Vísir - 28.07.1980, Blaðsíða 9

Hítaveita Reykjavíkur:
vtsm
Mánudagur 28. júli 1980
SHERUM H MEINSEMDINNI.
BREYTUM ViSITðLUKERFINU
Feiknalegar umræöur hafa aö undanförnu oröiö^
um fjárhagsstööu Hitaveitu Reykjavíkur.
Menn greinir á um þörf Hitaveitunnar fyrir
hækkun á gjaldskrá. Jafnvel sæmilega greindir
menn telja# aö Hitaveitan eigi aö taka erlend lán til
framkvæmda sinna# og sé henni enginn vandi á
höndum að gera slíkt.
Svolítil athugun sýnir aö þessi leiö er ekki fær.
Gjaldskrá Hitaveitunnar er of lág til þess aö þola
þær erlendar lántökur, sem þyrfti til aö bæta úr
samdrætti í framkvæmdum undanfarinna ára.
Lítum nánar á máliö.
Hitaveitunni hefur verið
haldið niðri
Allan siðasta áratug hafa
hækkanabeiönir Hitaveitunnar
veriö skornar niður. Á sama
tima hafa flestar aðrar hitaveit-
ur fengið þær hækkanir, sem
þær óskuðu eftir.
Samanburður á gjaldskrár-
hækkunum nokkurra hitaveitna
á siðasta ári litur þannig út:
Hitaveita Selfoss
Hitaveita Suðureyrar
Hitaveita Seltjarnarness
Hitaveita Húsavikur
Hitaveita Reykjavfkur
teflt i tvisýnu.
Auðvitað þarf lika að athuga
aðra stækkunarmöguleika en
Nesjavallakostinn.
Sáralitið hefur verið unnt að
gera i þessum málum vegna
fjárskorts. Nú er svo komið, aö
Hitaveitan treystir sér ekki til
að leggja dreifikerfi I ný bygg-
ingasvæði og menn eru byrjaðir
að kynda ný hús á veitusvæöinu
með oliu.
Arið 1979
Gjaldskrárhækkanir
febr. ’79 ág. ’79 alls
32% 30% 71,6%
30% 40% 82%
20% 30% 56%
25% 15% 44%
15% 15% 32%
Ljóst er af þessum saman-
burði, þar sem hitaveitur eru
valdar af handahófi, að Hita-
veitu Reykjavikur hefur' ver-
ið haldið niðri. Ástæðan er
augljós. Visitölufjölskyldan býr
I Reykjavik og upphitunarþátt-
ur framfærsluvístölunnar mið-
ast við Hitaveitu Reykjavikur.
Með þvl að halda gjaldskrá
Hitaveitu Reykjavikur niðri má
hamla gegn iaunahækkunum i
landinu.
Þessu verður að breyta. Þó
skráin hér að ofan sýni aðeins
árið 1979, er mestallur ára-
tugurinn svipaður. Enda hefur
gjaldskrá Hitaveitu Reykja-
vikur sifellt farið lækkandi allan
áratuginn. Upphitunarkostn-
aður I Reykjavik er nú um 50%
lægri að raungildi en árið 1970.
Hitaveita Reykjavikur er gott
fyrirtæki og hefur getað lækkað
upphitunarkostnaðinn, en ekki
svona mikiö. Þessi mikla lækk-
un hefur sett fyrirtækið I veru-
iegan vanda.
Framkvæmdir hafa
dregist saman
Vegna þess, hversu verðlags-
yfirvöld hafa þvingað gjald-
skrána niöur, hefur fyrirtækiö
ekki getað ráöist i nauösynlegar
framkvæmdir. I 4 ár hafa bor-
anir eftir heitu vatni að mestu
verið skornar niður. Það er
mjög alvarlegt mál.
Dreifikerfi Hitaveitunnar
stækkar um sem næst hálfa
Akureyri á ári. Innan tiðar mun
þvi vatnsöflunin á heitavatns-
svæöunum í Mosfellssveit og
Reykjavik ekki duga lengur. Þá
þarf að ráðast i vatnsöflun
annars staðar og kostnaðar-
samar framkvæmdir. Helst
horfa menn í þvi sambandi til
Nesjavalla við Þingvallavatn.
Hitaveitan á þá jörö og hún er
stabsett á háhitasvæði Hengils-
ins.
Þar sem þarna er um háhita-
svæði að ræða, þarf að fram-
kvæma timafrekar og kostn-
aðarsamar rannsóknir, svo ekki
veröi um annað Kröfluævintýri
að ræða.
Hitaveitan hefur ekki haft fé
til slikra rannsókna á undan-
förnum árum. Framtið og
öryggi veitunnar er þvl mjög
Hér er um grafalvarlegt mál
að ræða.
Margir liggja Hitaveitunni á
hálsi fyrir aö taka ekki erlend
lán til framkvæmda og telja
jafnvel þessa afstööu hitaveitu-
stjóra fyrst og fremst pólitiska.
Hitaveitustjóri vilji rikisstjórn-
ina feiga og stefni að þvi að
ganga af niðurtalningarstefn-
unni dauöri.
Þeir hinir sömu, sem þessu
halda fram, skoba ekki máliö
niður i kjölinn.
Hér er um að ræða mál, sem
enginn Reykvikingur getur látið
þegjandi fram hjá sér fara.
Hvers vegna ekki erlend
lán?
Þeir, sem mæla gegn hækkun
gjaldskrár Hitaveitunnar,
benda á að hreinar tekjur
hennar séu miklar og þær fram-
kvæmdir, sem ekki sé unnt að
fjármagna meö greiðsluaf-
gangi, skuli fjármagna meb lán-
tökum.
Eins og að framan segir,
hefur framkvæmdaþörf Hita-
veitunnar vaxið, vegna litilla
fjárráöa og þar af leiðandi litilla
framkvæmda á undanförnum
árum.
1 áætlunum Hitaveitu Reykja-
vikur kemur fram, aö fram-
kvæmdaþörfin er á bilinu 3000
til 3500 milljónir króna á ári
fram til 1985, og er þá reiknað á
verðlagi i nóv. 1979, eða 4100 til
4800 m. kr. á verðlagi i dag.
Sem sagt, framkvæmdaþörfin
er nokkuð jöfn á hverju ári.
A þessu ári vantar um 2000 m
kr. til þess að ljúka fram-
kvæmdaþörf ársins.
Nú skulum við búa til litiö ein-
falt reikningsdæmi. Við skoðum
stöðu Hitaveitunnar fram til
1985 og mibum við að veitan fái
ekki lagfæringu á gjaldskrá
sinni, hins vegar fái gjaldskráin
eins og hún er nú að fylgja verð-
lagi til 1985.
Við veröum að gera ráö fyrir,
að Hitaveitan haldi uppi naub-
synlegum framkvæmdum á
þessum tima og taki lán til
þeirra eftir þvi sem þarf.
Til þess að einfalda dæmið,
reiknum viö allar tölur á verð-
lagi eins og það er I dag, en það
jafngildir einfaldlega þvi, ab
neðcmmcxls
þar sem við lögöum af stað meb hreinar ráðstöfunartekjur 1600 m.
kr. mínus afborganir 600 m. kr. - 1000 m. kr. verður niöurstaöan:
Hreinar ráðstöfunartekjur Hitaveitu Reykjavikur:
1981 1982 1983 1984 1985
774 346 -i-260-rl020-rl910
Guðmundur G. Þórarinsson
aiþingismaður hrekur I grein
þessari rök þeirra sem andvfgir
eru gjaldskrárhækkun Hita-
veitu Reykjavlkur og fuilyrðir
að Hitaveitan verði að óbreyttu
komin I algjört greiðsluþrot
innan fimm ára.
gjaldskrá hækki i takt við verð-
lagsþróun og gengisskráning
fylgi henni lika.
Arleg lántaka er þá um 2000
milljónir króna. A siðasta ári
var rekstrarafgangur Hitaveit-
unnar um 1600 milljónir króna,
eftir um 1000 milljón kr. af-
skriftir.
Af þessu fara um 600 milljónir
til afborgana af lánum árlega.
Til ráöstöfunar eru þvi
1000+1000 m. kr. - 2000 m. kr.
árlega.
Til einföldunar miðum við við
að þessi afkoma haldist, en
framkvæmdir hvers úrs auka
tekjurnar nokkuð.
Við reiknum meö, að ný hús
tengist veitunni sem nemur um
800.000 rúmmetrum á ári og
reynslan sýnir, að vatnsnotkun-
in er um 1.7 rúmmetrar pr.
rúmm. húss á ári. Rúmmetri
vatns er seldur á kr. 157.30 og
tekjur veitunnar aukast þá um
800.000x1.7x157.3 = 214 milljónir
króna á ári.
Með öðrum orðum rekstrar-
tap upp á 260 m. kr. árið 1983,
sem eykst i rekstrartap upp á
tæpa tvo milijarða árið 1985.
Frá þessu dragast afskriftir,
sem nema 1000 m. kr. á ári.
Niðurstaðan er þvi sú, að árið
1985 þyrfti Hitaveitan að taka
lán að upphæð 1000 m. kr. til
þess að geta staðið I skilum við
lánardrottna.
Liklegt er að einmitt þá væri
komiö að stórframkvæmdum I
vatnsöflun og til þeirra þyrfti
stórar erlendar lántökur.
Samkvsmt þessari athugun
er Hitaveitan þá komin i algjört
greiðsluþrot.
Algjört greiösluþrot
Þessi einfalda athugun sýnir,
aö Hitaveitan þolir ekki nema
óverulegar lántökur með núver-
andi gjaldskrá.
Dæmir gerir ráö fyrir aö hér
eftir til 1985 haldi gjaldskráin i
við veröbólgu.
Dæmið gerir ráð fyrir aö
nauðsynlegar framkvæmdir
verði fjármagnaöar til 1985 með
lántökum.
Dæmið sannar, að þessi leið
er ekki fær. Arið 1985 verður
Hitaveita Reykjavikur algjör-
lega greiðsluþrota, ef hún reyn-
ir að halda uppi nauðsynlegum
framkvæmdum vib núverandi
gjaldskrá.
Menn geta breytt þeim for-
sendum sem dæmið gengur út
frá, á ýmsa lund, en niburstaban
veröur alltaf sú sama.
Fjárhag Hitaveitu Reykja-
vikur er stefnt I algjört óefni.
Með þvi aö draga úr rann-
sóknum og vatnsöflun er öryggi
veitunnar stefnt I algjöra tvi-
sýnu meö ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum.
Nauövörn hitaveitustjóra er
þvi að draga úr framkvæmdum
við dreifikerfin.
Atlaga Zoegaættarinnar
að ríkisstjórninni
Misvitrir stjórnmálamenn
hafa kallaö nauðvörn hitaveitu-
stjóra atlögu aö rikisstjórninni.
Slika menn skortir hinn dýpri
skilning á rekstri fyrirtækja.
Dæmið hér aö framan sýnir
ljóslega, hve alvarleg staðan er.
Menn mega heldur ekki
gleyma þvi, aö hækkunarbeiöni
Hitaveitu Reykjavikur kemur
ekki bara frá hitaveitustjóra. 1
stjórn veitustofnana Reykja-
vlkurborgar sitja fulltrúar allra
stjórnmálaflokkanna. Þessir
ábyrgu, kjörnu fulltrúar sam-
þykktu 60% hækkunarbeiöni
samhljóða.
í borgarráði Reykjavikur
samþykktu fulltrúar Fram-
sóknarflokks, Alþýðubanda-
iags, Alþýðufiokks og Sjálf-
stæðisflokks þessa hækkunar-
beiðni. Albert Guðmundsson sat
hjá.
Menn virðast gleyma þvi, að
kjörnir fulltrúar allra stjórn-
málaflokka i borgarstjórn
Reykjavikur hafa gert þessa
hækkunarbeiöni að sinu máli.
Arásir á hitaveitustjóra, sem
er valinkunnur sómamaður,
sem hefur helgað fjölmörg ævi-
ár sin þvi, að byggja upp og efla
þetta besta fyrirtæki Reykvlk-
inga, eru þvi fyrir neðan allt
velsæmi.
Það má vel vera, aö hitaveitu-
stjóri standi i þeim armi Sjálf-
stæðisflokksins, sem ekki styöur
rikisstjórnina. Ég held hins
vegar, að hann gæfi sinum
flokksmönnum ekkert eftir, ef
málefni hitaveitunnar væru
annars vegar. Raunar sýnir
barátta hans i borgarráði her
fyrr á árum þaö ljóslega.
úrbætur veröa aö fást
Að framansögðu er ljóst, að
útilokað er, að fella gjaldskrá
Hitaveitunnar inn I niðurtaln-
inguna án leiðréttingar.
Rangur vlsitölugrundvöllur
og visitöluspil allra rikisstjórna
eru ástæðan fyrir þvi, hvernig
komið er.
Leiðrétting nú er stöðugt i
hættu I framtiðinni, ef visitölu-
útreikningum veröur ekki
breytt. Reykvikingar geta ekki
hýst visitölufjölskylduna lengur
með þessum afleiðingum.
Eðlilegast er allra hluta
vegna, að gjaldskrá Hitaveitu
Reykjavikur veröi leiðrétt I
áföngum.
Hækkun 1. ágúst þyrfti að
vera 20-30% meö þvi hugarfari
að halda áfram að lagfæra stöðu
veitunnar.
Reykvikingar verða að standa
vörö um Hitaveituna og sam-
einast um það, að láta ekki
koma fjárhagsstöðu hennar
niður I sömu stöðu og Lands-
virkjun er nú eða jafnvel frysti-
húsin.
Fyrir Reykvikinga væri eöli-
legast að taka gjaldskrá Hita-
veitunnar út úr framfærsluvisi-
tölunni. Reykvikingar þurfa
ekki aö óttast kjararýrnun af
þeim sökum. Þeir eiga Hitaveit-
una og sterk Hitaveita er kjuru-
bót fyrir þá.
Tekjuafgangur veitunnar fram til 1985 yrði þá i milljónum króna:
1981 1982 1983 1984 1985
1000 1000 1000 1000 1000
+ 214 214 214 214 214
+ 214 214 214 214
+ 214 ‘214 214
+ 214 214
+ 214
Tekjuafgangur alls 1214 1428 1642. 1856 2070
+ afskriftir 1000 1000 1000 1000 1000
Til ráðstöfunar 2214 2428 2642 2856 3070
Til þess að fullnægja framkvæmdaþörf, þarf lántaka hins vegar
að vera 2000 m. kr. árið 1980. Erlend lán væri liklega unnt að fá til 10
ára með 12% vöxtum.
Arið 1981 væri þá afborgun lánsins um 200 m. kr. og vextir 240 m.
kr. eða alls 440 m. kr.
Tekjuaukning er hins vegar aðeins 214 m. kr. Ariö 1981 mundi þvi
þrengja aö fjárhag Hitaveitunnar og slöan ár frá ári. Gerum samt
ráð fyrir, aö henni dygði að taka 2000 m. kr. lán árlega fram til 1985
til þess að fullnægja framkvæmdaþörf. Greiðslubyrði veitunnar
mundi þá aukast þ.e. afborganir+vextir árlega sem hér segir:
Aukin greiðslubyrði veitunnar fram til 1985 yrði þá I millj. kr.:
1981 1982 1983 1984 1985
440 416 392 368 344
440 416 392 368
440 416 392
440 416
440
Aukin greiðslubyrði alls: 440 856 1248 1616 1960
Af þessu leiðir, að Hitaveita Reykjavikur kæmist fljótlega I al-
gjört greiðsluþrot.
Rýrnun ráðstöfunartekna árlega á timabilinu yrði þá tekjuaukn-
ingin minus aukin greiðslubyrði eða sem hér segir:
t milljónum króna:
1981 1982 1983 1984 1985
226 428 606 760 890