Vísir - 16.09.1980, Blaðsíða 16

Þriðjudagur 16. september 1980.
16
Umsjón:
Magdalena
Schram
Lllja á úlafsdögunum í Þrándheiml
Þorgerður ingölfsdóttir söng kvæðið og fékk frábæra dóma
Fyrir skömmu var sagt frá þvi
hér á síðunni aö Norðmenn hafi
gefið út Lilju Eysteins Asgrims-
sonar, i þýðingu og endursögn
Knut ödegaard og myndskreytta
af Björn Björnebo. Bókin hefur
vakið mikla athygli i Noregi, bæði
kvæöið sjálft og svo hvernig stað-
ið var að öllum frágangi bókar-
innar og hafa norskir gagnrýn-
endur kallað bókina „rit ársins”.
Viö nánari eftirgrennslan kom i
ljós, aö frændur okkar i Noregi
hafa gert meira en aö þrykkja
Lilju á prent, heldur var flutning-
ur kvæðisins einn af hápunktum
Ólafshátiðarinnar (Olsok), sem
aö venju var haldin i Niðarós á
liðnu sumri.
Ólafsdagar eru kenndir við
Ólaf helga Tryggvason Noregs-
konung og eru haldnir árlega i
minningu um hann. Að þessu
sinni var vandað sérstaklega til
hátiöarinnar þvi i ár eru liöin 950
ár siðan ólafur helgi féll i Stikla-
staöaorrustu. Hátiðin stóö frá 8.
júni til 29. júli og fólst einkum i
tónleikahaldi og listsýningum.
Tónleikarnir fóru fram I hinum
gömlu byggingum Niðaróss,
dómkirkjunni og erkibiskupssetr-
inu. t grein um hátiðina segir i
Adresseavisen: „Það verður að
viöurkennast, aö það voru tvær
konur, sem settu mestan svip á
þessa hátið: Þorgerður Ingólfs-
dóttir frá Islandi og Solveig
Faringer, sópran frá Sviþjóð.
Þorgerður söng Lilju i dómkirkj-
unni. lslensku þjóðlögin, sem eru
flest i kirkjutóntegundum, hljóm-
uöu þarna án nokkurs undirleiks.
Aheyrendur veigruðu sér við að
draga andann af ótta við að rjúfa
magnað andrúmsloftið i kirkj-
unni”.
í erkibiskupssetrinu
Sérstakt kvöld var tileinkaö
Lilju og Eysteini Asgrimssyni og
var þaö i erkibiskupssetrinu, en
þar mun Eysteinn hafa flutt
kvæöi sitt fyrir 500 árum.
Oli B. Johannessen las Lilju I
þýðingu ödegaards og þýöandinn
las úr formála sinum að bókinni.
Skýrði hann fyrir áheyrendum
tildrög Lilju og þær trúarlegu for-
sendur, sem liggja aö baki henni.
Myndum úr bókinni var varpað á
veggi salarins. Þorgerður Ing-
ólfsdóttir söng kafla úr Lilju og
þótt viö höfum ekki skilið islenska
textann gerði söngur Þorgerðar
þetta kvöld að hátíðarstund. Hún
hefur hreina og fallega rödd og
býr yfir mikilli tækni.
Söngur hennar var hápunktur
þessa kvöld”. segir Aftenposten.
í skrifum norskra blaða segir
einnig, að þrátt fyrir fjarlægð
hugarheims miðalda og nútim-
ans, hafi flytjendum tekist að
gera þetta kvöld ógleymanlegt,
svo að enginn vildi án hafa
verið”.
i dómkirkjunni
Siöar á Ólafshátiðinni kom Þor-
geröur fram á tónleikum, sem
haldnir voru I Niðarósdómkirkju.
Auk Liljulagsins gamla voru
einnig á efnisskránni verk eftir
Jón Leifs, Handel, Bach, Vivaldi,
Messiaen o.fl. Norska blaðið
Arbeider-Avisa segir flutning
Þorgerðar á Lilju hafa verið há-
punkt þessara tónleika og segir
m.a.: „Hvorki þjóðlögin ne flutn-
ingur þeirra minntu á óperu eða
rómönsur en engu að siður var
þessi túlkun á einfaldri þjóðlegri
tónlist ekki siður fáguð eða menn-
ingarleg. Þorgerður Ingólfsdóttir
gaf okkur lifsreynslu, sem við
hefðum ekki viljað fara á mis
við”.
En á Islandi?
Ljóst er af norskum blööum aö
Lilja hefur vakið mikla athygli,
bæði bókin og frábær flutningur
Þorgerðar. I allt var kvæðið flutt
þrisvar á Olafshátiðinni, siöast i
dómkirkjunni af kór, bariton og
hljómsveit, en það var frumflutn-
ingur á nýju tónverki eftir Ludvig
Nielsen.
Þessi perla Islenskra bók-
mennta viröist þvi heldur betur
hafa átt upp á pallborð hjá frænd-
um okkar Norðmönnum. E.t.v.
eigum við einhvern timann eftir
að heyra Lilju flutta á þennan
veglega hátt hér heima?
Ms
NIPÆROS
Fredag 18. juli 1980
«Lilja» som
praktverk
i ny
gjendikting
BrodcrEysteinn: «Lilja».
Gjendiktning vcd Knut 0de-
gárd.
Illustrcrt av Bjorn Bjorncboe.
Innb. kr. 280,—.
Tiden Norsk Forlag 1980.
Pá Tidcn cr dct nyleg ut-
gjcve ei bok som bádc innc-
hcld stor diktckunst, vakkcr
biletkunst og som utstyrsmcs-
sig gjcr boka (il eit gedigcnl
prakivcrk.
«Lilja», som boka heitcr, cr
ei gjcndikting av eit av dci
finaste rcligiosc diktvcrka frá
nordisk mcllomalder. Diktet er
skrive av ein islandsk munk
som lcvde pá 1300-lalct, Ey-
steinn Asgrimsson, cllcr Bro-
dcr Eysteinn som han vart
kalla. Lyrikarcn Knut Odegárd
har gjendikla «Lilja» til cit
klangfylt og kraftig nynorsk
med stor innlevingscvne i stof-
fet.
Brodcr Eysteinn var munk i
cit augustinarkloster pá Sor-
Island. Livslagnadcn hans er
mcst ulrulcg: Frá han som
munkebrodcr i dct islandske
klostcrct cr mcd pá á kasta ut
abbeden sin, mcd páfolgjandc
fengselsstraff, til han vcrt opp-
hogd til vikaricrandc biskop
pá Island og sá til visitator for
crkcbiskopcn i Nidaros. I
flcire ár lcvdc han som munk i
Elgcsetcr-klosterct ved Nida-
rosdomcn.
Det 100-strofers lanee diktet
Thorgerdur fra Island:
Med «Lilja» til Olavsdagene
Hun skal synge «Lilja» i
Erkebispegárden under
Olavsdagenc, Thorgerdur
Ingolfsdottir. Derfor flom-
mer hun over av entusiasme
for oppgaven og begeistring
over á skullc komme til
Trondheim.
For cn rotekte islending
er Nidarosdomens by noe
annet og mer enn et sted pá
Norgeskartet. Mange hun-
dre árs direkte og sterk
kirkelig og kulturell kon-
takt, slik dcn var mellom
Island og Nidaros i middel-
aldcren, blir ikke visket
bort av en reformasjon,
ncen torskekriger eller an-
dre knuter. Tráden er der
likevel. En av dem er
«Lilja».
— Det er forste gang jeg
skal synge i Trondheim, og
jeg gleder meg meget, sier
Thorgerdur da vi fár mote
henne en sen nattetime pá
flyplassen i Keflavik. For
tre ár siden sang hun i
Kristiansand under Kirke-
musikkuken der, sist okto-
ber var hun gjcst i et av
Erik Byes Callevaduville-
programmer i Fjernsynet,
og ná altsá Erkebispegárden
og Nidarosdomen, Stikle-
stad og Sverresborg. Spenn-
vidden er det ingen ting á si
pá. Til overmál forteller
T *~ntr..AnH
sá absolutt horer middelal-
derkirken til, med beretning
fra skapelsen til verdens
undergang, og med en lov-
prisning til jomfru Maria
som avslutning. Diktercn
var en islandsk munk, Ey-
steinn, og hans tekst vil
Thorgerdur gjore leveriue
for dagcns trondcre. Som
ved sammc anlcdning fár
hore fylkeskultursjef Knut
0degárds nye oversettelse
av «Lilja», resitert av tea-
tersjef Ola B. Johannessen,
og med res.kap. i Domkir-
ken, Bjorn Bjorncboes il-
lustrasjoner til. Altsá et
kultursamarbcid over havet
med gamle frender i vest.
Og neste sondag er det
uroppforelse i Nidarosdo-
men av domorganist Ludvig
Nielsens «Lilja» for kor og
orkester mcd Odegárds tek-
ster.
Det blir flere anledninger
til á hore Thorgerdur fra
Island under Olavsdagene i
Trondheim, for tirsdag
kveld deltar hun ved kon-
serten i Nidaroskatedralen,
da med islandske vuggeviser
og folketoncr. Lordag
kveld er hun med ved ut-
flytterkvclden som Erik Bye
leder pá Stiklcstad, og ol-
__^k JíYelden. - .mao^o . 3H -
EFNW NÆR ENGUM TÖKUM A MANNI
Snjór
Höfundur: Kjartan Ragnarsson
Lýsing: Páll Ragnarsson
Leikmynd: Magnús Tómasson
Leikstjóri: Sveinn Einarsson.
Nú hefur Kjartan Ragnarsson
skrifaö hvert gangstykkið á fætur
ööru og virðist ekkert lát á vin-
sældum hans. Hann hefur það for-
skot fram yfir aöra rithöfunda, aö
hann gjörþekkir leikhúsið og
kann að nýta sér möguleika þess
til hins ýtrasta. Texti hans er lát-
laus og skýr, atburðarásin mark-
viss, hvergi hnökrar né hik. Og
leiklist
' i
Bryndis i
Schram
i skrifar
efnislega hafa öll fyrri verk hans
hitt I mark og njóta mikilla vin-
sælda.
En það fer nú sjaldan svo, að
jafnvel færustu mönnum veröi
ekki á mistök. Annað væri óhugs-
andi og hrein ögrun viö forsjón-
ina. Að minu mati hefur Kjartani
mistekizt viö gerð þess verks,
sem frumsýnt var i siöastliöinni
viku i Þjóðleikhúsinu. Leikritið
„Snjór” er fagmannlega unniö,
þaö vantar ekki. Tæknilega er
þaö búið öllum kostum fyrri
verka Kjartans, en það er eins og
efnið nái ekki tökum á manni.
Þaö vekur engan áhuga, enga for-
vitni né samúð.
Kjartan er að fást viö vand-
meðfariö efni, mannlegan veik-
leika, nálægðina við dauðann, og
hvernig okkar afstaða mótast af
þeirri tilfinningu. Ég gat ekki að
þvf gert, aö mér fundust þessar
umræður yfirborðslegar, klisju-
kenndar og ósannfærandi. Það
vantaði alla dramatiska spennu,
uppgjörið áhrifalaust.
Við komum inn á heimili
héraöslæknis austur á fjörðum —
gæti þó verið hvar sem er. Heim-
iliö ber þess merki, aö þar býr
konulaus maöur, hvorki iburður
né kvenleg umhyggja. Umgerö
manns, sem er löngu hættur aö
finna til og býst ekki við neinu
héðan af. Þessi læknir hefur misst
heilsuna, og það er kominn annar
að sunnan, ásamt konu sinni,
Láru. Þau eru á miðjum aldri,
eiga uppkomin börn, og eru llka
hætt aö finna til. Lafa saman af
vana.
Gamli læknirinn veröur ást-
fanginn af Láru, siöasta hálmstrá
dauðvona manns. Hún verður lika
ástfangin, eða svo heldur hún.
Kannski bara ástfangin af ást-
inni. Konur á hennar aldri eru
hættar að vænta nokkurs.
Að lokum verður mikið uppgjör
innan þrihyrningsins. Gamli
maðurinn er sigraöur, en læknis-
hjónin ætla að reyna aftur.
Aðalpersónan, gamli læknirinn,
er of óljós frá hendi höfundar, og
Rúrik nær ekki að blása i hann
lifi. Þar af leiðandi koma ekki
hinar persónurnar til lifs heldur.
Ég er ekkert forvitin um hagi
þeirra, jafnvel orðin ögn leiö á
þeim undir lokin. Viö vitum ekki
nóg um gamla manninn til þess
að finna til meö honum.
Og sama er að segja um allar
hinar persónurnar. Engu aö siður
er leikurinn óaðfinnanlegur.
Erlingur dregur upp sérkennilega
mynd af teprulegum borgarbúa,
sem aldrei hefur tekizt á við hlut-
ina. Briet er elskuveröug I einkar
smekklegum klæönaöi. Það var
svo sannarlega kominn timi til,
aö hún fengi að leika ástkonuna,
svo að við sæjum, hvaö hún getur
verið falleg. Pétur og Guðrún
Lilja fara vel með hlutverk sin, og
var gervi beggja til fyrirmyndar.
Verð ég aö óska Dóru Einars-
dóttur til hamingju meö val á
búningum. Þeir voru allir mjög
viö hæfi.
Og þá er bara eftir aö geta leik-
stjórans, Sveins Einarssonar. Ef-
laust hefur hann gert þaö, sem
hann gat, en þvi miður, textinn
býður ekki upp á meira.
BS
„Svo sannarlega kominn tlmi til að Briet fengi að leika ástkonuna”, segir m.a. I gagnrýninni. Þessi
mynd var tekin á æfingu og sýnir Rúrik Haraldsson og Brieti Héðinsdóttur f hlutverkum slnum I „Snjó”.
Punktar
KetiII Larsen
Ný sýningiEden
A morgun opnar ný mál-
verkasýning I Eden I Hvera-
gerði. Aö þessu sinni er þaö
Ketill Larsen, sem sýnir um 45
myndir, oliu* og akrýlmyndir
ásamt 11 teikningum. Flestar
myndirnar eru til sölu.
Þetta veröur niunda einka-
sýning Ketils og nefnir hann
sýninguna „Þeyr frá öörum
heimi” og á þá viö sumarþey.
Sýningin stendur til 29. sept-
ember.
(Ljósm. Gunnar).
Ný mynd i
Stjörnubiói
t þessari viku hefjast sýn-
ingar á kvikmyndinni Ashanti,
Þrælasalan, „hrikalega
spennandi bandarlskri úrvals-
kvikmynd I litum”. Aöalhlut-
verkiö leikur Michael Caine,
„konan, sem hann elskar er
gripin af þrælasölum og hann
leggur llf sitt I sölurnar til aö
bjarga henni”. Aörir sem
leika I myndinni eru Peter
Ustinov, Omar Sharif, Rex
Harrison og William Holden
m.a. Kvikmyndin gerist I Suö-
ur-Afrlku.