Vísir - 24.07.1980, Qupperneq 8

Fimmtudagur 24. júll 1980
8
utgefandi: Reykjaprent h.t.
Framkvæmdast(óri: Davið Guömundsson.
' Ritstjórar: ólafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.-.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guömundsson. Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Fríða
Astvaldsdóttlr, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir, Kristln
Þorstelnsdóttlr, Magdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafstein. Blaðamaður á Akureyri: GIsli Sigur-
geirsson. Iþróttir: Gylfl Kristjánsson, Kiartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Atexandersson. Uflit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Ölafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúla 14 simi 86611 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr.SOOO á mánuði innanlands og verö i lausasölu 250 krónur ein-
takið. Visirer prentaður i Blaöaprenti h.f. Siðumúia 14.
A hrððu undanhaldi
Viöbrögö stjórnarsinna viö uppiýsingum Þjóöhagsstofnunar um kaupmáttarrýrnun og
verðbólguvexti eru hér gerö aö umtalsefni.
Viðbrögð stjórnarsinna við
upplýsingum Þjóðhagsstofnunar
um verðbólguvöxt og kaup-
máttarrýrnun eru undarlega
margvísleg. Tómas Árnason er
sá eini sem hef ur manndóm til að
játa hinn risavaxna vanda. Hann
gerir sér grein fyrir að niður-
talningin er sprungin ef ekki
tekst að telja niður alla kostn-
aðarliði/ búvöruverð, fiskverð/
vexti, skatta og verðbætur á laun.
Aðrir ráðamenn fara undan í
flæmingi, og einn þeirra segir í
blaðaviðtali að þessi þróun hafi
verið Ijós í marga mánuði, það
þurfi enginn að vera hissa nú.
Eitthvað hlýtur þó forsætisráð-
herra að haf a orðið undrandi, því
hann spáði 40% verðbólgu fyrir
rúmum tveim mánuðum.
Viðbrögð Þjóðviljans eru sér-
stakur kapítuli út af fyrir sig.
Blaðið skýrir látleysislega frá
því, að kaupmáttarrýrnun helstu
launastétta verði að jafnaði 5-
6%, og „hafa þau þá versnað um
tæp 16% á tveim árum".
Því er hinsvegar slegið upp að
verðbólgan sé á hægu undan-
haldi, þótt framfærslukostnaður
hækki um 58% á árinu! Áhyggjur
þeirra Þjóðviljamanna eru því
ekki ýkja miklar og helst að
heyra að þessar upplýsingar séu
jákvæðar.
Það þykir ekki lengur tiltöku-
mál, þótt kaupmáttarrýrnun
verði 16% á tveim árum undir
stjórn Alþýðubandalagsins, og
hækkun vísitölu mælist 58%.
Leitað er langsóttra skýringa á
því að viðskiptahallinn sé áætlað-
ur 40 milljarðar króna og hvergi
er þess getið að flest stærstu
opinberu fyrirtækin, s.s. Trygg-
ingarstofnun, Póstur og sími,
Ríkisútvarp, Landsvirkjun, svo
ekki sé minnst á Hitaveitu
Reykjavíkur, draga öll langan
skulda- og rekstrarhaia á eftir
sér. Þær hækkanir munu sjá
dagsins Ijós fyrr eða síðar, og
hafa sín áhrif á framfærslu og
verðlagsþróun.
Þá er þess að geta að áætlanir
Þjóðhagsstofnunar byggjast á
niðurtalningaráformum, sem
ekki standast lengur og óbreytt-
um kjörum, sem ríkisstjórnin
þykist þó i öðru orðinu vilja bæta.
Það er því Ijóst, að verðbólgan
hefur í engu hægt á sér, stjórn-
völd hafa aðeins gert tilraun til
að fela vanda og fresta óhjá-
kvæmilegum ákvörðunum, sem
koma til með að magna verðbólg-
una.
Svokölluð efnahagsmálanefnd
ríkisstjórnarinnar boðar nú að-
gerðir fyrir mánaðamótin.
Ragnar Arnalds gerir sér vonir
um að þær ráðstafanir og ein-
hverjar aðrar síðar á árinu, nái
að draga úr verðbólguhraðanum.
Það er vonandi að hann reynist
sannspár.
Hinsvegar hafa menn fyrir
satt, að tillögur efnahagsmála-
nefndarinnar gangi út á aukn-
ingu niðurgreiðslna og ef það
reynistniðurstaðan, þá er tjaldað
til einnar nætur. Þá er það engin
lækningá verðbólgu, heldursami
feluleikurinn og áður. Auknar
niðurgreiðslur þýða auknar
greiðslur úr ríkissjóði um millj-
arða króna.
Það er rétt sem Tómas Árna-
son bendir á, að niðurtalning er
gjörsamlega vonlaus, ef ekki eru
taldir niður allir kostnaðarþættir.
Það er tilgangslaust að halda
niðri hitaveitugjaldi ef vextir
rjúka upp úr öllu valdi. Það er
vita gagnslaust að greiða niður
búvöruverð ef það kemur f ram í
hærri sköttum. Og það er gjör-
samlega vonlaust að neita verð-
lagshækkunum ef ekki er hróf lað
við verðbótum á laun.
Látalæti Þjóðviljans um að
verðbólgan sé á hægu undanhaldi
eru á misskilningi byggð. Það er
ríkisstjórnin sjálf sem er á
undanhaldi, og það hröðu.
Fyrir nokkrum vikum varð mikill hávaði i fjöl-
miðlum vegna rannsóknar á notkun myndsegul-
banda i fjölbýlishúsum. Eins og oft vill verða
þegar mikill tilfinningahiti hleypur i menn varð
kjarni málsins út undan i umræðunni, eða það
fannst að minnsta kosti þeim, sem þetta skrifar.
Það sem meginmáli skiptir er hvernig við ætlum
að bregðast við hinni nýju tækni, sem flæðir yfir
heiminn og mun koma okkur i opna skjöldu, ef að
likum lætur.
Hvers vegna rann-
sókn?
■ Sumir hinna hávaöasömustu 1
þessu tiltekna máli létu eins og
■ veriö væri aö varpa öllu lýöræöi
fyrir róöa og búiö væri aö koma
■ á lögreglurfki. Reynt var aö búa
til Grýlu úr dagfarsprúöum em-
bættismanni, sem ávallt vill
allra vanda leysa. A ég þar viö
I útvarpsstjöra. Hann á þó skiliö
mikiö hrósfyrir framgöngu sina
i þessu máli, þvi hann er eini
embættismaöurinn i öllu
Islenska kerfinu sem viröist
■ hafa skiliö aö ný tækni væri aö
■ halda innreiö sina og opinberir
aöilar þyrftu aö fylgjast meö
henni. Þaö eina, sem hann geröi
var aö biöja um rannsókn á þvi
hvort notkun myndsegulband-
anna stangaöist á viö útvarps-
_ lögin. Hann hefur aö þvi er ég
fl best veit ekki kært nokkurn
| mann, enda ekki á hans færi.
Brjóti einhver starfsemi I
bága viö lög veröur aö bregöast
viö henni á réttan hátt. Algeng-
ustu viöbrögöineruaöhinn brot-
legi sé kæröur og dæmdur, sjálf-
um sér og öörum til viövörunar.
En stundum veröur aö fara aöra
leiö og breyta lögunum i átt til
þess sem menn geta sætt sig viö.
Einkum á þetta viö ef lög eru
oröin svo úrelt aö þau hamla
gegn eölilegum framförum og
þróun. Raunar má segja aö
þriöja leiöin sé einnig til og hún
er aö minu viti verst: Aö loka
augunum fyrir þvi aö lög séu
brotin og láta fljóta á meöan
ekki sekkur. Ef myndsegulbönd
reynast brjóta I bága viö út-
varpslögin veröur einfaldlega
aö breyta þeim. Jafnframt
veröur aö hafa I huga aö þau eru
aöeins hluti af miklu víðtækari
tækniþróun, sem flæöir yfir
heiminn og mun gerbreyta lifi
okkar á næstu árum og hafa
gifurleg áhrif á alla listsköpun.
Hin nýja fjölföldunar-
tækni
Myndsegulbönd eru enn þá
tiltölulega dýr og aðallega notuö
til afþreyingar. Veldur þar
miklu um aö framleiöendur
hafa ekki getaö komiö sér niöur
á stöölun á snældum þeim, sem
efnið varðveita. Stiitt hlýtur aö
vera I breytingu á þvi, og jafn-
framt munu myndsegulbönd
veröa svo ódýr aö þau veröa tal-
in sjálfsögö heimilistæki. Þá
mun veröa dreift margs konar
efni á myndsegulbandssnæld-
um, ekki sist fræöslu og á-
róðursefni hvers konar, og I
framtföinni mun myndsegul-
bandiö veröa dýrmætt tæki til
hvers kyns menntunar, ásamt
örtölvunum.
Þessu fylgja samt ýmis
vandamál. Fjölföldun mynd-
efnis veröur svo auöveldog ódýr
aö menn munu afrita myndir og
þætti hver hjá öörum án þess aö
spyrja nokkurn leyfis, rétt eins
og gerist núna meö venjulegar
snældu- hljóöritanir. Þetta er
tvimælalaust brot á höfundar-
réttarlögum, og þar komum viö
kannski aö alvarlegustu hlið
þessa máls.
Hver selur ef enginn
kaupir?
Haldiö þiö ekki aö fækka
myndi i hópi listmálara, ef unnt
væri meö einhverju móti aö af-
rita verk þeirra þannig aö eng-
inn sæi hvaö væri frummynd og
hvaö eftirmynd, og þetta væri
þar ofan I kaupiö gert án þess aö
listamaöurinn heföi hugmynd
um eöa fengi neitt fyrir? Ég
held aö svariö sé auövelt.
Undir þetta hillir aö ég held
raunar ekki enn þá, en annað
er uppi á teningnum meö rit-
höfunda. Þar er á næsta leiti
tækni sem gerir kleift aö
afrita bækur á sára-ódýr-
an hátt og dreifa þeim til af-
lestrar á tölvum, án þess aö
höfundar eða höfundarrétt-
areigendur hafi nokkur tök á
aö koma I veg fyrir þaö.*
Hvernig haldiö þiö aö rithöfund-
um liki það og haldið þiö ekki aö
stétt þeirra muni grisjast viö
slik skilyröi? Nákvæmlega
þetta hefur gerst meö kvik-
myndageröina og efni sem
framleitt er fyrir sjónvarp. Nú
þegar er fariö aö afrita þaö og
dreifa á undirheimamarkaöi á
myndsegulböndum, án þess
nokkur fái rönd viö reist og án
þess aö höfundar fái neitt i sinn
hlut. Nokkru áöur hófst sama
I . '
neÖamnaLs
Magnús Bjarnfreðsson
skrifar um hina nýju f jöl-
földunartækni í tilefni af
umræðum um rannsókn á
notkun myndsegulbanda í
f jölbýlishúsum. Það velti
á miklu að menn bregðist
rétt við þróuninni á þess-
um vettvangi en hérlend-
is hafi útvarpsstjóri einn
embættismanna sýnt
skilning á að fylgjast
þurfi með hinni nýju
tækni og koma á stað um-
ræðum um hana.
þróun meö hljóöritanirnar,
þegar snældutæknin („kassett-
urnar”) komu til sögunnar,
Afleiöingin af þessu verður sú,
aö listamenn munu eiga mjög
erfitt uppdráttar. Þaö fer eng-
inn aö borga þeim stórar fúlgur
fyrir rétt, sem ekki er unnt aö
varðveita, en aörir græöa á meö
óheiðarlegu móti. Þegar enginn
kaupir,selur enginn heldur.
Barátta við vind
myllur?
Þetta kann ýmsum að finnast
ófögur framtiöarsýn. En menn
veröa aö hafa það i huga að
tækniþróun verður ekki stöövuö.
Engin lög megna aö gera þaö og
enginn vilji veröur fyrir slikum
aðgeröum. A miklu veltur hins
vegar aö menn bregöist rétt viö
þróuninni. Þaö veröur ekki gert
meö mótmælum og hundshaus,
eins og ég óttast þó af mýmörg-
um dæmum aö liklegast sé hér-
lendis. Það gerist meö þvl aö
menn ræöi opinskátt og hleypi-
dómalaust um hina nýju tækni
og hvernig eigi aö bregöast viö
henni. Hætt er viö að annars geti
engir átt kaup viö listamenn
nema mjög fjársterk fyrirtæki,
sem nota list þeirra I
auglýsingaskyni, og svo rlkis-
valdiö sjálft. Þá mun mörgum
þykja þröngt fyrir dyrum, bæði
listamönnum og ekki siöur neyt-
endum, hinum almennu borgur-
um, sem eiga fullkomin tæki, en
fá einungis ritskoðaö eöa rikis-
framleitt efni til aö njóta.
Einn opinber embættismaöur,
útvarpsstjóri, hefur sýnt skiln-
ing á þvi að fylgjast þurfi meö
hinni nýju tækni og komið af
staö umræöu, um, hvernig
bregöast skuli viö. henni. Þaö er
honum til sóma, en vib þessa
fyrstu rannsókn má ekki láta
sitja. Þetta mál snertir alla,
löggjafarvald, embættismenn,
listamenn og þó fyrst og siðast
almenning, sem á aö njóta
hinnar nýju tækni sjálfum sér til
ánægju og gagns.
J