Vísir - 18.09.1980, Blaðsíða 8

Fimmtudagur 18. september 1980.
8
Ritstíórar Ölafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig
fússon, Asta Björnsdóttir, Friða Astvaldsdóttir, lllugi Jökulsson, Kristin Þor
steinsdóttir, Oskar Magnússon, Páll Magnússon, Sveinn Guðjónsson og Sæmundur
Guðvinsson. Blaðamaður á Akureyri: Gisli Sigurgeirsson. Iþróttir: Gylfi
utgefandi: Reykjaprent h.f. Kristjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V.
Framkvæmdastjóri: Davfð Guömundsson. Andrésson, Einar Pétursson. .
utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: jigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Slðumúla 14 slmi 86éll 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumula 8
símar 8óól 1 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 sími 86611.
Askriftarg jald er kr. SS00 á mánuði innanlands og verð f lausasölu 300 krónur ein-
takið. Visirer prentaður i Blaöaprenti h.f. Slðumúla 14.
UPPRÆTUM VIRÐINGARLEYSIÐ
Stöðug skemmdarverk og önnur tákn verstu ómenningar og viröingarleysis blasa við
mönnum næstum daglega. Eitthvaö hlýtur aö vera bogiö viö menntun eöa uppeldi
þeirra, sem skiija eftir sig slika slóö. Þessari öfugþróun veröur aö snúa viö meö ein-
hverjum ráöum.
Um síðustu helgi voru unnin
skemmdarverk á tæplega 50 bíl-
um í Reykjavík, i byrjun vik-
unnar voru legsteinar í gamla
kirkjugarðinum brotnir og önnur
skemmdarverk unnin á leiðum,
og í gær var f rá þvi skýrt að tveir
drengir á fermingaraldri hefðu
stórskemmt þrettán bíla við ryð-
varnarstöð í höfuðborginni.
Slíkar fréttir eru því miður að
verða daglegt brauð, og
virðingarleysi fyrir eigum ná-
grannanna og hins opinbera virð-
ist stöðugt aukast.
Þessi ómenning er orðin hugs-
andi fólki mikið áhyggjuefni, en
það er með þetta eins og fleira,
sem afvega fer i þjóðfélagi okk-
ar, að erfitt er að finna neina
eina leið, sem fær er til þess að
snúa óvitunum af þeirri braut,
sem þeir eru á.
Séra Sigurður Haukur
Guðjónsson gerði þessi mál að
umtalsefni í helgarþönkum sín-
um í Helgarblaði Vísis nýlega og
sagði þar meðal annars:
Við gumum af því að við séum
vel menntuð þjóð,teljum okkur
meira að segja trú um að fáar
þjóðir standi okkur á sporði og
fráleitt nokkur við hlið. En er þú
stiklar glerbrotin og bréfaruslið
á stéttinni að morgni dags, er þú
horfir á brotnar götulýsingar, er
þú horfir á grein, stofnbrotin tré
og blómabeð í svaði, er þú tekur
þér far með strætisvagni og horf-
ir á sundurskorin sætin, — þá
gæti læðst að þér efi um mat
okkar á menntun .
Haldir þú inn á almenningssal-
erni eða gangir upp að vegg ein-
hvers skólans og lesir þar spegil-
myndir af hugrenningum þeirra,
sem þar haf a komið, þá f yllist þú
vissu um það, að hroki okkar yf ir
menntun íslenskrar þjóðar er
ekki annað en vanþekkingarraus.
Sigurður Haukur sagðist þó
vita að mikill meirihluti
íslenskrar þjóðar þræddi veg sinn
þannig, að eftir sæjust spor
manna en ekki dýra, en hitt
mætti vera okkur áhyggjuefni að
dekur okkar við botnfall þjóðar-
innar ylli því, að æskunni yrði æ
villugjarnara á vegi.
Virðingarleysi fyrir gjörðum
og eignum annarra væri nært á
öfundarnagi um þá sem nennu
hefðu til meiri athafna en f jöld-
inn. Vart væri til framtaks-
menni, sem ekki ætti samkvæmt
íslenskri þjóðarsál að vera
skúrkur sem nauðsyn væri að
f inna tak á til þess að snúa niður.
Hið opinbera væri orðið í vitund
okkar skrimsli sem allir þyrftu
að vega að og meira að segja
stjórnmálamenn okkar létu eins
og hið opinbera væri gulllind,
sem einstaklingunum væri með
öllu óviðkomandi.
Vísir getur fullkomlega tekið
undir gagnrýni þessa skelegga
kennimanns á þann hugsunarhátt
fólks, sem hann lýsir hér að
framan.
I' þessum efnum verðum við að
taka höndum saman um að snúa
öfugþróuninni við. Niðurrifs-
starfsemi af því tagi, sem hér
um ræðir er fyrir neðan allar
hellur og ekki sæmandi siðaðri
þjóð eins og við teljum okkur
vera.
En hvernig verður þetta best
gert? Það er spurningin. Einn
liður í þessari hugarfars-
breytingu þarf að felast í því að
upplýsa unga fólkið til dæmis í
skólum landsins um að það, sem
ríkið á eða borgin, það eru eignir
þess sjálfs og foreldra þess. Hið
opinbera er einfaldlega sameig-
inlegur sjóður okkar allra, skatt-
peningarnir okkar.
Það getur verið erf itt að skapa
upprennandi kynslóð virðingu
f yrir eignum annarra, í stað þess
virðingarleysis, sem svo víða lýs-
ir sér í umgengni hennar og
ýmissa hinna fullorðnu. En við
megum ekki gefast upp við svo
búið. Hérerverðugt viðfangsefni
fyrir heimili og skóla í landinu.
I
I
HRÁÉFNí ÉÐ Á VÉ RfiMÆ T í? I
Merkur maöur sagöl einu
sinni i viötali viö mig aö tslend-
ingar væru fádæma lélegir sölu-
menn, þeir afgreiddu aö visu á
stundum vörur meö giööu geöi
en reyndu sjaldan aö selja.
Þetta lægi vist I þjóöarsálinni,
sagöi hann og viö ættum aö fá
annarra þjóöa menn I liö meö
okkur til aö selja vörur okkar
erlendis. Nú skal ég ekki full-
yröa aö hann hafi meint þetta
alveg bókstaflega svo mikiö er
vlst aö ullarvöruframleiöendur
hafa þá sannaö aö engin er regia
án untantekningar.
Hvers vegna hráefnis-
framleiðendur?
Meginútflutningur okkar er
fiskur. Hinn svokallaöi fisk
„iönaður” okkar er nokkuö sér-
stök grein af iönaöi. Venjulegur
iönaöur miöar aö þvl aö breyta
hráefni I verömætari, fullunna
vöru. Framleiöslustigin geta
veriö mörg en lokatakmarkiö er
fullunnin vara til neytenda. Sá
fisk „iönaöur”, sem viö rekum
hér heima, er mestanpart fólg-
inn i þvi aö geyma hráefni, sem
siöan er flutt út til þjóöa er
breyta þvi I fullunna vöru, reka
raunverulegan fiskiönaö. Svo
langt mætti jafnvel ganga að
segja aö fiskiönaöur okkar
gengi I þá átt aö spilla hráefni,
þaö er aö segja I vitund okkar,
sem vitum aö fiskurinn er best-
ur nýr og ferskur upp úr sjó.
Meö þessu er auövitaö ekki
veriö aö halda þvi fram aö þessi
tegund „iönaöar” eigi ekki rétt
á sér. Þessi geymsluiönaöur er
nauösynlegur vegna flutnings á
fjarlæga markaöi, og sumar
geymsluaöferöir hafa myndaö
neysluhefö, sem engin ástæöa er
til aö ganga framhjá samanber
saltfiskinn. En eftir stendur aö
viö flytjum fiskinn aö lang-
mestu leyti út sem hráefni fyrir
fiskiönað annarra þjóöa.
Möguleikar á raunveru-
legum fiskiðnaði?
Hverjir eru annars möguleik-
ar okkar á raunverulegum fisk-
iönaöi? Sannleikurinn er sá aö
viö hinir almennu borgarar vit-
um litiö um þaö.Fisksölukerfiö
er svo lokaö fyrir almennri um-
ræðu aö þeir sem i þvi eru geta
látiö áróöursmaskinur sinar
telja okkur trú um hvaö sem er.
Engir fjölmiölar viröast hafa
áhuga á þvi aö leggja fjármagn
i aö kryfja þessi mál til mergj-
ar, og varöar okkur þó ekki
minna um þaö en ástafar ung-
linga á gamla rúntinum. Ljóst
er þó aö viö veröum hér sem
annars staöar aö aka seglum
eftir vindi, haga slfkum iönaöi
eftir þvi sem markaöur leyfir,
Viö yröum engu bættari þótt viö
legöum niöur raunverulegan
fiskiönaö Islensku fisksölu-
hringjanna 1 Bandarikjunum,
flyttum hann heim og misstum
bandarikjamarkaöinn fyrir vik-
iö.
En margt annaö er til. Fróöir
menn um saltfiskmarkaö hafa
til dæmis sagt mér aö aöeins
lélegasti saltfiskurinn, sem viö
flytjum til Portúgals, sé seldur
þar á neytendamarkaöi. Besti
fiskurinn sé unninn þar i raun-
verulegum fiskiönaöi og seldur
neöanmals
Magnús Bjarnfreðsson
gerir hér að umtalsefni
þá útf lutningsstarfsemi
sem hér er rekin, það er
útflutning verðlftíIs hrá-
efnis, og segir að brýn
nauðsyn sé á að auka
frelsi i sölustarfseminni
og fullvinna meira af því
hráefni, sem við höfum
yfir að ráða.
áfram sem miklu dýrari vara til
annarra landa. Sildin, sem viö
flytjum út, er flutt út sem hré-
efni fyrir fiskiönað annarra
landa aö langmestu leyti. Niö-
ursuöu- og lagmetisiönaöur
viröast litnir hornauga af
stjórnvöldum i raun, þrátt fyrir
fögur orö, eöa aö minnsta kosti
af bankakerfinu. Aöalhindrun i
útflutningi verömætra sjávaráf-
uröa fyrir hundruö milljóna
króna viröist stundum vera inn-
an veggja bankakerfisins, eöa
meöal þeirra sem fjármagns-
stefnunni ráöa. Hvers vegna?
Hin eilífa barátta.
A meöan viö stöndum á
heljarþröm meö þjóöarbúskap
okkar og vanrækjum aö koma
nýjum atvinnugreinum á fót á
sér staö hörö barátta bak viö
tjöldin um það fjármagn, sem
streymir um æöar þjóöfélags-
ins. Sölustarfsemi erlendis er
ekki hugsjónastarf, eins og
stundum er reynt að telja fólki
trúum. Hún eratvinna og mikill
gróöavegur, ef vel tekst til. Til
er nefnilega dálitiö sem heitir
umboðslaun og sölulaun, og þaö
eru ekki bara innflytjendur,
sem slikra kostakjara njóta. Ef
einhverjir nýir delar tækju upp
á þvi aö fullvinna mikiö af fiski
hérheima og selja hann erlend-
is á neytendamarkaöi fengju
þeir kommisjónina i staö þeirra
sem flutt hafa út hráefniö. Þess
vegna eru til aöilar sem ekkert
ýta undir of miklar breytingar i
þessum málum!
Meiri sölustarfsemi
Mér dettur ekki i hug aö am-
ast viö umboös- og sölulaunum
til útflytjenda. Þau eru alþjóö-
leg hefö og ýta undir framtak.
En þau mega ekki til langframa
virka sem hemill á nauösynlega
vöruþróun á raunverulegan út-
flutningsiðnað. Stjórnvöld veröa
aö sjá til þess, meö góöu eöa
illu, aö atvinnugreinum sé ekki
haldiö niöri svo flnar fjármála-
familiur missi ekki spón úr aski
sinum.
En þaö er ekki nóg aö fram-
leiöa vöru, hana þarf aö selja.
Viö þurfum aö leggja stórfé I
sölustarfsemi á næstu árum.
Þar eigum viö aö hagnýta okkur
reynslu allmargra Islendinga,
sem gert hafa tilraunir á þessu
sviði, oft meö misjöfnum
árangri vegna m.a. bolabragða
hinna sjálfskipuöu útflytjenda.
Viö eigum einnig aö hagnýta
okkur menntun ungra manna og
viö eigum ekkert að vera
hræddir viö aö ráöa erlenda
menn til þessara starfa. Aö
sjálfsögöu búa svo útflutnings-
hringir okkar einnig yfir dýr-
mætri reynslu. Það er ljótt aö
segja þaö, en best aö láta þaö
flakka: Viö eigum ekki endilega
að líta á okkur sem nafla
alheimssiögæöisins I sölu-
mennsku en um þaö ætla ég aö
fjalla nánar á næstunni.
Eitt er vist: Ef viö ekki stór-
eflum sölumennsku okkar
erlendis og fáum I hana færa
menn verðum viö áfram út-
flytjendur verölitils hráefnis og
höldum áfram aö dragast aftur
úr nágrannaþjóöum i lifskjör-
um. Bætt og frjálsari sölustarf-
semi mun hafa nýjan og aukinn
matvælaiðnaö I för meö sér. Ef
á þarf aö halda veröa hagsmun-
ir fárra aö vikja þar fyrir hags-
munum fjöldans meö góöu eöa
illu.
Magnús Bjarnfreösson