Vísir - 08.09.1980, Blaðsíða 20

VÍSIR
Mánudagur 8. september 1980
Stóriðla á
Austurlandi
Stór'iöjuframkvæmdir á islandi er sigilt umhugsunarefni manna og hafa umræOur um siikar fram-
kvæmdir aukist aO undanförnu. Sveitarstjórnarmenn og alþingismenn I Austurlandskjördæmi þinguöu
nýveriö um orkumál f kjördæminu en á þeirri ráöstefnu kom fram einhugur um nauösyn þess.aö reisa
stóriöjufyrirtæki á Austurlandi I kjölfar Fljótsdalsvirkjunar. Mönnum bar saman um aö Reyöarf jöröur
væri hentugasti staöurinn fyrir stóriöju og i umræöum kom fram, aö æskilegt væri, aö fyrirtækiö mætti
ekki taka vinnukraft fleirien 150-250 manna efkomastættihjá ðþægilegum áhrifum.
A ráöstefnunni geröi Hjörleifur Guttormsson, iönaöarráöherra grein fyrir frumathugunum, sem fariö
hafa fram I iönaöarráöuneytinu um stóriöjuframkvæmdir á Austurlandi og kom þar fram aö einn val-
kosturinn er bygging kisilmálmverkssmiöju. Hjörleifur minnti einnig á þá stefnu Alþýöubandalagsins,
aö hugsanleg stóriöja yröi aö meirihluta i eign islendinga en athygli vakti, aö ýmsir flokksbræöra hans
Ur hópi sveitarstjórnarmanna töldu þaö atriði ekki skipta höfuömáli.
í framhaldi af þessum umræöum haföi Visir samband viö nokkra sveitarstjórnarmenn og alþingis-
menn á Austurlandi ogkannaöi hugþeirra til fyrirhugaöra stóriöjuframkvæmda fkjördæminu.
20
Nlenn ekkí á eitt sáttir um eignar-
aðiid í stóríöjutyrírtækjum
í umræðum um stóriðju á íslandi hafa menn deilt
um hver eignaraðild íslendinga eigi að vera i slik-
um fyrirtækjum. Visir leitaði til fimm valinkunnra
manna og spurði þá álits á þessu atriði:
Benedlkt Grðndal:
„Skoða verður
hvert tilvik
fyrir sig"
„Mfn afstaöa til stóriöjumála
er sú afstaöa sem Alþýöuflokkur-
inn hefur haft en viö höfum stutt
alla þá stóriöju sem þegar hefur
veriö reist hér á landi og teljum
aö áframhaldandi uppbygging á
þessu sviöi sé nauösynleg. Viö
gerum þaö ekki aö skilyrði aö
islendingar eigi meirihluta i
þessum fyrirtækjum heldur veröi
aö skoöa hvert tilvik fyrir sig”, —
sagöi Benedikt Gröndal, alþingis-
maöur og formaður Alþýöu-
flokksins.
„Viö teljum að þaö sé lifsnauð-
syn fyrir þjóöina á næstu árum,
aö nýta eins vel og hægt er orku-
lindirnar og þaö veröi aö nokkru
leyti aö gerast meö orkufrekum
stóriðjuiðnaði. Hvað eignaraðild-
ina snertir höfum við viljað taka
afstöðu til hvers tilviks fyrir sig
en ekki opna allar gáttir fyrir
erlendu fjármagni né heldur úti-
loka að útlendingar eigi meiri-
hluta. En megin atriðið i þessu-er,
að við teljum reynsluna af stór-
iðju vera góða og þessi fyrirtæki
virðast vera þau sem helst geta
staðið undir góðum launum
vandræðalaust.
Alþýðuflokkurinn fylgdi ál-
samningnum á sinum tima og ég
tel, að það hafi verið skynsamlegt
að láta Svisslendinga taka mest
af áhættunni i þvi tilviki. Hins
vegar vorum við lika reiðubúnir
til að styöja tilraun með þaö I
Hvalfirði, að íslendingar ættu
meirihlutann.
Þannig viljum við skoða hvert
tilvik fyrir sig þótt auðvitað sé
það skoðun okkar, að íslendingar
eigi að hafa full ráð yfir þessum
fyrirtækjum og þau fylgi algjör-
lega islenskum lögum. Eignar-
aðildin I sjálfu sér ræður ekki úr-
slitum I þvl tilliti þvi islenska
rikið á, i gegnum samninga,
skattalög og fleiri hagstjórnar-
tæki, að geta stýrt þessum fyrir-
tækjum eins og öðrum”, — sagði
Benedikt.
—Sv.G.
Sverrir Hermannsson:
„Skiiyrðl að
íslendingar
eigi ekki
meirihluta”
„Ég hef margoft lýst þvi yfir,
aö þaö er þvert á móti skilyröi, aö
tslendingar eigi ekki meirihiuta I
„Ágreiningur
um stóriðju á
Austurlandi
er úr sögunni”
- segir Jónas
Hallgrímsson.
bæjarstjóri
á Seyðlsfirðl
,,Ég er fyigjandi samþykkt ráö-
stefnunnar eins og hún liggur
fyrir þar sem fram kemur mikiil
áhugi á, aö fá stóriöju á Austur-
land i kjölfar virkjunarfram-
kvæmda. Ég tel hins vegar ekki
timabært aö kveöa upp úr um þaö
hvort aigert skilyröi sé aö slik
stóriöja sé aö meirihluta til f eigu
tslendinga,” — segir Jónas Hall-
grimsson, bæjarstjóri á Seyöis-
firöi en hann er formaöur Sam-
bands sveitarfélaga i Austur-
landskjördæmi.
„Ég vil fyrst fá aö sjá hvaða
valkostir eru fyrir hendi, hvernig
þessar framkvæmdir eru hugsaö-
ar og hvaða fjármuni hér er um
að.ræða áður en að ég get tekiö
endilega afstöðu til skiptingar
eignaraðildar”, sagði Jónas enn-
fremur. Jónas gat þess, að ljóst
væri aö i kjölfar virkjunarfram-
kvæmda á Austurlandi væri
nauösyn á aukinni framleiðslu I
einhverri mynd og hingað til
hefði menn greint á um, hvort
koma ætti upp stóriðju þar eða
ekki. Sá ágreiningur væri nú úr
sögunni þar sem I samþykkt ráð-
stefnunnar kæmi fram almennur
áhugi á, að ráðist veröi i stóriðju-
framkvæmdir i kjördæminu. Hins
vegar væri málið á frumstigi og
þvi of snemmt að gefa yfirlýsing-
ar um skiptingu eignaraðildar. —
„Hins vegar er mér ljóst, að það
verða aðrir fiskar og stærri en
við, sem taka ákvarðanir ym
þetta atriði þegar að þar aö
kemur”, — sagði Jónas.
—Sv.G.
„Taka Darf
ákvðrðun um
stóriðlu sem
allra fyrst”
- seglr Halldðr
Ásgrlmsson,
alblngismaður
„Austfirðingar eru ákveðnir I
aö byggö veröi stórvirkjun á
Austurlandi og þaö kom fram á
ráöstcfnunni. Þar var einnig
samþykkt aö hefja undirbúning
aö stóriöju i fjóröungnum og ég
fyrir mitt leyti er þvi sammála”,
— sagöi Halldór Ásgrimsson al-
þingismaöur.
„Þeir möguleikar um
virkjunarframkvæmdir sem
þarna eru fyrir hendi eru einkum,
aö byrjað veröi á um þaö bil 300
MW virkjun I Jökulsá I Fljótsdal
og menn telja, aö það séu a.m.k.
ekki jafngóðar forsendur fyrir
þeirri virkjun nema að henni fylgi
kaupandi á orku i allstórum stll.
Hitt er svo annað mál, að menn
hafa á engan hátt ákveðið hvers
konar iðnaður er heppilegastur.
Það er hlutur sem nú þarf að
ganga I að athuga af krafti svo að
hægt sé að taka ákvörðun sem
allra fyrst.
Eitt atriöi, sem skoða veröur
vel i þessu sambandi er stærð
fyrirtækisins þvl menn óttast að
ef það verði of stórt geti það haft
mjög óheppileg áhrif á byggðim-
ar sem standa fjær þeim staö sem
helst kemur til greina, en það er
við Reyðarfjörð.
Austfirðingar hafa nú sént
rikisstjóminni beiðni um að farið
verði aö vinna i þessu af krafti i
samráði og samvinnu við heima-
menn og er vonandi að ekki veröi
löng bið á þvi að ákvörðun verði
tekin”, — sagöi Halldór.
—Sv.G.
„Viljum fyrst sjá
hvaða vaikostir
bjóðast”
- seglr Áskeli
Jónsson. sveltarsljórl
á Esklfirði
„Á ráöstefnunni kom fram al-
mennur áhugi á, aö kanna grund-
völl fyrir stóriöju hér á Austur-
landi i tengslum viö Fljótsdals-
virkjun. Þaö sem viö viljum fyrst
og fremst fá eru einhverjir val-
kostir i þessu sem veröa þá
skoöaöir þegar þeir koma upp”,
— sagöi Áskell Jónsson, sveitar-
stjóri á Eskifiröi.
„Annars er litið hægt að segja
um þetta á þessu stigi. Við létum
gera könnun á þessum málum og
settum þar fram ákveðna fyrir-
vara t.d. um fjölda starfsmanna
og það er fyrst og fremst vegna
þess, að við töldum okkur ekki
stætt á að kyngja of stórum bita I
einu. Um það hvort slik stóriðja
eigi skilyrðislaust að vera aö
meirihluta I eign Islendinga, er of
snemmt að ræða á þessu stigi. Við
veröum fyrst að sjá hvaða val-
kostireru fyrir hendi og þvl tel ég
ekki timabært aö gefa neinar
yfirlýsingar hvað þetta atriði
snertir enda verður það ekki okk-
ar ákvörðun þegar þar að kemur
heldur stjórnvalda. Að mlnum
dómi er þvl óþarfi að vera nokkuð
að velta þvi fyrir sér svona I
byrjun. Það sem viö höfum fyrst
og féemst áhuga fyrir á þessu
■ ■!■■■■■■■
stigi er hvort hagkvæmt sé að
koma upp orkufrekum iðnaði hér
I tengslum við virkjunina og sjá
hvaða valkostir bjóðast I þvi sam-
bandi”, — sagði Askell enn-
fremur.
—Sv. G.
„Ekki
sannfæröur
um að Darna
sé um lausn
að ræða”
- seglr Helgl seljan.
alblngismaður
,,Ég vil hafa alla fyrirvara á
þvi, hvaö gert veröur I stóriöju-
framkvæmdum á Austurlandi og
hef lýst þeirri skoöun áöur. Sjálf-
ur er ég ekki sannfæröur um, aö
þarna sé um neina lausn aö ræöa
varðandi þróun atvinnulifs og
byggöarlagsins”, — sagöi Helgi
Seljan alþingismaöur.
,jHins vegar vil ég skoöa það
með opnum huga ef þarna kemur
upp fyrirtæki sem að við getum
þokkalega ráðið við. Þá á ég við
stærðina, sem að ég tel skipta
miklu máli vegna félagslegrar
röskunar sem af þessu kynni að
verða. Það er útilokaö aö gangast
inn á stórt fyrirtæki að þessu tagi
en ég held aö 150-200 manna iöju-
ver gæti komið til greina án þess
að trufla um of þá atvinnuvegi
sem þegar eru fyrir.
Ef að svona fyrirtæki fullnægir
skilyrðum um mengunarvarnir,
sem ég tel mikiö atriði I svo logn-
kyrrum firði sem Reyðarfjörður
er, get ég fallist á þá niðurstöðu
ráðstefnunnar, að hentugasti
staðurinn sé við Reyöarfjörð.
En eins og ég sagði, tel ég rétt
að skoða þetta mál mjög vel og ef
að einhver orkufrekur iðnaöur
kemur upp á annað borö, er
Reyðarfjörður sjálfsagt sá
staðurinn, miðað við þéttbýlis-
kjarnana tvo sitt hvoru megin
við, sem að einna helst ræður við
þetta”
.AtvínnuDróun ■
er í hættu ef !
hetta tekst ekki ■
- seglr Sverrlr
Hermennsson.
aminglsmaður
,,Ég tel mig vera frumkvööul
aö tillögugerö um stóriöju á I
Austurlandi og ég lagöi þaö til I
þingsályktun 1973 aö þaö yröi I
hafist handa um virkjun I Fljóts- _
dal og bygging stdriöju viö I
Reyöarfjörö” — sagöi Sverrir _
Hermannsson alþingismaöur.
„Þetta var min stefna og mlnar >,
tillögur fyrir sjö árum sem áttu |
erfitt uppdráttar lengi vel. En nú ■
var samþykkt samhljóða á ráð- I
stefnu sveitarstjómarmanna og *
þingmanna á Austurlandi að I
hefjast þegar I stað handa um *
undirbdning aö sliku.
Húshitunarvandamál Austfirð- ■
inga verða ekki leyst né heldur I
hvernig unnt verður að fá ódýra 1
orku til iðnaðar á Austurlandi I
nema með þvi að virkja stórt og J
selja þá megin-hluta orkunnar til I
stóriðju. Framhaldsuppbygging á
Austurlandi og þróun atvinnu- I
vega þar er I stórri hættu ef þetta .
tekst ekki nú alveg á næstunni. |
Umgerðogtegundvilégekkert .
fullyrða á þessu stigi en meðal- |
stærð stóriöjuvers út með ■
Reyðarfirði að austan er þær |
hugmyndir sem ég bind vonir ■
við”, — sagði Sverrir.