Vísir - 13.08.1980, Blaðsíða 16

HORRÆN FARANDSYN-
ING A VERKIIM KVENNA
Um siðustu hclgi lauk I
Malmö sýningu á verkum eftir
47 listakonur af Noröurlöndun-
um. Hugmyndina ab þessari
kvennasýningu áttu þær Mari-
anna Agren frá Sviþjóö og Berg-
Ijót Kagnars frá islandi, en hán
iæröi viö Listaháskóiann f
Kaupmannahöfn og hefur veriö
þar búsett undanfarin ár.
Sýningin er farandsýning og
veröur hér aö Kjarvalsstööum í
april 1981. Sex íslenskar konur
eiga myndir á sýningunni, þær,
Bergljdt, Valgeröur Bergsdótt-
ir, Sigrföur Björnsdóttir, Edda
Jónsdóttir Borghildur óskars-
Eiga íista-
konur eitt-
hvaO sam-
eiginlegt?
Listakonur láta æ meira aö
sér kveöa á Noröurlöndunum.
Þessu er ekki eingöngu aö
þakka kvenréttindahreyfingu
sjöunda og áttunda áratugsins,
en samhygö kvenna sem sprott-
iö hefur upp úr jarövegi jafn-
réttisbaráttunnar hefur þó
óneitanlega oröiö listakonum
lyftistöng. Sjálfstraust, gagn-
kvæm aöstoö, áhugi og stolt yfir
afrekum kynsystranna, gagn-
kvæm gagnrýni... allt þetta hef-
ur oröiö aö mikilvægum þáttum
i starfi listakvenna.
En hvaö er svona sérstætt viö
listaverk kvenna?
Eru viöfangsefnin önnur en
karla? Eru aöferöirnar ööru
visi? Eru viöhorfin önnur?
1 listasögunni er aö finna goö-
sögnina um afburöalistamann-
inn. Hann helgar lif sitt listinni
og vinnur miskunnarlaust og al-
einn aö framgangi hugsjóna
sinna. Hann er háöur þrælum
(eiginkonu t.d.) hvaö varöar
fæöuöflun, matreiöslu og hrein-
gerninga.Börnin eru tálmi á
veginum, amstur hversdagsins
er þreytandi, listin gengur fyrir
öllu.
Listakonur eru aö reyna aö
hrófla viö þessari goösögn.
Vinarþel samúö meö tilfinn-
ingum annarra, þátttaka 1
hversdagslegum hlutum þurfa
ekki aö hefta þroska listsköpun-
arinnar — þvert á móti getur
hún verib innblásandi og upp-
örvandi. En listiökun gerir kröf-
ur til kvenna, til gæöa verkanna
og tilraunir meb efni og aöferöir
taka tima. bess vegna veröa
listakonur aö skipuleggja tima
sinn, ef „jafnvægi náttúrunnar”
á ekki aö raskast. E.t.v. veröur
þaö til þess aö þessar konur
finni nýjan lifsstil, skapi þeim
samvinnu og samlyndis.
Þær listakonur, sem sýna á
þessari sýningu, eru fulltrúar
margra kynslóba og margra aö-
feröa. Skoöandi veröur aö gera
upp viö sig, hvort myndirnar
eigi eitthvaö sameiginlegt, sem
gefur til kynna aö þær eru allar
málaöar af konum. Ef ég sjálf
ætti aö benda á eitthvaö þess
háttar, myndi ég nefna tilraunir
listakvennanna allra til aö lýsa
raunveruleikanum i kring um
okkur, án þess aö reyna um leiö
aö búa til fullkomnar fyrir-
myndir. Þaö ætti aö vera auö-
veldara fyrir okkur konur aö
lýsa hlutunum i raunmynd
sinni, þvi viö erum e.t.v. siöur
bundnar i klafa goösagna um
hvaö list og listamenn eigi aö
vera. Kari Kolfsen, Noregi.
dóttir og Björg Þorsteinsdóttir.
Hugmyndirnar aö baki sýn-
ingarinnar eru best skýröar
meö þvi aö vitna i inngangsorö
Marianne Agren í sýningarskrá,
en þar segir hún m.a.:
„Persónulega finn ég hjá mér
sterka hvöt til aö miöia minni
reynslu og læra af reynslu ann-
arra kvenna. Ég held aö konur,
meö þvi aö vinna saman, geti
stutt hverja aöra, leyst einstak-
iingseöli sitt úr böndum og auk-
iö þoriö til aö lýsa þvi, sem áöur
haföi veriö bælt niöur eöa gert
aö feimnismáii”.
Sýningunni er sem sagt ætlaö
Verk eftir Mette Schau frá
Noregi
SiÍi'B^assssSSSSBS

„Pa trasmattan: Afrikansk
docka” eftir sænsku listakon-
una Lenke Rothman.
aö efla samstööu kvenna og
samvinnu. Þátttakendur voru
valdir af þeim Marianne og
Bergljótu Ekkert þema var sett
fyrir, og ef dæma má af skrifurn
um sýninguna og af sýningar-
skrá, eiga listakonurnar ekkert
annaö sameiginlegt annaö en
þaö aö vera aliar kvenkyns.
Danski myndlistargagnrýn-
andinn Helien Lassen bendir á
þetta i grein um sýninguna:
segist óafvitaö hafa ieitaö eftir
mælikvaröanum sem val mynd-
anna byggöist á og aö einhverju
sameiginlegu — en fundiö hvor-
ugt. Listakonurnar eru á öllum
Borghildur
Eftir Inari Krohn frá Finnlandi
Verk eftir Unni Löwe frá
Noregi.
aidri, þær nota alls konar tækni
og takast á viö alls konar viö-
fangsefni. Sá grunur læöist aö
manni aö tilgangur sýningar-
innar hafi einmitt veriö sá, aö
sýna hversu ólik verk kvenna
eru, eins og til aö afsanna aö til
sé einhver „konu-list”. Sænska
greinin I sýningarskrá hefst á
þessum oröum:
„En konulegt!” heyri ég ein-
hvern segja, sem er aö skoöa
mynd eftir mig. í hvert sinn sem
ég heyri þessi orö, sækir aö mér
þunglyndi: hvers vegna eru þau
mér ekki gullhamrar? Hvers
vegna gleöja þau mig ekki?”
Edda
Hvers vegna er svona sýning
nauösynleg?
Þegar viö viröum fyrir okkur
listaverk og dáumst aö þvi,
kynni okkur aö renna I hug, aö
listamaöurinn búi yfir óvenju-
legum styrk, og guödómlegum
mætti sem gerir hann frábrugö-
inn okkur hinum, sem látum
okkur nægja aö lifa i viöjum
vanans eins og vængstýföir
fuglar.
Eru karlar einir færir um aö
losna úr viöjunum?
Nei!
Ef viö litum i kring um okkur,
veröur ljóst, aö hugmyndafræði
samfélagsins og þaö sjálft er
Þrándur á framgötu konunnar.
Einn Þrándur eru ólik viö-
brögö konu og karls viö barns-
gráti.
Kona, sem er aö einbeita sér
aö þvi ab skapa listaverk,
hrekkur viö ef hún heyrir barn
gráta, gleymir listinni, hverfur i
snatri til barnsins og huggar
þaö.
Karlinn, aftur á móti, sem er
truflaöur af grátandi barni,
bregöst allt ööru visi vib. Hann
fer sjálfur að hljóöa, baðar út
öllum öngum og ef þaö hefur
engin áhrif, hleypur hann út til
aö hugga eigin sál á næstu krá.
Seinna heldur hann áfram að
vinna aö list sinni. Ef hann er
duglegur, þrauteigur (og hepp-
inn) tekst honum e.t.v. að veröa
frægur. En konan, með barnið i
fanginu, veröur sannfærð um aö
hún sé minni máttar. Hún kann
enga leið til aö sanna aö hún lika
hafi neistann innra meö sér.
Þetta á jafnt við um islenskt
samfélag eins og önnur. Þær fáu
listakonur, sem Island á, hafa
annaö hvort oröið aö neita sér
um hjónaband og börn, eöa þá
þær hafa gifst seint.
Barnauppeldi tekur 20 ár af
llfi konu. 20 bestu árin. Aö
Þetta er ekki óvitlaus spurn-
ing og sýningunni er e.t.v. ætlað
að svara henni, a.m.k. velta
vöngum yfir henni.
Styrkur fékkst frá Menning-
arsjóði Norðurlanda og Malmö
Kunsthalle, þar sem sýningin
byrjaði ferð sina um Norður-
iöndin, til að koma henni á lagg-
irnar. Það verður forvitnilegt að
skoða hana hér á Kjarvalsstöð-
um I vor, og velta fyrir sér hug-
myndunum sem að baki liggja.
Til gamans fylgja hér fleiri orð
úr sýningarskrá, en i henni eru
greinar frá hverju Norðurland-
anna. MS.
Valgerður
árangurinn á listabrautinni
veröi rýr, er ekki vegna þess aö
hæfileikarnir kunni ekki aö vera
fyrir hendi. Konan leitar áfram
aö listamanninum i sjálfri sér.
Ævisaga islenskrar listakonu:
Hún ólst upp á sveitabæ, ein 16
barna. Ung, fátæk, rauöhærö og
lifsþyrst fór hún til vinnu i
Reykjavik. Blýanturinn kostaði
meira en þaö sem hún fékk i
laun fyrir einnar stundar vinnu.
En hún var ákveðin i að veröa
listakona, lagöi fyrir og fór I
kvöldskóla.
Hún varö ólétt eftir mann af
góðu fólki — betra fólki en hún
sjálf. Fjölskylda hans var
harmi slegin, vinnukona meö
listadellu var ekki nógu góö
handa syninum. Þaö slitnaði
upp úr sambandinu.
En vinnukonan gaf ekki
drauma sina upp á bátinn. Aður
en yfir lauk, komst hún i Lista-
háskólann i Kaupmannahöfn.
Hún giftist, eignaðist börn og
bjó i Kaupmannahöfn. Ibúöin
var svo lítil aö hún þurfti aö nota
hurð sem málaragrind. Henni
tókst þó aö mála i a.m.k. 15
minútur á dag meðan börnin
voru ung. Eftir að þau fóru aö
heiman, helgaöi hún lifi sinu
málaralistinni og náöi örlitlum
frama. En þá kom i ljós að hún
var meö krabbamein. Hún lést
rúmlega fimmtug.
Viö konur erum sterkar, en
blákaldur raunveruleikinn lok-
ar okkur inni i búri. Vonandi
sýnir þessi sýning, að þaö eru
margar konur sem reyna aö
brjótast út og að margar konur
hafa sköpunarmátt.
Við veröum að vinna saman.
Viö veröum aö örva hverja
aðra. Mælikvaröar karlasam-
félagsins gera þaö ekki.
Þvi karlar heyra aldrei börnin
gráta.
Inga Huld Hákonardóttir,
tsland.
Hvers vegna
kvennasýning?