Vísir - 22.07.1980, Blaðsíða 8

ÞriOjudagur 22. júll 1980
8
utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: DaviS Guömundsson.
' Ritstjórar: ólafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragl Guömundsson. Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. BlaSamenn: Axel Ammendrup, Friða
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónlna Mlchaelsdóttlr, Kristln
Þorstelnsdóttlr, AAagdalena Schram, Páll AAagnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafsteln. Blaðamaöur á Akureyri: GIsli Sigur-
gelrsson. Iþróttir: Gylfl Krlstjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Slðumúla 14 slmi 86óll 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
slmar 86611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr. 5000 á mánuöi innanlands og verð I lausasölu 250 krónur ein-
takið. Visirer prentaöur I Blaöaprenti h.f. Sföumúla 14.
SklpDrol nlðurialnlngar
Nú þegar veröbólgan mælist 58% milli ára, og efnahagsstefnan hefur hruniO, þá stendur
þaO eitt eftir af áhrifum niOurtalningarinnar, aO hennar vegna verOa hús á hitaveitu-
svæOinu kynt meO oliu á næstunni.
Fyrir tveimur og hálfum mán-
uði síðan kom forsætisráðherra
fram í sjónvarpsfréttum og vís-
aði á bug spádómum um að verð-
bólgan mældist 55% frá ársbyrj-
un til ársloka. „Þetta eru skakkir
útreikningar" sagði ráðherra.
Þessi ummæli voru endurtekin í
þingræðu daginn eftir, og því
bætt við að ef niðurtalningin
heppnaðist, gerði Þjóðhagsstofn-
un ráð fyrir 40% verðbólgu á ár-
inu.
Nú liggja fyrir nýjustu tölur.
Samkvæmt bráðabirgðaútreikn-
ingum Þjóðhagsstofnunar er
áætlað að verðbólgan milli ára
verði 58%. Þessi áætlun verður
ekki hrakin með útúrsnúningum,
talnaleik eða óskhyggju. Stað-
reyndirnar blasa við.
Samkvæmt niðurtalningar-
áformum ríkisstjórnarinnar
skyldu verðhækkanir ekki fara
yfir 8% fram að 1. júní. Þær urðu
milli 12-13%. Niðurtalning gerði
ráð fyrir 7% hækkunum 1. ágúst.
Þær verða 10-11%. 1. desember
átti að vera búið að skrúfa hækk-
anir niður í 5%. Þær verða fyrir-
sjáanlega 11-13% jafnvel þótt
varlega sé spáð.
Af öllu þessu sést að niðurtaln-
ingin er fyrir bí. Hún komst
aldrei lengra en á pappirinn, þótt
enn sé til málamynda haft uppi
tilviljanakennt kák gagnvart ein-
stökum verðhækkunarbeiðnum.
Frægasta dæmið er neitun
ríkisstjórnarinnar um hækkun til
Hitaveitu Reykjavíkur, sem sýn-
ir í hnotskurn hvernig heimsku-
leg verðlagshöft koma þeim
sjálfum í koll, sem fyrir þeim
standa. Vandamál Hitaveitunnar
eru þau, að vísitölufjölskyldan
býr á hitaveitusvæðinu og af-
notagjöldin vega þungt í vísitöl-
unni. Niðurtalningin hefur sem
sagt haft það eitt í för með sér,
að í nýjum hverf um á höf uðborg-
arsvæðinu þarf á næstunni að
kynda með olíu!
Endaleysa slíkra stjórnarat-
hafna er jafnvel yfirgengilegri
en dyggustu stjórnarþingmenn
geta kyngt. Guðmundur G. Þór-
arinsson hefur hvað eftir annað
ítrekað þá skoðun sína, að Hita-
veitan eigi að fá umbeðna hækk-
un. Guðmundur er um leið að til-
kynna stjórninni, að hún eigi að
láta af sjálfsblekkingu niðurtaln-
ingarinnar. Hann er með öðrum
orðum að hafna efnahagsstefnu
rikisstjórnarinnar.
Og það merkilega gerist, að
sjálfur forsætisráðherra tekur
undir þetta sjónarmið. Hann er á
móti ríkisstjórnum sem stuðla að
oliukyndingu á höfuðborgar-
svæðinu, var haft eftir honum í
gær. Því verður ekki breytt nema
Hitaveitan fái hækkun; nema
niðurtalningin sé sniðgengin.
Forsætisráðherrann er því annað
hvort andvígur efnahagsstefn-
unni eða kominn í stjórnarand-
stöðu við sína eigin stjórn. Þetta
hljómar undarlega en ef til vill er
þetta eitt af töfrabrögðum ráð-
herrans, rétt eins og þegar hann
gat fyrir rúmum tveim mánuð-
um reiknað í hnjám sér verðbólg-
una niður í 40%! Hver veit.
Tölur Þjóðhagsstofnunar eru
alvarlegt áfall fyrir ríkisstjórn-
ina. Þær koma ekki á óvart, öðr-
um en þeim sem lifðu í heimi
óskhyggjunnar, en þær eru stað-
festing á skipbroti niðurtalningar
og efnahagsstefnu, sem haldið
hefur verið að þjóðinni í sex
mánuði.
Hver skyldu viðbrögð ríkis-
stjórnarinnar verða? Er líklegt
að hún hafi manndóm til að við-
urkenna hina alvarlegu stöðu,
hina tröllríðandi óðaverðbólgu,
eða hyggst hún ennþá vísa efna-
hagsvandanum til nefndar, sem
hefur ekki annað leiðarljós en úr-
elt áform um verðlagshöft og
niðurtalningu?
Það er auðvitað hörmulegt að
horfa upp á þá staðreynd, að eini
árangurinn af tilburðum ríkis-
stjórnarinnar í efnahagsmálum
er sá að nú þarf að kynda upp hús
meðolíu á hitaveitusvæðinu! Það
er minnisvarðinn um niðurtaln-
inguna f rægu. En hann mun lengi
standa.
Hvers vegna kjarnfóðurskattur
á alifugia- og svinafóður?
Mikiö fjaörafok hefur oröiö
I vegna ákvöröunar land-
| búnaöarráöherra um aö leggja
1 gjald á innflutt kjarnfóöur.
I Ginkum hafa svina- og ali-
fuglaframleiöendur kvartaö
yfir slnum hlut en hæsthefur þó
_ látiö I fulltrúum neytenda og
| verslunarinnar.
Margt I þessum málflutningi
| er af litilli sanngirni mælt og
_ enn minni skilningi á eöli og
| nauösyn framleiöslustjórnunar.
Veröur hér á eftir reynt aö
I draga fram nokkrar staö-
■ reyndir þessa máls.
| 35% hækkun:
Samkvæmt bráöabirgöalög-
I um og ákvöröun landbúnaöar-
ráöherra skal leggja 200% gjald
I á tollverö - cif verö— alls inn-
flutts kjarnfóöurs. Gjaldiö leiöir
til um 140% hækkunar á sölu-
, veröi algengustu tegunda inn-
| flutts fóöurs.
Innlendar fóöurblöndur
hækka minna þar eö gjaldiö
■m kemur aöeins á erlent hráefni
| sem i þær er notaö.
Framleiösluráöi er síöan
■ heimilt aö endurgreiöa fram-
■ leiöendum gjaldiö aö hluta eftir
■ aöstæöum hverju sinni.
Þó er ákvæöi I reglugeröinni
■ um aö ekki skuli endurgreiöa
■ gjaldiö sem nemur áhrifum
niöurgreiöslu á kjarnfóöriö er-
lendis. Framleiösluráö hefur nú
ákveöiö aö alif’ugla- og svina-
■ bændur skuli fá kjarnfóöriö
■ gjaldfrItt aö undanskildum
■ þessum hluta gjaldsins. Aörir
■ framleiöendur hafa ekkert
fyrirheit fengiö um endur-
greiöslu ennþá.
Alifugla- og svlnabændur
veröa þvl eins og staöan er nú aö
E greiöa 50% gjald af tollveröi
I kjarnfóöursins sem þýöir um
■ 35% hækkun á söluveröi þess.
I Þessi hækkun veldur aftur
nálægt 18%-20% hækkun á
“ framleiöslukostnaöi afuröanna.
Rétt ákvörðun:
A undanförnum árum hefur
heimsmarkaösverö á korni
veriö mjög lágt. Ýmsar þjóöir
hafa variö miklum fjárhæöum
til aö greiöa niöur korn sem þær
— hafa þurft aö selja úr landi, þar
á meöal þjóöir Efnahagsbanda-
lagsins.
íslenskir búvöruframleiö-
endur hafa I sifellt auknum
mæli notfært sér þetta ódýra
fóöur. Mjólkurframleiöendur
hafa framleitt á þvl mjólk, sem
notuö hefur veriö I vörur sem
siöan hafa veriö fluttar út langt
undir kostnaöarveröi m.a. til
landa Efnahagsbandalagsins.
Mikill fjörkippur hefur færst I
framleiöslu svinakjöts- og
kjúklinga. Hafa þessar kjötteg-
undir tekiö aukiö rúm á
markaönum sem aftur hefur átt
sinn þátt I aö meira hefur þurft
aö flytja út af dilkakjöti og
greiöa meö þvi útflutnings-
bætur.
Þannig hafa niöurgreiöslur
annarra þjóöa haft óhindruö
áhrif á þróun búvöruframLhér á
landi og skaöleg áhrif á islenskt
efnahagslif.
Er ekki mál aö þessari
hringavitleysu linni?
Akvöröun landbúnaöarráö-
herra aö gripa þarna I taumana
er vissulega timábær.
Kjötframleiðendur:'
Ýmsir viröast állta aö meö
þessari gjaldtöku af svina- og
alifuglafóöri sé af eintómri ill-
kvittni veriö aö ráöast aö at-
vinnugrein, sem alls ekkert
komi landbúnaöinum viö.
Hér er um mikinn misskilning
aö ræöa. Llta veröur á kjöt-
framleiösluna I landinu sem
heild. Kjötframleiöendur I land-
inu framleiöa allir fyrir sama
markaöinn og þessi markaöur
tekur viö takmörkuöu magni.
Kjúklinga- og svlnabændur
eru kjötframleiöendur alveg
eins og sauöfjár og nautgripa-
bændur.
Þaö eru sameiginlegir hags-
munir þessara framleiöenda aö
innlendi markaöurinn nýtist
sem best.
Framleiöslustjórn er I þvl
fólgin aö eölilegt jafnvægi
haldist I framleiöslu einstakra
kjöttegunda meö tilliti til óska
neytenda og hagsmuna þjóöar-
heildarinnar.
Beiting kjarnfóöurgjalds sem
stjórntækis I landbúnaöi er
vandasöm og algjör nýjung hér
á landi. Þaö er þvl e.t.v. ekki
óeölilegt aö þessar aögeröir
veki undrun og spurningar ekki
sist þar sem nokkuö hefur skort
á aö nægilegar skýringar
fylgdu.
Hvað er eðlilegt jafn-
vægi?
Eftirspurn neytenda eftir
kjúklinga- og svinakjöti hefur
fariö vaxandi á siöustu árum og
er sjálfsagt aö fullnægja þeim
óskum.
Hins vegar getur þaö
ekki veriö þjóöhagslega hag-
kvæmt aö gefa framleiöslu
þessara kjöttegunda sérstak-
lega undir fótinn umfram þaö
sem eölilegt eftirspurnar gefur
tilefni til. Á sama hátt er þaö
fráleitt eins og markaösskilyröi
eru nú aö framleiöa mjólk um-
fram innlendar þarfir og nota til
þess niöurgreitt erlent fóöur.
t þessu sambandi veröur aö
hafa þaö I huga aö kjúklinga- og
svinakjöt er nær eingöngu
framleitt á innfluttu fóöri og
gæti þaö boöiö margskonar
hættum heim ef neyslunni væri I
stórum stll beint inn á þær
brautir. Hóllast er aö búa sem
mest aö slnu þegar matföng eru
annarsvegar.
Uppgjafartónn:
Ýmsir hafa látiö I veöri vaka
aö fjöldi framleiöenda muni
leggja upp laupana vegna
skattsins og skortur veröa á af-
uröum. Ekki þykir mér senni-
legt aö þetta gangi eftir.
Spyrja má hvaö framleiö-
endur heföu gert ef E.B.E. heföi
hætt niöurgreiöslum sinum og
fóöriö hækkaö um 35%. Eöa þá
aö uppskerubrestur heföi oröiö I
Rússlandi og Klna og þeir keypt
upp kornlager Vesturlanda llkt
oggeröist 1972 þegar kornveröiö
þrefaldaöist á stuttum tlma.
Ég geri ekki lltiö úr þeim
erfiöleikum sem gjaldtakan
veldur alifugla- og svlnabænd-
um. Ekki veröur annaö séö en
nokkuö öruggur markaöur sé
fyrir afuröir þeirra meöan
framleiöslan helst innan hæfi-
legra marka og ekki veröur séö
aö samkeppnisaöstaöa þeirra
raskist til muna þrátt fyrir
hækkanir sem kjarnfóöurskatt-
urinn kann aö valda á söluveröi
þeirra.
Hagur neytenda:
Þaö er vissulega miöur ef aö-
geröir þessar leiða til hækkunar
á veröi svina- og alifuglaafuröa.
Hækkanir af þessum sökum
yröu þó hvorki sérstaklega
miklar eöa neitt óvenjulegar.
Svipuö sveifla hefur oft áöur
oröiö á veröi þessara afuröa án
þess sérstökum tíöindum þætti
sætta.
Undanfarin misseri hefur
veriö offramboö á alifugla- og
svínaafuröum. Þetta hefur lýst
sér i undirboöum og miklu verö-
falli þessara vara á markaön-
um. Neytendur hafa notiö góös
af þessu veröstriöi en slikt er
jafnan skammgóöur vermir.
Slöustu vikurnar hefur jafn-
vægi verið aö myndast og verö-
hækkanir væru framundan. Þvi
er rangt aö skrifa veröhækkan
irnar nú eingöngu á reikning
kjarnfóöurskattsins.
Venjulegir bændur:
Þvl hefur veriö haldiö fram aö
alifugla- og svlnabændur séu
hornreka meðal islenskra
bænda og njóti ékki sama félags
lega réttar og aðstööu. Þetta er
ekki rétt. Aö visu hefur hingaö
til ekki þurft aö greiöa út-
neðanmóls
Hákon Sigurgrlmsson fulltrúi
skrifar og segir þaö ekki þjóö-
hagslega hagkvæmt aö gefa
framieiðslu á kjúklinga- og
svinakjöti sérstaklega undir fót-
inn umfram þaö sem eölileg
eftirspurn gefur tilefni til.
flutningsbætur meö afuröum
þeirra sem betur fer og rlkis-
valdiö hefur ekki séö sér hag I
aö greiöa afuröirnar niöur
innanlands.
Engar reglur eru þó til fyrir-
stööu aö sllkt verði gert ef tilefni
gefst til.
Alifugla- og svlnabændur fá
lánafyrirgreiöslu úr Stofnlána-
deild landbúnaöarins eins og
aörir bændur inna þeirra stærö-
armarka sem sett hafa verið.
„Hinir stóru” meöal þessara
framleiöenda nutu einnig
þessarar fyrirgreiöslu viö upp-
byggingu búa sinna innan áöur-
nefndra stæröarmarka.
Samtök kjúklingabænda nutu
sérstakrar fyrirgreiöslu Stofn-
lánadeildar viö byggingu full-
komins sláturhúss, sem þeir
reistu I Mosfellssveit og nýlega
var tekiö I notkun.
Alifugla- og svinabændur eiga
rétt á aöstoð úr Bjargréöasjóöt
ef áföll veröa þeir geta oröiö
aöilar að Lifeyrissjóöi bænda og
eiga rétt a aöstoö I veikindatil-
fellum eins og aörir bændur.
Þeir njóta sama réttar og aðrir
bændur innan félagshreyfingar
bændastéttarinnar.
A.m.k. fjórir fulltrúar á aðal-
fundi Stéttarsambands bænda-
eru úr hópi þessara framleiö-
enda, þar af tveir sem búa nær
eingöngu meö alifugla. ■