Vísir - 10.09.1980, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 10. september 1980
. . , . , .9
Hvaö SÖ9ÖU Þjóöverjar um Holocaust?:
Frá Auschwitz: Skótau, fatnaöur, hár og gleraugnaumgjaröir, sem hirt var af föngunum áöur en þeir fóru I gasklefana. Þaö sem ekki haföi þegar veriö nýtt, t.d. var hár
notaö i rúmdýnur, þegar strlöinu lauk, er enn I Auschwitz til sýnis hverjum sem er til aö minna á atburöina
VWBRÖGB SKOLAFÚLKS
í grein, sem birtist
hér i blaðinu á mánu-
daginn og var um við-
brögð Þjóðverja við
Helförinni, féll niður
kafli úr handritinu og
sagði sá frá simhring-
ingum til þýska sjón-
varpsins vegna þátt-
anna. Tekin voru nokk-
ur dæmi af athuga
semdum áhorfenda
Helfararinnar, sem
báru vitni fáfræði eftir-
striðskynslóðar Þýska-
lands um Hitlerstima-
bilið. í lok kaflans var
þess getið að upp-
fræðsla i skólum um
þau ár hafi aukist á
allra siðustu árum og i
framhaldi af þvi var
getið „uppgjörskyn-
slóðar” rithöfunda sem
fram hefur komið á sið-
ustu tveimur árum.
Nauðsynlegt er að taka
þetta fram, þar eð
burtfelling þessa kafla
brenglaði greinina alla
og enn fremur vegna
þess sem hér fer á eftir.
Viðbrögð nýanasista
„Holocaust gerir þjóö okkar
að glæpafólki” — „jafnvel þótt
vísindalegar rannsóknir hafi
leitt I ljós, aö engir gasklefar
voru I fangabúöunum i Þýska
landi”. Setningar á borö viö
þessar var að finna á áróðurs-
seðlum Nýnasistaflokksins i
Þýskalandi, sem dreift varm.a.
i skólum svo þúsundum skipti
eftir sýningu Holocaust þvi
hægriöfgasinnar brugöust
skjótt viö til að spyrna á móti
áhrifum myndaflokksins á
æskufólk I Þýskalandi.
Skólayfirvöld voru viö hinu
versta búin og þegar áriö áöur
en myndin var sýnd i Þýska-
landi, haföi veriö um það rætt
hvernig bregöast skyldi við.
Mjög lítiö var f jaflaö um Hitlers
timabiliö á grunnskólastigi i
Þýskalandi þar til fyrir sárafá-
um árum og enn er ábótavant
kennslu um blákaldar staö-
reyndir. Vegna þessa og einnig
vegna þess hve foreldrar forð-
ast að tala um hvað geröist,
hafa skólar verið gróðrarstia
nýnasisma og vegna þessa hafði
Helförin slik áhrif á skólafólk.
... og skólanna
Samkvæmt könnunum horfðu
um 80% allra þýskra ungmenna
á Holocaust. Myndin varö þeim
mikið áfall. Kennurum kemur
saman um aö fávisi hafi orsak-
að þaö áfall: jafnvel i þeim ár-
göngum, sem fjalla um striðs-
árin (9.-10. bekk) hafi þau verið
jafn f jarlæg og óraunveruleg og
aaldrabrennur miöalda. Hversu
litið var vitað um Hitler og
valdatima hans, kom berlega
fram i könnun sem gerð var áriö
1977, þegar 3000 unglingum var
gert að svara spurningunni
„hver var Hitler?” Svörin voru
fáfróöari en nokkurn haföi óraö
fyrir. Frægt dæmi um svar var:
„Hitler fann upp Volkswagen”.
Sakleysislegur nasismi var
tiskufyrirbæri, gyöingabrand
arar fuku og heilsast meö Hitl-
erskveðju — hakakrossinn var
vinsæl skreyting.
Skólayfirvöld virtust ráölaus
gagnvart þessari tisku. Skipu-
lagðar voru kvikmyndasýning-
ar og upplýsingaherferöir, sem
oft uröu ekki til annars en aö
skvetta vatni á gæsina: ungling-
arnir hristu höföuöog héldu sinu
striki. Svart-hvitar heimilda-
myndir meö lélegu hljóöi, fyrir-
lestrar kennara og bókalestur
orkuöu ekki neinu: utan skól-
anna var striöiö bannvara eöa i
þaö minsta feimnismál.
Holocaust breytti þessu:
„Þessi mynd”, sagði 19 ára
skólastúlka, „hefur sviðiö sig
inn I hjarta mitt og huga”. Hún
talaöi þá fyrir mikinn fjölda
jafnaldra sinna.
Vert er aö geta þess hér, að
þaö er ákaflega erfitt að gera
sér grein fyrir þvi, hvers vegna
áhrifin voru svona gifurleg án
þess að þekkja muninn á banda-
risku og þýsku sjónvarpsefni og
kvikmyndagerð og þýskri um-
fjöllun um sögulegar staðreynd-
ir sem mest getur verið. Það
myndi aldrei hvarfla að þýskum
framleiöenda, sem er i þann
mund aö gera mynd um jafn al-
varlegt efni og striðsárin, aö
búa til ástarsögur eða krydda
efnið á þann hátt sem við höfum
vanist að sjá i bandariskum
myndum. Og bandariskir þætt-
ir, á borö viö Kojak^ Bonanza
eöa aöra sem við þekkjum úr
okkar sjónvarpi hafa aðeins á
siöasta ári gert innreið sina i
þýskt sjónvarp.
Nemendur i uppnámi
Nemendur mættu i skólann i
miklu uppnámi — þaö var rétt
eins og þau heföu aldrei fyrr vit-
aö aö nasistar voru til. Kennar-
ar uröu aö hverfa frá timatöflu
til aö ræða myndina, nemendur
kröföust svara og útskýringa. 1
þeim skólum, sem videotæki
voru fyrir hendi, voru endur-
sýndir kaflar úr myndinni.
Staöhæfingum úr áróöursbréf-
um nýnasista var haldiö fram,
athugasemdir —■ margar hverj-
ar greinilega úr foreldrahúsum,
eins og t.d. hvers vegna ekki
heföi veriö lýst óförum þýskra
hermanna viö Stalingrad i
myndinni — viöraöar.
Ljóst varö, aö áhugi á striðs-
glæpunum fór eins og eldur um
sinu — skólayfirvöld reyndu aö
nýta sér þann áhuga svo hann
mætti bera árangur, með þvi aö
halda honum vakandi. Áöur en
myndin var sýnd, höföu sögu-
kennarar I þúsundatali fengiö
sendan 57 siöna bækling sér til
undirbúnings. í bæklingunum
var m.a. bent á að Holocaust
færi stundum frjálslega meö
efniö. Yfirvöld geröu sér grein
fyrir að sú meöferð yrði nýtt af
hægriöfgasinnum til aö draga úr
sannleiksgildi sögunnar, sem
myndin segir og þá um leið,
áhrifum hennar. Kennurum var
ráölagt að foröast ekki ásakanir
i garö framleiðenda myndar-
innar, heldur að benda nemend-
um sinum aö reyna aö komast
sjálfir aö hinu sanna meö þvi aö
kanna heimildir og jafnframt aö
benda á, aö söguritun og túlkun
sé alltaf afstæö og aö sagnfræði
leitist einmitt oft við aö réttlæta
eöa ota fram vissum tota. Um
ræöur um hvort þetta sé rétt eða
rangt hafi fullan rétt á sér.
Kennarar tóku Holocaust feg-
ins hendi, þvi myndin færöi
frumkvæöiö aö fræöslu um
stríösárin yfir til nemendanna
sjálfra og i staö þess aö þylja yf-
ir áhugalausum unglingunum,
þurftu kennarar að svara
spurningum um orsakirnar,
hver hefði vitaö af þessu, hvers
vegna ekkert var aöhafst, gæti
þetta gerst aftur, hvernig gæt-
um viö komiö i veg fyrir endur-
tekningu slikra atburöa. Eru
svona hlutir jafnvel aö gerast
einhvers staðar i heiminum i
dae? í skólastofunum blossaði
upp sterkari meðvitund um þjóö
félagiö, skyldur þegnanna og
réttinn gagnvart yfirboöurun-
um. Þýska þjóöin hefur löngum
veriö oröuö viö hlýðni og virö-
ingu gagnvart stjórnvöldum,
sumir vilja jafnvel kenna þeim
þjóöareinkennum um þaö sem
geröist á striösárunum. Ef svo
heldur áfram sem horföi mán-
uöina eftir aö Holocaust var
sýnd i Þýskalandi, kann jafnvel
aö vera að Þjóöverjar endur-
skoöi afstööu sina i þessum efn-
um. Eöa, eins og einn mennta-
skólanemi i Köln sagöi: „Þaö
hefur litla þýöingu aö horfa á
Holocaust og hugsa meö sér,
svona var þetta — ég verö aö
læra af myndinni. Dorf geröi jú
aðeins þaö sem hann geröi
vegna þess aö hann kunni ekki
aö óhlýönast fyrirskipunum’”.
Hversu lengi áhrif Holocaust
vara, er þó ekki gott að vita.
Raunar hefur litiö fariö fyrir
umræöu um myndina i fjölmiðl-
um i Þýskalandi undanfarna
mánuöi, hvaö svo sem kann að
eiga sér staö I skólunum. Og
einn lesandi timaritsins Der
Spiegel sagöi sem svo i bréfi til
timaritsins i febrúar skömmu
eftir aö myndin var sýnd:
„Svo Þjóðverjar eru i upp-
námi. Það skyldi þó aldrei vera
að þeir muni hafa jafnaö sig
þegar dregur aö hausti?”
Mstók saman.