Vísir - 30.07.1980, Blaðsíða 5

Texti: Guft-
mundur
Pétursson
vlsnt
Miftvikudagur 30. júli 1980
til slátrunar. Með þá var flogift til
Sovétrikjanna.
En samhugur Tékkanna geröi
Rússum erfitt um vik aft finna
leppa, sem tefla mætti fram i staft
þessa. Finna varft einhverja
málamiftlun. Svoboda forseti tók
Mlynar og aftra úr miftstjórninni,
sem ekki höföu verift handteknir,
til Kremlarkastala. Dubcek var
siftar færftur þangaft nær
örmagna af þreytu.
Næstu tvo dagana reyndu
Tékkar og Slóvakar aft fá andófs-
menn heima fyrir til þess aö ná
fram einhverri eftirgjöf hjá
Sovétmönnum. Þeir þóttust æriö
gera meö þvi einu aö leyfa
Dubcek enn aö vera á meöal
þeirra. Og i ljós kom, aö tékk-
nesku leiötogarnir voru ekki
alveg eins samstilltir og i fyrstu
virtist. Fyrir utan svikarana, sem
sýndu sig strax fyrir innrásina,
reis Gustav Husak upp og ætlaöi
sér greinilega aö notfæra sér
stööuna til eigins metoröaklifurs.
Kosygin sagöi viö Mlynar:
„Félagi Husak er mjög
hæfur maöurog ágætis komm-
únisti. Viö höfum ekki kynnst
honum persónulega áöur, en
höfum fengiö mikiö álit á honum
hérna.” — Voriö 1969 tók Husak
viö af Dubcek og hefur slöan
stjórnaö Tékkóslóvakiku fyrir
Rússa meö haröri hendi.
ÖDolandi
fyrir Kreml
A lokafundinum i Moskvu flutti
Dubcek rökfasta og hrifandi ræöu
til varnar umbótasocialisma.
Brezhnev svaraöi, og fannst
Mlynar þaö eina athyglisveröa
ræöan meöal þeirra, sem
Rússarnir fluttu yfir þeim. Orö
Brezhnevs eru athyglisverö
lesning i dag. Eins og „fööur-
landsvinur, sem haföur hefur
veriö fyrir heffilega rangri sök”
veittist Brezhnev aö Dubcek fyrir
aö hafa sniögengiö vilja Moskvu
og hundsaö hans eigin ráö, sem
hann haföi persónulega veitt
Dubcek. Hann lýsti þvi yfir, aö
voriö i Prag tefldi i hættu skipan
mála i Evrópu, eins og þeim haföi
veriö hagaö eftir styrjöldina, en
þaö haföi einungis náöst fyrir
óheyrilegar fórnir Sovétrikjanna.
Slikt væri óþolandi. Tékkóslóvak-
Ia og önnur Austur-Evrópuriki
væru tengd Sovétrikjunum til eil-
iföar. Skipulagiö upp úr lokum
siöari heimstyrjaldarinnar væri
óhagganlegt, „og viö erum reiöu-
búnir aö verja þaö, jafnvel þótt
viö veröum aö hætta á nýja
styrjöld til þess,” hefur Mlynar
eftir Brezhnev.
Horfnlr í
skuggann
Þær vonir, sem Mlynar og
félagar geröu sér um, aö meö
samkomulaginu i Moskvu mætti
bjarga einhverju af vorinu I Prag,
reyndiust falsvonir. Innan fárra
mánaöa haföi Dubcek veriö fjar-
lægöur úr embætti og tveim
árum siöar haföi Mlynar og
tugum þúsunda annarra umbóta-
sinna veriö visaö úr kommúnista-
flokknum. Hundruö þeirra voru
fangelsaöir, en Mlynar slapp viö
handtöku og varö aö láta litiö á
sér bera. Nú býr hann á vestur-
löndum. Dubcek eins og
hundruöir þúsunda fylgismanna
hans hvarf i skugga hinna miöur
þóknanlegu. Hann starfar sem
skrifstofumaöur hjá skógarráöi
Slóvaka.
Þaö eru tólf ár siöan, en bók
Mlynars er nokkur árétting um
þá áhættu, sem Sovétmenn eru
reiöubúnir aö taka til þess aö viö-
halda eöa jafnvel þenja út heims-
veldi sitt.
Forðum voru þeir
bræður samrýmdir og
er þessi mynd tekin
einhvern tima, þegar
Jimmy, eftir að hann
flutti i Hvita húsið,
heimsótti Billy i
bensinstöðina hans i
Plains i Georgiu. —
* Siðan hefur Billy ýmis-
legt gert, sem ekki er
að skapi bróður hans og
hefur raunar spillt
fyrir Jimmy.
Bílly splll-
ir mðsulelk-
um Jimmy
brðður I
pólitík
Libýuviöskipti Billys, bróöur
Carters Bandarikjaforseta, valda
forsetanum slikum áhyggjum, aö
hann bauöst til þess i gærkvöldi
aö koma sjálfur i vitnastúkuna
fyrir rannsóknarnefnd þingsins.
1 stuttu sjónvarpsviötali i
gærkvöldi sagöi Jimmy Carter,
aö hann væri ekki i minnsta vafa
um, aö staöreyndirnar mundu
sýna, aö Billy heföi ekki minnstu
áhrif haft á ákvaröanir forsetans
um Libýu.
.JEinnig mun koma i ljós, aö
hvorki ég né neinn á minum veg-
um hefur nokkurn tima reynt aö
hindra rannsókn dómsmálaráöu-
neytisins á viöskiptum bróöur
mins,” sagöi Carter.
Siöustu tvær vikurnar hefur
Billy Carter dregist inn i umræð-
ur um peningagreiöslur, sem
bróöir hans hefur þegiö af Libýu-
stjórn — og viöurkennt, aö væru
fengnar, vegna þess aö bróöir
hans Jimmy væri forseti USA.
Sett hefur veriö á laggirnar nefnd
á vegum þingsins til þess aö rann-
saka, hvaöa þjónustu Billy hafi
innt af hendi fyrir Libýu i staöinn.
Carter verður ólík-
lega haggað úr
framboðssæti
Innan Demókrataflokksins ætla
menn, aö Carter forseti muni
standa af sér óánægjuviðbrögð
manna vegna tengsla Billys
bróöur sins viö Libýu og veröa
útnefndur forsetaframbjóðandi
flokksins. — Annaö mál þykir svo,
hvaöa áhrif þaö muni hafa á
kosningarnar 4. nóvember.
Hópur ungra fulltrúadeildar-
þingmanna flokksins byrjaöi á
sunnudaginn aö leggja drög aö
þvi, aö Carter og hans helsti
keppinautur um útnefninguna,
Edward Kennedy, öldunga-
deildarþingmaður, þokuöu til
hliöar, svoaölandsþing flokksins,
sem kemur saman til út-
nefningarinnar i næsta mánuöi,
verði frjálst aö þvi aö velja annan
frambjóöanda. Vildu þeir, aö full-
trúar yröu óbundnir af forkosn-
ingunum.
Þeir töldu sig hafa fjóra
hugsanlega frambjóöendur,
Walter Mondale, varaforseta,
Edmund Muskie, MorrisUdall og
Henry Jackson, en allir þeir f jórir
hafa áöur stefnt aö forsetaem-
bættinu, en mistekist. — Muskie
og Mondale flýttu sér siðan aö
lýsa þvi yfir, aö þeir styddu Cart-
er og vildu, aö nöfn þeirra yröu
strikuö út af listanum.
Þessir ungu uppreisnarmenn
njóta ekki þeirra áhrifa eöa fylgi
fulltrúa, aö liklegt sé, aö þeir fái
vilja sinn fram.
Carter forseti, sem sigraöi i 24
forkosningum af 34 tryggöi sér
2.000 fulltrúa á landsþinginu, sem
er langt yfir þvi lágmarki, er
duga mundi til útnefningar.
Kennedy öldungardeildarþing-
maöur hefur 1200 fulltrúa á bak
viö sig.
Spá kolum 09 kjarn-
orku melrl hlul I
orkueyðslu framUðar
Horfur i orkumálum eru annars
þannig útlistaöar i skýrslunni:
Jarögasbirgöir heimsins eru
taldar fara minnkandi þaö sem
eftir er þessarar aldar. Upp úr
árinu 2000 muni notkun þess
minnka verulega vegna minn-
kandi framboðs og vegna annarra
gastegunda, sem i boöi veröa.
Jarögas mun hækka i veröi á
þessum áratug, en veröa samt
ódýrara en olia. — Kolaeyösla til
þess aö knýja raforkuver mun
aukast i' Bandarikjunum Ut næsta
ár um 7,2% á ári, en 4,6% á ári
hverjueftir 1981. — Notkun kjarn-
orku, sem aöalorkugjafa i heim-
inum, mun aukast. Hlutur hennar
var 3,8% áriö 1978, en veröur orð-
inn 9,2% áriö 1990 og 14,8% áriö
2020.
Breyting á orkunotkun I heim-
inum á næsta áratug mun draga
úr eyöslu oliu og auka notkun
orkugjafa eins og kola, jarögass,
vatnsvirkjana, varmaorku og
kjarnorku, eftir þvi sem orku-
málaráö Bandarikjanna spáir.
í skýrslu til þingsins segir
ráöiö, aö Bandarikin muni snúa
sér I auknum mæli aö kolum, og
hlutur USA i oliubrennslu heims-
ins I dag veröi kominn úr 36%,
niöur i 29% áriö 1990.
Spáir ráöiö þvi, aö i öörum
löndum muni menn reiöa sig meir
á gas og vatnsaflsvirkjanir,
varmaorku og kjarnorku. T.d.
muni Frakkland veröa mjög háö
kjamorkunni eftir tiu ár.
Þykjast menn sjá, aö miöaö viö
núverandi peningagildi veröi
ollufatiö komiö úr 21.50 dollar upp
i kannski 44 dollara áriö 1990 (eöa
aö minnsta kosti 27 döllara).
I skýrslunni er ætlaö, aö bensin,
sem selterá Bandarikjamarkaði,
veröi komiö úr 7,4 tunnum á dag
(eins og þaö var 1978) niöur i 5,9
tunnur á dag 1990.