Vísir - 20.08.1980, Blaðsíða 16

vísm
Miövikudagur 20. ágúst 1980
liMagdalena
Schram
Hrafn Gunnlaugsson skrifar:
Athugasemd
um athugasemd
i Visi þann 18. ágúst, gerir
Ólafur Ragnar Grimsson at-
hugasemd viö ummæli min f
blaöinu sl. fimmtudag, vegna
viötals um aösókn aö Óöali feör-
anna, þar sem bent var á aö
kvikmyndalist væri eina list-
greinin sem þyrfti aö greiöa
söluskatt hérlendis. Orörétt
sagöi ég: ,,Ef viö þyrftum ekki
aö greiöa söluskatt af myndinni
þá gætum viö hafist handa á
stundinni unt gerö nýrrar
myndar. Kvikmyndalist er eina
listin hérlendis, sem þarf aö
greiöa söluskatt”.
Þessi orö min veröa Ólafi
Ragnari ástæöa til ýmissa fu 11-
yröinga um kvikmyndagerö og
söluskatt af henni. Og veröur
vikiö aö þeim slöar.
Þaö hlýturaö gleöja alla kvik-
myndageröarmenn aö Ólafur
Ragnar Grimsson hafi áhuga á
Islenskri kvikmyndagerö og
blandi sér nú i þá umræöu sem
lengi hefur veriö I blööum. Sér-
staka ánægju vekur aö ólafur er
svo heppinn, aö loks þegar hann
lætur I sér heyra, þá tekur hann
upp hanskann fyrir Ragnar
Arnalds núverandi fjármála-
ráöherra sem reynst hefur
mestur baráttumaöur fyrir is-
lenskri kvikmyndagerö í oröi,
en minnstur á boröi. Var
sannarlega kominn timi til aö
einhver peppaöi Ragnar upp,
þvi Ragnari tókst I mennta-
málaráöherratiö sinni aö gera
aö engu, allar þær vonir sem
vaknaö höföu i brjóstum kvik-
myndageröarmanna á meöan
hann var bara venjulegur þing-
maöur.
Staöreynd er aö Ragnar flutti
frumvarp á þingi til stuönings
kvikmyndagerö þegar hann var
óbreyttur þingmaöur, en þegar
hann settist f ráöherrastólinn,
settist hann jafnframt á öll
frumvörp sem miöuöu aö þvi að
koma fótunum undir Kvik-
myndasjóö. Og ekki nóg meö
þaö, i fyrstu útgáfu fjárlaga
sem rikisstjórn sú sem hann var
menntamálaráöherra i lagöi
fram var gert ráö fyrir 30
milljónum f Kvikmyndasjóö,
sömu upphæö og Vilhjálmur
Hjálmarsson haföi veitt til
sjóösins áriö áöur, þegar hann
var stofnaður. Þetta þýddi
raunverulega lækkun á fjár-
munum sjóösins vegna verö-
bólgunnar. En til aö sjóöurinn
héldisamaverögildi þurftihann
aðverðaum þaö bil 45 milljónir.
Vegna vasklegrar framgöngu
Þorsteins Jónssonar, þáverandi
formanns Félags Kvikmynda-
geröarmanna, og stjórnar hans,
tókst að fá þessa upphæö hækk-
aöa upp I 45 milljónir og þóttist
Ragnar þá hafa unniö afrek.
Þessi upphæð var þó aöeins ör-
litiö brot þeirrar fjárhæðar sem
Ragnar vildi setja I sjóöinn á
meðan hann var bara þingmaö-
ur.
Ég læt hér staðar numiö með
þessa sögu, þótt margt mætti
rifja upp sem geröi hlut Ragn-
ars enn skringilegri.
En snúum okkur aö kjarna
málsins. Þaö hefur löngum ver-
iö eitt af aöalbaráttumálum is-
lenskra kvikmyndagerðar-
manna aö fá söluskatt afnuminn
af aögöngumiöum islenskra
kvikmynda. Astæöan er einfald-
lega sú aö verö aögöngumiöa á
islenskar kvikmyndir er þrefalt
hærra en á erlendar myndir.
Trúiega veit ólafur þetta ekki,
þvi honum hefur verið boöiö á
frumsýningarþeirra allra, ef ég
man rétt. Astæöan fyrir þessu
háa aögöngumiöaveröi, er ein-
faldlega sú aö þaö er mjög dýrt
aö gera kvikmynd, og eina leiö-
in til aö eiga von í aö hafa upp i
kostnaðer þetta háa verð. Þetta
veikir hins vegar mjög sam-
keppnisaöstööu Islenskra
mynda við þær erlendu, þvi ekki
er vist aö almenningur endist
alltaf til aö borga þrefalt verö
fyrir miöa, bara af þvi myndin
er islensk. Þaö er þvl ekki siöur
i hag áhorfenda að söluskattur-
inn sé afnuminn, sem myndi
m.a. gera kvikmyndagerðar-
mönnum kleift aö lækka aö-
göngumiðaverö aö islenskum
kvikmyndum.
Ragnar Arnalds geröist hins
vegar slikt göfugmenni aö setja
söluskatt af islenskum myndunf
I Kvikmyndasjóö, enþangaöfer
ekki ein króna af söluskatti af
erlendum myndum. 1 flestum
eða öllum nágrannalöndum okk
ar þar sem raunverulegir
menningarpólitikusar eru til, er
þvi nefnilega þannig variö aö
þarerenginn söluskattur lagöur
á kvikmyndir, en ákveöin pró-
senta af aögöngumiöaveröi
rennur i sjóö til að byggja upp
innlenda kvikmyndagerð. Auk
þess sem miöar innlendra
mynda eru niöurgreiddir. Hefur
Þorsteinn Jónsson skrifaö Itar-
legar greinar um fjármögnun
kvikmyndalistar i nágranna-
löndunum og m.a. sent greinina
til þingmanna, en trúlega hefur
Ólafur ekki lesið hana.
Ég sagði i Visi, aö ein af
ástæöunum til þess aö viö vær-
um ekki komnir i gang aftur,
væri söluskatturinn, einfaldlega
vegna þess, aö viö vitum ekki
hvaö nýjabrumiö og áhugi
áhorfenda á islenzkum mynd-
um endist lengi, til að þeir borgi
þrefalt aðgöngumiöaverð miöaö
viö erlendar myndir. Viö sem
Helga Hjörvar og Jakob Þór
Einarsson I hlutverkum slnum
I kvikmyndinni óöal feöranna.
(Ljósm. Ragnheiöur Harvey.)
geröum Óöal feöranna, lentum i
þvi aö setja Ibúöirnar okkar aö
veöi, ogvonuöumst aöeins til aö
sleppa frá þessu án fjárhags-
legra áfalla. Þar var teflt upp á
von og óvon. En hvaö meö þá
sem lenda kannski ekki eins
kyrfilega I lukkupottinum með
aösóknog viösem geröum Óöal
feöranna? ólafur ætlar kannski
aö biöja Ragnar um aö létta
söluskattinum af þeim, ef selja
á ofan af þeim íbúöirnar. En ef
Ragnar er nú bara hættur sem
fjármálaráðherra. Hvaö ætlar
Ólafur aö gera þá?
En vikjum nú aftur aö þeim
oröum minum sem veröa Ólafi
hvatning til fyrstu umfjöllunar
sinnar um fjármögnun kvik-
mynda á Islandi. I athugasemd-
inni segir: „Ólafi Ragnari þótti
Hrafn vera heldur illa aö sér
hvað varöar söluskatt kvik-
myndalistarinnar. Eöa veit
Hrafn ekki af þeim breytingum
sem Ragnar Arnalds fjármála-
ráöherra gekkst fyrir I lok mai
s.l., nefnilega þeim aö sölu-
skattur af kvikmyndum rennur
allur i sérstakan kvikmynda-
sjóö, sem ætlaö er aö styrkja is-
lenska kvikmyndagerö.”
Ólafur, söluskattur af kvik-
myndum rennur ekki i sérstak-
an kvikmyndasjóö, heldur aö-
eins söluskattur af islenskum
kvikmyndum. Um þá stór-
mennskulegu ráöstöfun fjár-
málaráöherra, get ég aðeins
sagt, aö sárt bitur soltin lús.
Athugasemd Ólafs endar á
smá ragni: „ólafur Ragnar
benti réttilega á aö hagnaöur af
Óðali feöranna væri þvi um leiö
hagnaöur fyrir islenskar kvik-
myndir yfirleitt. „En e.t.v. vill
Hrafn ekki aö aörir geri kvik-
myndir á íslandi en hann sjálf-
ur?”
ólafur, enn er grunnt á fram-
sóknarkaupfélagsrökfræöinni i
vitund þinni. Auövitaö er það
rétt aö hagnaður af Óöali feðr-
anna er um leiö hagnaður fyrir
islenskar kvikmyndir yfirleitt,
enda væri hart ef svo væri ekki.
En sjáðu nú til þess, aö ákvörö-
un Ragnars, aö láta söluskatt-
inn af islenskum kvikmyndum
renna i Kvikmyndasjóð, veröi
ekki til þess aö framlag fjár-
málaráöherra sjálfs I sjóöinn
hverfi. Þvi mig grunar að þessi
stórmennska Ragnars sé aöeins
leikur I stööunni til aö draga
eridanlega til baka það ríkis-
framlag sem Vilhjálmur
Hjálmarsson stofnaöi fyrstur
til. Enkannski er þetta bara ill-
girni i mér. En hver veit, þvi
enn á raunveruleikinn eftir aö
kveöa upp úr um þetta og þá
veröur vonandi gaman aö lifa.
Þú getur bölvað þér upp á þaö.
Stefna kvikmyndageröar-
manna er: að afnuminn veröi
söluskattur af Islenskum mynd-
um til aö gera miöaverö þeirra
samkeppnishæft viö erlendar
myndir, en aö söluskattur af er-
lendum myndum renni i Kvik-
myndasjóö. Þessu er þvi miöur
þver öfugt variö og það veistu,
þótt þú farir I smáblekkingaleik-
fimi til aö blása I slitrið af blöör-
unni sem sprakk, en öll umræöa
um þessi mál er samt af hinu
góöa, svo ég sendi þér baráttu-
kveðju I lokin, og vona að þú
eigir eftir aö fjalla oftar um
fjármögnun Islenskra kvik-
mynda. Hingaötil hafa islenskir
pólitikusar látiö sem voriö i is-
lenskri kvikmyndagerö hafi
aldrei komið.
Hrafn Gunnlaugsson.
Þrlhjól Arrabals. Myndin var tekin á æfingu
Leikárið hafið
Alþýöuleikhúsið sýnir Þrihjólið
eftir: Fernando Arrabal
þýðing: ólafur Haukur Símonarson
Leikstjóri: Pétur Einarsson
Leikmynd og búningar: Grétar
Reynisson
Lýsing: ólafur örn Thoroddsen
Leikáriö hér i höfuðborginni
hófst i siöustu viku með sýningu
Alþýðuleikhússins á Þrfhjólinu
eftir spænska rithöfundinn
Fernando Arrabal.
Veörið var undurfagurt þetta
kvöld, sólin enn hátt á lofti, og
þaö var hálf ónotaleg tilfinning
að stinga sér inn i myrkvaðan
salinn til þess aö upplifa annars
konar draumaveröld — eöa
skyldum viö segja martröö.
Enda voru kunnugleg andlit og
tryggir áhangendur Alþýöuleik-
húss viös fjarri þetta kvöld, og
dró þaö vitanlega úr frum-
sýningarstemningunni, sem er i
senn spennandi og lævis. Kann
þó aö hafa valdiö einhverju, aö
þegar höföu verið haldnar tvær
eða þrjár forsýningar, og þar af
leiðandi venjulegir fastagestir
búnir að sjá verkiö.
Við upprifjun finnst mér ef
eitthvaö er, helzt hægt aö finna
sýningunni þaö til foráttu, aö
hún haföi verið ofleikin, of-
dramatiseruö, eins og stundum
er sagt. Þaö er meö verk
leiklist
Bryndis
Schram
skrifar
Arrabals eins og ljóðin, aö þau
eru vandmeöfarin og erfitt að
finna hinn rétta tón. Sizt af öllu
má ofleika, þ.e.a.s. fylgja þeim
of fast eftir meö sinni eigin
persónulegu túlkun. Oröin
standa, leikarinn er aöeins hlut-
laus miöill. Aö minu áliti dregur
þessi ofleikur úr áhrifamætti
verksins, andstæöurnar veröa
ekki eins skarpar, ádeilan ekki
eins ydduö og spurningarnar
náttlausari. Þvi látlausari leik-
ur, þvi napurlegri, og þar af
leiöandi sterkari áhrif. Þaö er
auðvitaö leikstjórinn, sem legg-
ur linuna, og matsatriði, hvaö á
aö draga fram. En þaö kann lika
aö vera, aö frumsýningarhroll-
ur hafi átt sinn þátt i aö skapa
óþarfa spennu og ýkjur i leik.
Ég er ekki frá þvi, aö þaö hafi
verið eini áhugaleikarinn i
hópnum, Eggert Þorleifsson,
sem fann þennan „rétta” tón.
Látlaus, finlegur leikur. Hins
vegar galt hann þess tæknilega
aö vera ólæröur i þessari grein
listarinnar. Hann leikur skúrk-
inn i leikritinu, hinn samvizku-
lausa utanveltumann, sem veit
muninn á „röngu” og „réttu”,
en stendur nákvæmlega á sama.
Þaö er þó hlýrra aö sofa I
fangelsinu en úti i almennings-
garöi.
Gunnar Rafn og Guörún
fannst mér um of ýkt til þess að
vera sannfærandi. Þaö var of
mikil spenna i kroppnum á þeim
Þó áttu þau mjög fallegt sam-
spil á köflum nokkrur örstutt
ljóð. Þau leika „börnin”, þessar
skilningsvana verur, sem kunna
ekki skil á „röngu” og „réttu”,
„góöu” og „illu”. Mananna lög
eru þeim óþekkt.
Mér finnst kominn timi til aö
fá Guörúnu I hendur annars
konar hlutverk. t þrigang, svo
ég muni, hefur hún leikið stúlk-
ur meö brenglaö sálartötur, og
þaö fer ekki hjá þvi, aö þær
gangi aftur.
Viöar Eggertsson kom mér á
óvart I hlutverki gamla flautu-
leikarans. Það er erfitt aö leika
upp fyrir sig, en honum fórst
þaö vel úr hendi, hreyfingar og
látæöi i samræmi viö háan ald-
ur. Flautuleikarinn er ósköp
venjulegur maöur. Hann þekkir
reglur samfélagsins, en hefur
lent á vergangi — kannski ein-
mitt fyrir að brjóta þær reglur.
Hann er andstæða „barnanna”.
Þröstur Guöbjartsson er
hrollvekjandiyfirvaldog mælist
vel á annarlegri tungu.
1 leikritum sinum kemur
Arrabal alltaf aö þvi sama aftur
og aftur hann fjallar um
grimmd mannanna, kúgun,
pólitísk ofstæki, trúarlega
hræsni, allt sem honum er hug-
leikið og byggist á hans
persónulegu reynslu sem
unglingur heima á Spáni. Og
þessu kemur hann til skila með
þvi að skoða veröldina, hiö
mannlega samfélag, með aug-
um barnsins, sem skilur ekki
þau lög og reglur, sem gilda
þar. Pérsónur hans eru oftast
smáskritnar, skoplegar, tekst-
inn finlegur en þó allt að þvi
ruddalegur, þvi aö undir sak-
leysislegu yfirboröi leynist
grimmileg ádeila og átakanleg-
ur sársauki.
i leikskrá gleymdist að geta
þess, sem ekki er nema von, aö
tvö verk önnur eftir sama höf-
und voru sýnd á Isafirði fyrir
örfáum árum. Það voru Bænin
(Oraison) og Böðlarnir (Les
Deux Bourreaux). Aö minu
mati kemur lifsviöhorf Arrabals
skýrast fram i þessum tveimur
einþáttungum. Annaö er
tveggja manna tal um allt, sem
máli skiptir I samskiptum
manna og hitt er hápólitiskt,
byggt á eigin reynslu.
Arrabal er mikiö skáld, og
þaö dugði ekki minna til en ann-
aö skáld til þess aö koma þessu
verki yfir á okkar mál. Þýöing
Ólafs Hauks er ljóöræn og blæ-
fögur, svo sem vænta mátti, en
á stöku stað hnýtur maður um
orðatiltæki, sem stangast á viö
hiö barnslega og einfalda i
byggingu verksins, einkum i
munni Klimandos og Mitu.
Ljós og leikmynd voru hvor
tveggja til fyrirmyndar og
sköpuöu rétta stemningu.
Bryndls Schram.