Vísir - 21.08.1980, Blaðsíða 22

I
VISLR 'Fimmtudagur
21 ágiist 1980
22
SKATTBYRÐI HEIMILANNA:
Hversu hátt hlutfall af
tekjum islenskra heim-
ila rennur til ríkisins á
einn eða annan hátt?
Þessi spurning hlýtur á-
vallt að vera býsna á-
leitin, sérílagi þegar
skattamálin eru í
brennidepli eins og
þessa dagana. En því
miður er það svo með
þessa spurningu, eins og
svo margar aðrar fróm-
ar spurningar, að ná-
kvæm svör fást trauðla
þó eftir þeim sé vand-
lega leitað. Að lokinni
litilli athugun má samt
sem áður fullyrða, að
ríkið taki til sin f jórðu
hverja krónu sem
heimilin afla, og mun
hærra hlutfall af ein-
staklingum. Nákvæm-
ara getur það tæpast
orðið.
Beinir ogóbeinir
RikiB seilist ofan i vasa
skattborgaranna, eins og þaB er
gjarnan orBaB, einkum meB
tvennum hætti, þ.e. meB beinum
og óbeinum sköttum.
Þeir fyrrnefndu eru tiltölu-
lega auöveldir viöfangs (nema
þegar kemur aö þvi aö greiöa
þá) þar sem ÞjóBhagsstofnun
hefur reiknaö út hversu hátt
hlutfall beinu skattarnir eru af
brúttótekjum heimilanna. Tal-
an er 13,9% fyrir greiösluáriB
1980, sem þýöir aö beinu skatt-
arnir hafa hækkaö um 0,7 pró-
sentustig frá siöasta ári, eöa
5%, en þá voru þeir samkvæmt
sömuheimild 13,2%. Þetta hlut-
fall hefur aldrei veriö eins hátt
og nú, þótt lágt sé I samanburöi
viö okkar helstu viömiöunar-
lönd, Noröurlöndin. Bandarikin
og Bretland. (sjá töflu I).
Fiórða fíver króna m
ríkis og sveitarfélaaa
Varasamur samanburður
Þess ber þó aö geta, aö allur
samanburöur er varasamur þar
eö Island er eina landiö af þess-
um löndum þar sem ekki er
staögreiöslufyrirkomulag á
skattheimtu rikisins. Obeinu
skattarnir eru þvi taldir mun
hærri hér á landi en i þessum
löndum, enda eiga islensk
stjórnvöld óhægara um vik aö
hækka beinu skattana vegna
fyrirsjáanlegs halla á rikisbú-
skapnum og leita þvi frekar á
náöir þeirra óbeinu. Hitt mun
vera alveg ljóst, aö beinir skatt-
ar hafa hvarvetna hækkaö
nokkuö er staögreiöslukerfi
hefur veriö tekiö I gagniö. Af
þessum sökum telja ýmsir þaö
vafasaman ávinning aö taka hér
upp staögreiöslukerfi skatta, —
en þaö er annar handleggur.
Þegar rætt er um beina skatta
er átt viö alla skatta, sem
greiddir eru beint til ríkis og
sveitarfélaga, þar meö talinn
fasteignaskatt.
Neyslan ákaf lega
misjöfn
Óbeinu skattarnir eru miklu
erfiöari viöureignar, og þaö er
ekki aöeins fjöldi þeirra, sem
gerir manni erfitt fyrir, heldur
er eyösla hvers og eins þegns á-
kaflega mismunandi eftir
smekk og efnahag. Almennt má
þó álykta sem svo, aö efna-
meira fólk greiöi hlutfallslega
hærri skatta en þaö efnaminna
sökum þess. aö svonefndar
lúxusvörur eru allar háskattaö-
ar. Niðurgreiöslur rikisins vega
Tafla I
Hlutfall beinna skatta heimilanna af brúttótekjum greiösluárs. Samanburöur viö önnur lönd.
Island Bandar. Bretl. Finnl. Danm. Noregur Svíþjóö
1977 10,6 22,1 22,7 28,8 29,4 33,9 35,8
1978 12,0 22,5 ? ? 29,8 ? ?
1979 13,2 23,0 ? ? 30,0 ? ?
Meðaltal 1974-1979 11,8 21,9 22,8 27,7 30,1 33,3 34,0
auk þess minna eftir þvi sem
eyösluféö er meira og niöur-
greiöslurnar koma jú einkum
stórum og barnmörgum
fjölskyldum til góöa.
Af þessum sökum er gjörsam-
lega útilokaö aö reikna út meö
nokkurri nákvæmni hlutfall ó-
beinna skatta af tekjum heimil-
anna og ekki bætir úr skák, aö
verölagsgrundvöllurinn, sem
visitala framfærslukostnaöar
byggist á, er geröur samkvæmt
neyslukönnun á árunum 1964 og
’65. Þá var tekjustigiö hærra og
einnig hefur hlutfall ýmissa
þátta grundvallarins breyst og
verölagsgrundvöllurinn I heild
talinn i dag harla óraunhæfur.
Meðal annars má nefna, aö þá
var taliö aö 55% fjölskyldna
ættu eigin bifreið og 66% byggju
Ieigin húsnæöi. Bilaeignin hefur
vaxiö geysilega frá þvi neyslu-
könnun þessi var gerö og má
ætla, aö flestar fjölskyldur i
landinu eigi nú bifreiö og þær
sumar hverjar fleiri en eina.
Könnun þjóðhags-
stofnunar
Þjóöhagsstofnun hefur ekki
nýlega reynt aö meta hlutfall ó-
beinna skatta af tekjum heimil-
anna, en fyrir tveimur árum eöa
þvi sem næst, var gerö könnun á
þessum málum i samvinnu viö
Hagstofuna og reynt aö grafast
fyrir um áöurnefnt hlutfall.
Þessi könnun var ekki byggö á
raunverulegri neyslu einhverr-
ar fjölskyldu, enda ekki taliö
neitt áhlaupaverk aö sundurliöa
verö þeirra vörutegunda sem
ein fjölskylda kaupir á einu ári,
. þegar haft er i huga, að smásölu-
'veröið samanstendur i mörgum
tilvikum af niu ólikum veröþátt-
um.
Þjóöhagsstofnun gaf sér þvi
ákveðnar forsendur um stærö
og tekjur fjölskyldunnar, miö-
aöi aö sjálfsögöu viö visitölu-
fjölskylduna margfrægu (hjón
meö 2börn) og meöaltekjur eins
og þær voru þá. Sex milljóna
króna heildartekjur komu út úr
þvi dæmi. Gengiö var út frá þvi
sem vísu, aö 2/3 hlutar tekn-
anna færu til neyslu, en þaö er
hlutfall einkaneyslu af þjóöar-
tekjum samkvæmt niöurstööu-
tölum Þjóöhagsstofnunar.
Neysluféö nam þar af leiöandi
fjórum milljónum króna.
Útkoman úr þessu dæmi var
sú, aö óbeinu skattarnir næmu
18% af ráðstöfunartekjum fjöl-
skyldunnar eöa rúmum 11% af
heiidartekjunum. A móti komu
miklar niöurgreiöslur á land-
búnaöarvörum, sem lækkuöu
fyrri töluna um sex prósent og
þvi var þaö álit Þjóöhagsstofn-
unar þá, aö óbeinu skattarnir
næmu milli 12 og 15% af ráöstöf-
unarfé heimilanna, eöa um 9%
heildartekna.
1M4%?
Frá þvi þessi könnun var gerö
hefur verulega dregiö úr niöur-
greiöslum en söluskattur, sem i
eina tiö var lagöur á sem tima-
bundin ráöstöfun og nam einu
prósenti, hefur hækkaö úr 20% i
23,5%, auk þess sem timabundið
vörugjald (sem hefur veriö
timabundiö i mörg ár) hefur
einnig hækkaö. óvissuþættirnir
eru þvi margir, en ætla má aö
heildarhlutfalliö hafi ekki hækk-
aö meira en sem nemur nokkr-
um prósentustigum og sé nú
e.t.v. á bilinu 11-14%.
Fjórðungur í skatta
Niöurstaöa okkar er þvi
þessi: Beinu skattarnir eru
13,9% af heildartekjum heimil-
anna og óbeinu skattarnir sam-
kvæmt framansögðu eitthvaö á-
lika, sem þýðir meö öörum orö-
um, aö skattbyröi heimilanna
gróft reiknaö er um og yfir 25%
af heildartekjunum. Fjölskylda
meö átta milljónir i tekjur
greiðir samkvæmt þessu tvær
milljónir i skatta og fjölskylda
meö níu milljónir i tekjur 2,350
þús. i skatta.
Taka veröur skýrt fram, að
hér er um lauslega reiknað
meöaltal aö ræöa, þar sem visi-
tölufjölskyldan er höfð til viö-
miðunar. Auðvitaö finnast þess
dæmi, aö skattbyrði einstak-
linga sé miklu hærri, sennilega
allt að 60% eöa jafnvel þar yfir
þegar allt er taliö, en þessar töl-
ur ættu þó aö gefa einhverja vis-
bendingu um skattbyröi venju-
legrar fjögurra manna fjöl-
skyldu.
Rikissjóöur hyggst i ár afla
tekna upp á 370 milljaröa króna,
þar af í formi óbeinna skatta 80-
82% af þessari upphæö, en þaö
merkir 28,5% af þjóöarfram-
leiöslu. Hlutur sveitarfélaganna
var I fyrra 7% af þjóöarfram-
leiöslu og samkvæmt sama
hlutfalli ættu tekjur þeirra I ár
að nema um 90 milljöröum
króna. Samanlagöar tekjur
rikis og sveitarfélaga á þessu
ári eru þvf áætlaöar um 460
milljaröar króna.
Heildarskattbyröi allrar þjóö-
arinnar, einstaklinga og fyrir-
tækja, er samkvæmt áöurnefnd-
um tölum milli 35 og 36% og
hefur þetta hlutfall hækkað um
þrjú prósentustig frá árinu 1977,
er heildarskattar voru 32% af
þjóöarframleiðslu.
—Gsal
Reiðhjól
Rikiö tekur I sinn hlut 31,08% Skipting verösins á reiðhjóli er:
1. Innkaupsveröerlendis kr. 64.729. eöa 39,78%
2. Vörugj. og önnur aöfl.gj. kr. 21.226. * * 13.05”
3. Flutn.gj., vátr. o.fl. kr. 8.351. ** 5.13”
4. Bankakostnaöur og vextir 5. Samsetningar og þjónustu- kr. 4.163. »* 2.56”
gjöld 6. Gengisálag kr. 8.574. »• 5.27”
7. Heildsöluálagning kr. 6.400 » » 3.93”
8. Smásöluálagning kr. 19.926. »» 12.25”
9. Söluskattur kr. 29.341. 18.03”
Heildarverð kr. 162.710. eöa 100 %
isskápur
Rikiö tekur 51%
Skipting verösins er þessi:
Innkaupsverö
Tollur, vörugj.
Flutningsgj. vátr. gj.
Bankakostn., vextir
Abyrgöar- og þjónustugj.
Heildsöluálagning
Smásöluálagning
Söluskattur
150.000
202.100
18.400
14.200
33.000
31.800
53.600
110.600
24%
33%
3%
3%
5%
5%
9%
18%
Heildarverö kr. 613.900 eöa 100%
Barnavagn
Rikiö tekur 44,99%
Útsöluverö barnavagns skiptist þannig:
Innkaupsverð kr. 52.510 eöa 28.84%
Tollarog vörugjald kr. 49.080 eöa 26.96%
Flutningsk. og vátrygging kr. 8.266 eöa 4.54%
Bankakostnaöur kr. 4.377 eöa 2.41%
Samsetning og
þjónustugjald kr. 4.456 eöa 2.45%
Heildsöluálagning kr. 7.425 eöa 4.08%
Smásölualagning kr. 23.115 eöa 12.69%
Söluskattur kr. 32.831 eöa 18.03%
^ Heildarverö kr. 182.060 eöa 100