styðja Ólaf með ráðum og dáð og
jók þaö enn á spennuna þar sem
verkalýðsfélögin réðu gerðum
fjölda verkamanna. Stjórn Jóns
Magnússonar var veik aö buröum
og var þvi lagt hart að verkalýðs-
leiðtogum að hætta stuöningi við
Ólaf, annars félli stjórnin. Varla
mun þeim hafa þótt þaö óljúft en
samt var það svo að þann 22.
nóvember samþykkti fundur
sambandsstjórnar Alþýöusam-
bands Islands að styðja Olaf ekki
lengur I þessu máli.
Eftir langan fund, sem Ólafur
Friðriksson sat, var samþykkt
ályktun þar sem sagði meðal
annars að sambandsstjtírnin liti
svo á að afdrif rússneska drengs-
ins væri einkamál Ólafs Friðriks-
sonar, en ekki flokksmál. Þótti
mörgum Ólafsmönnum forystan
þar hafa illa brugðist þvi, eins og
Hendrik Ottósson hefur skrifaö,
þó þeir hafi vissulega gerst sekir
Jón Hermannsson, iögreglustjóri,
stýrði áhlaupinu á Suðurgötu 14
en var siðan settur af embætti I
stuttan tima.
um lögbrotþá var málið allt orðiö
svo ptílitiskt aö Alþýðuflokknum
væri varla stætt á öðru en að taka
afstöðu með þeim Suöurgötu-
mönnum. Jafnframt þessari