Vísir - 15.08.1980, Blaðsíða 8

VÍSIR
Föstudagur 15. ágúst 1980
8
utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: Davió Guómundsson.
'Ritstjórar: Olafur Ragnarsson og Eliert B. Schrai. -
'Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guómundur G. Pétursson. Blaóamenn: AxeJ Ammendrup, Frióa
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónina MÍchaelsdóttlr, Kristln
Þorstelnsdóttir, AAagdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurjón Valdlmarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafstern. Blaðamaður á Akureyri: GIsli Sigur-
gelrsson. Iþróttir: Gylfl Krlstjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
‘Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexanderssón. Uflit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Slðumúla 14 slmi 86611 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr.SOOO á mánuði innanlands og verð I lausasölu 250 krónur ein-
tákiö. Visirer prentaöur I Blaöaprenti h.f. Slðumúla 14.
KMIPMATTUR KOMMAHNA
Hvort sem okkur likar betur
eða verr þá er það staðreynd sem
ekki verður umf lúin, að viðræður
um kaup og kjör og niðurstöður
þeirra koma okkur öllum við. Við
getum haft fyrirlitningu á
sjónarspilinu sem sett er á svið,
eða hræsni þeirra manna, sem
leika þar aðalhlutverkin. Okkur
getur reynst erfitt að skilja og
fylgjast með þeim prósentu-
reikningum og félagsmálapökk-
um, sem menn henda á milli sín
og við getum verið sammála um,
að stundum er líkast því, að
vissir menn telji það sitt einka-
mál hvernig kaupin gerast á eyr-
inni, þeir séu æviráðnir at-
vinnuþrasarar, sem lifi utan og
ofan við raunveruleikann í þjóð-
félaginu.
En þegar allt kemur til alls, þá
eru kjarasamningar hluti af
okkar eigin kjörum í bráð og
lengd. Þeir eru forsendur fyrir
lífskjörum og afkomu, jafnt
launamanna sem atvinnufyrir-
tækja.
Kjarasamningar og áhrif
þeirra hafa jafnframt verið ráð-
andi þáttur í þróun efnahags-
mála. Skemmst er að minnast
sólstöðusamninganna 1977, sem
gáfu launafólki umtalsverðar
launahækkanir. En þeir áttu eftir
að hafa afdrifaríkar afleiðingar
fyrir efnahagsþróun á íslandi.
Þeir ullu slikri sprengingu, að
allt okkar efnahagskerfi riðaði
til falls. Auðvitað kom þar fleira
til, og ósanngjarnt að skella allri
skuld á kauphækkanirnar einar
sér, en þá fór skriðan af stað,
hringekja vísítölunnar jók ferð-
ina og snjóboltinn hlóð utan á sig.
I örvæntingu sinni gerði stjórn
Geirs Hallgrímssonar tilraun til
að skerða sjálfvirka hækkun
verðbóta á laun með lagasetn-
ingu á þingi. Þetta var auðvitað
skerðing á gerðum kjarasamn-
ingum, takmörkun á launahækk-
unum, en jafnframt atlaga gegn
verðbólguvexti. Þetta var tilraun
til að draga úr f jölgun krónanna í
launaumslögunum, en gera þær
verðmeiri sem fengust, viðhalda
kaupmætti.
Verkalýðshreyfingin brást
ókvæða við. Hún taldi þetta sví-
virðilega árás á launakjörin. Hún
heimtaði samningana í gildi og
gaf út hátíðarlegar yfirlýsingar
um verndun kaupmáttarins.
Þessa sögu muna allir. Hún end-
aði með falli ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar og er raunar
orsök þriggja ríkisstjórna á þeim
stutta tíma, sem liðinn er.
I þeim hildarleik sem háður er
á vettvangi stjórnmálanna fer
margt fyrir ofan garð og neðan
hjá almenningi. Hann nennir ekki
að hlusta á humorlaust karp póli-
tíkusa og tekur með fyrirvara
þann slagorðafans, sem látlaust
heyrist. Almenningur f ylgist ekki
lengur með tölum, enda hafa
stjórnmálamenn lag á því að
misnota þæn
Menn eru jafnvel hættir að
bera virðingu fyrir krónutölum
eða launaupphæðum. Það er að
vonum.
I stað þess hefur athyglin
beinst að kaupmættinum. Hver
er kaupmáttur þeirra launa sem
samið er um? Það skiptir máli.
Útreikningar á þróun kaupmátt-
ar og samanburður á milli ára, er
raunhæfasta leiðin til að mæla
ágæti samninga eða frammi-
stöðu verkalýðsforingja. Og það
er sú viðmiðun.sem sjálfskipaðir
einkavinir verkalýðshreyfingar-
innar í Alþýðubandalaginu hafa
lagt mesta áherslu á.
Alþýðubandalagið, flokkurinn
sem ærði launafólk til ófriðar
gegn ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar, sór þess dýra eiða
að standa vörð um kaupmáttinn.
Þessi flokkur hefur nú setið í
ríkisstjórn í tvö ár. Og árangur-
inn, hver er hann? Kaupmáttur
miðað við sólstöðusamningana
1977 hefur rýrnað um 16% I Þetta
er kaupmáttur kommanna. Þetta
er kaupmáttarrýrnun launa-
mannsins. Þetta er einkunnin
sem Alþýðubandalagið hefur
kallað yfir sig.
Áfangaskýrsla stlórnarskrárnefndar:
VERÐUR KOSINN VARfl-
FORSETIÍSLANDS?
Stjórnarskárnefnd hefur nii
sent frá sér áfangaskýrslu um
þau mál, sem veriö hafa til um-
ræöu á fundum nefndarinnar. 1
skýrslunni kennir ýmissa grasa
en Ijdst er, eftir lestur hennar,
aö engar ákvaröanir hafa veriö
teknar og ágreiningur er um
fjöimörg atriöi. 1 kjördæma-
málinu hefur t.d. engin afstaöa
veriö tekin til breytinga á kosn-
ingafyrirkomulagi en i skýrsl-
unni eru sagöir kostir og gallar
á þeim leiöum, sem nefndar
hafa veriö. Um önnur atriöi er
fjallaö almennum oröum. Hér
skal i örfáum oröum drepiö á
nokkur þeirra atriöa sem fram
koma I áfangaskýrslunni.
Þingið i einni málstofu
I nefndinni hafa oröiö miklar
umræöur um þaö, hvort æski-
legt sé aö gera þá breytingu á
skipan Alþingis,aö þingiö starf-
aði aöeins i einni málstofu.
Benda sumir á, aö þaö geti leitt
til meiri skilvirkni I störfum
þingsins og aö mál fengju þar
skjótari afgreiöslu en nú er. 1
þvi sambandi var höfö i huga
reynsla Dana og Svia af einni
málstofu. Amótikemur, aö meö
þeirri skipan geti veriö hætta á,
aö málfrelsi einstakra þing-
manna veröi verulega skert, og
aömálfengju þá ekki jafn vand-
aöa meöferö og nú.
Lagaráð þingmanna
1 umræöum um starfshætti
Alþingis hefur komiö fram sii
spurning hvort æskilegt sé, aö
auka valdsviö þingnefnda frá
þvi sem nii er. 1 þvi sambandi
var rætt um þann möguleika aö
fá þeim rannsóknarvald til aö
kanna mikilvæg mál. Þá komu
fram ábendingar um nauösyn
þessaöbæta mjög starfsaöstööu
þingnefnda og á þaö einkum viö
um aö fengnir veröi sérhæföir
menn til aö fást viö öflun gagna
og könnun mála. Einnig bar á
góma aö stofna sérstakt laga-
ráö, sem væri þingmönnum til
aöstoöar viö samningu laga-
frumvarpa og viö lagabreyting-
ar.
Um kosningarétt
og kosningaaldur
Rætthefur veriö um þaö hvort
timabært sé aö gera breytingar
á skilyröum kosningaréttar og
kjörgengis. Er þar fyrst og
fremst um aö ræöa aö fella
niöur skilyröi um óflekkaö
mannorö, en þaö er ekki lengur
skilyröi viö sveitarstjórnar-
kosningar, né til embættisgeng-
is hjá rikinu.
Þá var einnig rætt um hvort
lögheimili á aö vera kosninga-
réttarskilyröi, m.a. vegna
þeirra ' vandkvæöa, sem þaö
skapar islenskum námsmönn-
um og öörum sem timabundiö
starfa erlendis.
Þá uröu einnig miklar um-
ræöur um þaö, hvort rétt væri
aö lækka kosningaaldur úr 20
árum i 18 ár, einkum meö tilliti
til tengsla milli kosningaaldurs
og lögræöisaldurs.
Akvæði um hlutverk
stjórnmálaflokka
Fram komu hugmyndir um aö
æskilegt væri aö fjalla i stjórn-
arskrá um hlutverk og stööu
þingflokka og stjórnmálaflokka.
1 þessu sambandi var einnig
minnt á, aö til greina gæti komiö
aösetja ákvæöii'stjórnarskrána
um samtök vinnumarkaöarins.
Þeirri spumingu var varpaö
fram, hvort æskilegt væri aö
setja i stjómarskrána ákvæöi
um, aö fjárlög skuli afgreiöa
fyrir hver áramót, til aö tryggja
aö þeim hætti yröi haldiö i fram-
kvæmd. Minnt var á þá tillögu,
aö Alþingi geti ekki átt fmm-
kvæöi aö hækkun fjárlaga
heldur veröi tillögur um þaö aö
koma frá ríkisstjórninni á
hverjum tima.
Þjóðaratkvæði og
vald forseta
A fundum nefndarinnar var
fjallaö um þaö, hvort æskilegt
væri aö rýmka ákvæöi stjómar-
skrárinnar um aö skjóta mætti
Dr. Gunnar Thoroddsen, forsætisráöherra, formaöur stjómarskrár-
nefndar.
frumvörpum eöa löggjöf til
þjóöarinnar. NU er sá réttur
takmarkaöur viö breytingar á
kirkjuskipaninni og lög, sem
forsetinn hefur neitaö aö staö-
festa.
1 nefndinni komu fram þau
sjónarmiö, aö viö byggjum viö
fulltrúalýöræði, og þvi væri eöli-
legt, aö alþingismenn hefðu hér
siðasta oröiö. Þvi væri ástæða
til þess aö stjórnarskrarbinda
þjóöaratkvæöi.
I umræöum um valdsviö og
verkefni forseta íslands var
m.a. rætt um breytingar á á-
kvæöum um vald forsetans til
þess aö synja lagafrumvarpi
staöfestingar. Yröi þaö þá á
þann hátt, aö fá honum i hendur
frestandi neitunarvald, þannig
aö lögin tækju ekki gildi fyrr en
þau heföu veriö samþykkt i
þjóöaratkvæöagreiöslu.
Þá bar einnig á góma I nefnd-
inni, hvort ástæöa væri til aö
gera þá stjórnarskrárbreyt-
ingu, aö forseti yröi ætiö aö vera
kjörinn meö hreinum meiri-
hluta atkvæöa.
Auk þess uröu umræöur um
þaö, hvort ástæöa væri til aö
gera breytingar um handhöfn
forsetavalds. í þvi sambandi
bentu sumir nefndarmenn á, aö
eölilegra gæti veriö aö kjósa
varaforseta um leiö og forseta-
kjör færi fram.
Af öörum atriöum sem rædd
hafa veriö á fundum stjórnar-
skrárnefndar má nefna ákvæði
um stjórnarmyndanir, þingrof,
umboösmann Alþingis, Hæsta-
rétt, Landsdóm, ákvæöi um
auölindir, umhverfisvernd og á-
kvæöi um breytingar á stjórnar-
skránni.
En eins og áöur segir eru eng-
ar tillögur nefndarinnar full-
mótaöar i þessum málaflokk-
um, enda er hér um aö ræöa á-
fangaskýrslu og nefndarmenn
eru á öndverðum meiöi um
mörg þeirra mála, sem hér hafa
veriö nefnd. —Sv.G.